#شیخ_محمد_خیابانی اگرچه وی معتقد است که مداخله روسیه و بهانه تراشی بعضی از رجال ایرانی هم مزید بر علت شده است از این رو می گوید: وقت آن رسیده است که اصول و قوانین اساسی را از زوایای نسیان بیرون آورده از گرد و غبار بی اعتنائی که بر رویش نشانده ایم تکان دهیم و مخصوصاً اصل هفتم آن را که می‌گوید اساسی مشروطیت جزاً و کلاً تعطیل بردار نیست را به آواز رسا به گوش اولیای امور برسانیم و با کمال دقت مراقب حرکات خود باشیم. وظیفه ما فقط و فقط تقاضای اجرای اصول مشروطیت است که به قیمت جان ها خریده ایم و کسی هم قولاً به مقام انکار نیامده و در محافظت فعلی هم مداخلات اجانب دخیل می شد، حالا موانع رفع شده است(۳). اصولی که حتی خیابانی در دوره ای که قیام خود را علنی می کند بر آن پایبند است تا آنجایی که کسروی می نویسد: آزادیخواهان تبریز اعلام می‌کنند که تمامت پروگرام آنها عبارتست از تحصیل یک اطمینان تام و کامل از این حیث که مأموران حکومت، رژیم آزادانه مردم را محترم و قوانین اساسیه را که چگونگی آن را معین می نماید، به طور صادقانه مرئی و مجزا دارد ... در ۲ کلمه پروگرام آزادیخواهان عبارت از این است: بر قرار داشتن آسایش عمومی و از قوه به فعل درآوردن رژیم مشروطیت(۴). خیابانی هم در نطق ۱۹ اردیبهشت ۱۲۹۹ خورشیدی می گوید: فعلاً ما یک مشروطه داریم. از قوه به فعل در آوردن این مشروطه اولین قدمی است که باید برداریم و اول چیزی که می خوام عبارت از استقرار رژیم مشروطیت در سراسر ایران است(۵). منابع👇 ۲- خیابانی، بهرام(بی تا). نطق های شیخ محمد خیابانی، بی جا ص ۲۰۵ ۳- همانجا ۴- کسروی، احمد(۱۳۶۳). تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیرکبیر، ص ۸۶۸ ۵- خیابانی، ص ۴۶ ادامه دارد‌... https://eitaa.com/fatemiioon135

#شیخ_محمد_خیابانی👇 ماهیت ضد استعماری قیام قیام خیابانی علاوه بر ماهیت ملی گرایی و عدالتخواهانه ای که دنبال می کرد، ماهیتی ضد استعماری نیز داشت تا آنجا که در همان روز نخست پیروزی قیام خود در سخنانی که در برابر مردم تبریز ایراد کرد بر این جنبه صحه گذاشت و گفت: امروز رسماً به تمام مردم جهان اعلام می‌کنیم که ما امروز بر علیه وثوق الدوله و حکومتی که قرارداد غارتگران را با انگلیس منعقد کرده، قیام کرده ام و ... با تغییر نام آذربایجان به آزاد استان از امروز این نام را به عنوان نام رسمی اعلام می کنیم(۶). همین موضع ضد استعماری قیام خیابانی هم باعث شد تا انگلیسی‌ها که از شروع قیام تبریز به وحشت افتاده بودند در تهیه نقشه برای سرکوب شرکت کنند. به همین منظور ماژور ادموند رییس اداره سیاسی سفارت انگلیس از قزوین و ماژور کرت از فعالان مشهور انگلیس در کردستان، به تبریز اعزام شدند تا گروه های مخالف را علیه خیابانی تحریک کنند اما هنگامی که در این اقدام ناکام ماندند ادموند به ناچار وارد مذاکره شد؛ مذاکره ای که در آن خیابانی ضمن تکذیب نوشته هایی که علیه او در خصوص ماهیت تجزیه طلبانه قیام در مطبوعات تهران ارائه می شد و تکرار این ادعاها توسط آژانس های خبری حارجی، تاکید کرد که آذربایجان به جدایی از ایران نمی اندیشد و قیام تنها با هدف برپایی مشروطه و اصلاح امور تمام ایران به وقع پیوسته است. بعد از این مذاکره انگلیسی ها که در نقشه خود ناکام مانده بودند برای پیدا کردن راه چاره ای جدید به تهران رفتند. هدف قیام؛ آزادی تمام ایرانی یکی از مهمترین مباحثی که در مورد ماهیت قیام شیخ محمد خیابانی در دوره های مختلف بیان شده و همچنان هم در بعضی از نوشته ها در مورد این قیام وجود دارد، انگ تجزیه طلبی و استقلال آذربایجان از ایران است. از همان روزهای پس از قیام عده ای همواره خیابانی و یارانش را تجزیه طلب می دانستند تا این بهانه ای برای سکوب آنها باشد و حتی بعد از قیام هم این سخن ها در مورد خیابانی وجود داشت تا آنجایی که عبدالله بهرامی که رئیس نظمیه تبریز بود، در خاطرات خود می نویسد: در شهر تبریز مرحوم خیابانی هر روز میتینگی تشکیل داده و برای اهالی نطق نموده و علیه قرارداد و مداخله انگلیسی ها در امور داخلی ایران اعتراض می نمود اما اظهارات او به هیچ وجه علیه دولت مرکزی ایران نبود و ذکری از استقلال و تجزیه و سایر جملات مبتذل که بعدها پس از مرگ او رایج شد نمی رفت(۷) اما نباید از نظر دور داشت که خیابانی هدف از قیام خود را عظمت ایران می داند و اظهار می کند که آذربایجان جزو لاینفک ایران و ایران جزو لایتجزای آذربایجان می باشد(۸) و یا اینکه حامد الگار استاد مسلمان دانشگاه کالیفرنیا می نویسد: جنبش خیابانی گرچه محدود به آذربایجان بود، اما قصد جدایی طلبی نداشت بلکه بازتابی از جنبش مشروطه خواهان بود که اهدافی میهن پرستانه داشت و بنیان عاطفی آن اسلامی بود(۹). خیابانی نیز هدف قیام را آزادی تمام ایران می داند چرا که تمام خاک ایران را مقدس می داند و می گوید: ما آذربایجانیان فقط آسایش و آزادی خودمان را طالب نیستیم. ما در حدود این ایالت محصور نباید باشیم، منتهی برای اجرای مقاصد خودمان نقشه طرح کرده و برنامه اندیشیده ایم. این نقشه و این پروگرام از قوه به فعل آورده خواهد شد(۱۰). منابع👇 ۶- آذری، علی(۱۳۶۴). قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز، تهران: بنگاه مطبوعات صفی علیشاه، ص ۳۶۷ ۷- بهرامی، عبدالله(بی تا). خاطرات عبدالله بهرامی از آخر سلطنت ناصرالدین شاه تا اول کودتا، تهران: انتشارات علمی، ص ۶۳۵ ۸- رئیس نیا، رحیم ناهید، عبدالحسین، دو مبارز جنبش مشروطه: ستارخان، شیخ محمد خیابانی، تهران: آگاه، ۱۳۵۵ ص ۲۶۸ ۹- الگار، حامد، نیروهای مذهبی در ایران قرن بیستم، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو، ۱۳۷۵، ص ۲۷۶ ۱۰- فرزاد، حسین، نطق های شیخ محمد خیابانی، تهران: بینا. ، ۱۳۲۳، ص ۲۶ ادامه دارد... https://eitaa.com/fatemiioon135

#شیخ_محمد_خیابانی یکی از جنبه‌های قیام خیابانی که همواره مورد بحث و گفت وگوی فراوان بوده مربوط به تغییر نام آذربایجان به آزادیستان می‌شود که خیابانی دست به این تغییر زد و همین امر هم بهانه‌ای شد تا عده‌ای بر جنبه تجزیه طلبانه قیام تاکید داشته باشند. در صورتی که خیابانی می‌گوید: چون تبریز محل نشو و نمای آزادیخواهان است و در راه تحصیل آزادی پیوسته پیش قدم بوده و فدائیان خود را در راه عظمت و استقلال ایران به خاک سپرده است، اسم آذربایجان را به آزادیستان تبدیل نموده(۱۱) و از این راه خیابانی بر خواست مردم آذربایجان به استقلال و عظمت ایران تاکید می‌کند. کسروی در همین خصوص تغییر نام آذربایجان معتقد است که انگیزه این نامگذاری آن بود که در آن زمان، پس از انقلاب روسیه مردم قفقاز اعلام استقلال کرده و نام کشور خود را جمهوری آذربایجان گذاشته بودند و ظاهراً هدف غائیشان چنین می‌بود که با آذربایجان [ایران] یکی گردند اما آذربایجانیان که نمی‌خواستند از ایران جدا شوند از این کار رنجیدند و کسانی می‌گفتند بهتر است نام استان خود را دیگر گردانیم. همانا پیشنهاد آزادیستان از این راه می‌بوده است(۱۲). همچنین شاپور رواسانی نویسنده معتقد است که پیشنهاد تغییر نام آذربایجان به عنوان یکی از استان‌های ایران، حالتی انفعالی در برابر مساواتی‌ها و در واقع تلاشی برای حفظ یکپارچگی ایران و مخالفت با پانترکیسم بوده است نه نشانه تجزیه طلبی- گرچه می‌توان آن را بدسلیقگی بزرگ و خطرساز دانست(۱۳). بنابراین خیابانی نه تنها معتقد به تجزیه آذربایجان نبود بلکه همواره تاکید داشت که ایران مال ایرانیان است و آنها مالکیت تمامیت ایران هستند. از این رو تاکید داشت که آن را باید دوباره ساخت. ۱۱- آذری، ص ۲۵۹ ۱۲- کسروی،۱۳۷۶ ص ۶۷ ۱۳- رواسانی، شاپور، زندگی و مبارزات شیخ محمد خیابانی در راه آزادی و استقلال ایران، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره ۲۵۵ و ۲۵۶، ۲۲۲ – ۲۴۳.، ۱۳۸۷، ص ۲۲۴ http://eitaa.com/fatemiioon135

#شیخ_محمد_خیابانی شهید شیخ محمد خیابانی در سال ۱۲۹۷ ه.ق در خامنه، از توابع شهرستان شبستر، به دنیا آمد. پدر او حاجی عبدالحمید در روسیه به تجارت مشغول بود و قریب سی سال در شهر پتروفسکی، پایتخت آن روز جمهوری خودمختار مسلمان نشین داغستان، مقیم و مشغول داد و ستد بود. شیخ محمد در اوایل کودکی مقدمات دروس آن دوره را در مکتب خواند و سپس به روسیه سفر کرد و در تجارت خانه پدر مشغول کار شد و پس از آن به تبریز بازگشت. تحصیلات شهید خیابانی بعد از مراجعت به تبریز مشغول تحصیل علوم دینی شد. فقه و اصول را از میرزا ابوالحسن آقا مجتهد انگجی آموخت و در آن دو رشته از بهترین و مبرّزترین شاگردان حوزه درس ایشان بود و در اندک زمانی به دلیل برخورداری از هوش فراوان و کوشش بسیار به مراتب بالای علمی نائل آمد. وی علم هیئت و نجوم و حساب را در نزد مرحوم میرزا عبدالعلی، منجّم معروف، تحصیل کرد و در آن فن نیز گوی سبقت را از هم دوره‌های خود ربُود و در اندک زمانی توانایی حل مسائل مشکل هیئت را پیدا کرد. او در علم حکمت و کلام و طبیعیات و تاریخ و ادبیات نیز مهارتی در خور ستایش داشت. مقام اخلاقی شهید خیابانی علاوه بر مقامات علمی در اخلاق نیز مقام بلندی داشت. پس از وفات مرحوم آقای حاجی سید حسین پیش نماز، پدرزن فقید آن شهید ـ که در مسجد جامع تبریز امامت داشت ـ خیابانی قریب چهار سال، ظهرها در مسجدجامع و شب‌ها و صبح‌ها در مسجد کریم خان، امام جماعت بود و بیش از هزار نفر در نماز جماعت به او اقتدا می‌کردند. زندگی سیاسی در سال ۱۳۲۴ ق (۱۲۸۵ ش) حکومت ایران تغییر یافته، اصول حکومت شورایی در ایران برقرار شد. دوره دوم زندگی شهید خیابانی شروع شد و او مقدمات دوره فعالیت‌های سیاسی خود را فراهم کرد. در ایامی که قوای ارتجاع و قشون محمدعلی میرزا پیرامون تبریز را محاصره و آب و آذوقه را به روی اهالی شهر بسته بودند، خیابانی تفنگ بر دوش، در سنگرها و به همراه مجاهدان، به دفاع از عدالت و آزادی می پردازد. او زمانی که از برخی مجاهدان اندک سستی حس می‌نماید، با بیانات شیرین و نطق‌های مهیّج، آنها را تشجیع می‌کند و روح تازه‌ای در کالبد افسرده آنها می‌دمد. شیخ محمد خیابانی در عین مجاهدت، عضو مؤثّر انجمن ایالتی بود و بعد از خاتمه سلطنت محمدعلی میرزا به نمایندگی مردم و مجلس شورای ملی، با رأی چشم گیر انتخاب شد. https://eitaa.com/fatemiioon135