#محمدتقی_پسیان مقاصد اصلاح‌طلبانه قیام قیام کلنل پسیان که افسر ورزیده، مجرب و فرمانده نیروی مجهزی به تعداد هشت هزار تن بود و می­ توانست در آن ایام بحرانی که سراسر ایران در آتش ناامنی و طغیان­ های محلی در آن می­ سوخت و در پایتخت تجهیز بیش از ۲، سه هزار سرباز مسلح و کارآزموده برای دولت امکان نداشت، دردسر بزرگی برای دولت قوام السلطنه ایجاد کند. علاوه بر آن مردم خراسان به ویژه اهالی مشهد کلنل را دوست داشتند و بیشتر افراد و عناصر روشنفکر و اصلاح طلب خراسان از وی پشتیبانی می­ کردند. چنانکه پس از وصول خبر انتصاب نجدالسلطنه به نیابت ایالت خراسان در جلسه ­ای که به دعوت کلنل در استانداری در مشهد از وجوه طبقات مردم تشکیل شده بود و پس از آنکه کلنل شمه­ ای از مقاصد اصلاح طلبانه خود را بیان کرد، کمیسیونی شامل ۶ تن از میان جمعیت برگزیده شد. اعضای این کمیسیون در تلگرافخانه تجمع کردند تا علت قیام کلنل و شرایط موافقت و اطاعت او را از حکومت مرکزی را به احمد شاه اعلام کنند. شرایط کلنل این بود که از بودجه ژاندارمری خراسان چیزی کسر نشود و درجه های افسران ژاندارم طبق تصویب دولت سابق اعطا شود و به کلنل اجازه داده بدهند که برای مدت ۲ سال جهت تکمیل تحصیلات خود به اروپا برود. همان روز خبر رسید که احمدشاه تمام شرایط کلنل را پذیرفته است اما اجازه نمی ­دهد که او خدمت خود را ترک کند. کلنل از وصول چنین جوابی راضی شد و فوراً امور ایالتی را به نجدالسلطنه سپرد و خود به خارج شهر مشهد منتقل شد. انتصاب صمصام السلطنه بختیاری به استانداری خراسان قوام السلطنه که به قیام کلنل پی برده بود، می­ خواست هرچه زودتر به خودسری وی پایان بخشد. او صمصام السلطنه بختیاری را به استانداری خراسان انتخاب کرد و صمصام السلطنه پیش از حرکت از تهران در تلگرامی کفالت استانداری خراسان را به کلنل واگذاشت. کلنل نیز خطاب به صمصام السلطنه چنین بیان داشت: «پس از یک رشته تلگرافات متقابله در تحت شرایط و اطمینانی با اینکه هیچ حاضر خدمت نبودم و یقین داشتم هیچ فردی در خیال استفاده از خدمات من نیست، فقط و فقط به احترام امر ملوکانه در ۱۳ جوزا از امورات حکومتی کناره گرفته و به ریاست قوای نظامی خدمات صادقانه خود را ادامه دادم. اینک همانطور که پیش بینی شده بود از روز اول در هر دو مورد ما مساعدت هایی منحوس که شرحش موجب اطاله کلام است، مرا از کار بازداشته و بزرگترین قسمت وقت را که بایستی به اصلاحات قوای نظامی مصروف شود، به دفاع گذرانده ­ام. از حضرت معظم استغاثه و استرحام می­ کنم که وسایل معافی از خدمت بنده را فراهم فرموده یا اینکه با مستدعیات همراهی فرمایند. خدا شاهد است که این وضع پایدار نمی ­ماند و ممکن نیست که با این ترتیب امورات مملکت اصلاح شود. من آنچه تکلیف سربازی ­ام بود، عرض کردم و در مقتبل هر پیشامد ناگواری خود را به کلی بی ­گناه می­ دانم و حاضرم در هر محکمه که از روی عدالت قضاوت شود، اظهارات خود را با اسناد مثبته به ثبوت برسانم.» اما با همه اینها کلنل از نظر دولت مرکزی یاغی شمرده شده بود. https://eitaa.com/fatemiioon135

#محمدتقی_پسیان دیدگاه نسبت به خارجی‌ها درباره روحیات کلنل و نظر او نسبت به بیگانگان باید گفت که او نه با خارجیان عداوت داشت و نه تسلیم و نه نوکر آن‌ها می‌شد، اما روابط او با روس‌ها در اوایل حکومت سید ضیاءالدین بد نبود. با انگلیسی‌ها هم روابط کلنل بد نبود و حتی می­‌گویند که کنسول انگلیس در اصلاح بین کلنل و دولت وساطت کرده بود که مورد قبول واقع نشد اما بعد از ظغیان کلنل و قطع روابط او با دولت بدیهی بود که روابط او با کنسول انگلیس تیره شود چراکه به تقاضای آنان وقعی نمی‌گذاشت و تمام افرادی که با کنسولخانه ارتباطی داشتند، حتی صاحب منصبانی را که مظنون به مراوده بودند، دستگیر و توقیف کرد و تلگرافچی‌های انگلیسی را از تلگرافخانه مشهد بیرون راند و اقدامات کنسولخانه را تحت تفتیش قرار داد. پایان کار (شهادت) خودداری کلنل از سازش با حکومت مرکزی سرانجام فاجعه خراسان را به وجود آورد و کلنل در برابر نیروهای چریک فئودال های خراسان و قاینات که روز به روز بر شمار و قدرت آنها افزوده می­‌شد، مدت‌ها با فداکاری و رشادت بی نظیری پایداری کرد تا اینکه سرانجام در آخرین نبرد دلیرانه خود با نیروی چریک کردهای قوچانی در جعفرآباد پس از آنکه تنها تا آخرین فشنگ خود جنگید، در ۹ فروردین ۱۳۰۰ خورشیدی کشته شد و نیروهای حکومتی ضمن برخورد با جسد کلنل از قرینه و علامات نظامی او را شناختند و سرش را از تن جدا کرده و به قوچان بردند. https://eitaa.com/fatemiioon135