اصطلاحات عرفانی
طاووس
پرنده‌ی معروف، در ادب عرفانی، کنایه از جلوه‌های فریبنده‌ی دنیا و گاه، ارواح ملکوتی است.
در کتاب انسان کاملِ نَسَفی، کنایه از روح و نفس و در آثار سهروردی، کنایه از شهوات است.
عطّار گوید:
جانِ چون طاووس در گلزارِ ناز
همچو جغدی شد به ویرانه‌ی مَجاز*
مولوی گوید:
طبع، طاووس است، وسواست کند
دَم زند* تا از مقامت برکَنَد
*ویرانه‌ی مجاز: دنیا. بنا بر ضرورت وزن شعری، ی باید ساکن خوانده شود.
*دم زدن : فریب دادن.
فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، دکتر سجّادی، ذیل واژه‌ی طاووس.
#اصطلاحات‌عرفانی
#طاووس
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
آینه
در کلمات اهل عرفان، مراد از آینه، قلب انسان کامل است از جهت مظهریت او؛ زیرا ذات و صفات و اسما را آینه گویند و این معنی، در انسان کامل که مظهریت تامّه دارد، آشکار است.
شاه نعمت‌الله ولی گوید:
آینه‌ی کاینات، مظهر تمثال توست
حُسن تو در آینه، گشته عیان فی‌المَثَل
فخرالدین عراقی گوید:
روشنان، آینه‌ی دل چو مُصفّا بینند
روی دلدار در آن آینه پیدا بینند...
حافظ این چنین سروده است:
صوفی بیا که آینه صافی است جام را
تا بنگری صفای میِ لعل‌فام را...
با تلخیص از فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، دکتر سید جعفر سجادی، ذیل واژه‌ی آینه.
#اصطلاحات‌عرفانی
#آینه
#سیدجعفر‌سجادی
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
هُدهُد
پرنده‌ی معروف، شانه‌به‌سر که آن را مرغ سلیمان هم می‌دانند. در ادب عرفانی، کنایه و رمزی از معانی گوناگون است:
در منطق‌الطیر عطار، کنایه از سیر و سلوک و نیز راهنمای مرغان(پرندگان) در سلوک به سوی سیمرغ(حق) است.
مرحبا ای هدهد هادی شده
در حقیقت، پیک هر وادی شده
ای به سرحدّ سبا، سیر تو خوش
با سلیمان، منطق‌الطیر تو خوش
در کتاب قصّةُ الغُربةُ الغَربیة از سهروردی، کنایه از الهام است.
فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، دکتر سجادی، ذیل واژه‌ی هدهد.
#اصطلاحات‌عرفانی
#هدهد
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
سالک
در لغت، به معنای رفتارکننده و طی‌کننده‌ی راه است و در اصطلاح، به کسی اطلاق می‌شود که از خود به جانب حق گام بردارد و طالب تقرب به الله است و در طی این طریق، از مشکلات باکی ندارد و با نور هدایت پیش می‌رود؛ آن چنان که حافظ می‌فرماید:
سالک از نور هدایت ببرد راه به دوست
که به جایی نرسد گر به ضلالت برود
شاخ نبات حافظ، دکتر برزگر خالقی، ص ۱۰۶۳.
#اصطلاحات‌عرفانی
#سالک
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
طلب
در لغت، به معنای خواستن و در اصطلاح، از مراحل نخستین سیر الی الله است. سالک، باید ابتدا حُسن طلب را در وجود خود بیدار کند و آن گاه، آداب آن را فرا گیرد.
در کلمات بابا طاهر آمده است: هر کس، خوب طلب نکند و در طلب جدّی نباشد، به مطلوب نمی‌رسد؛ زیرا پیدا کردن مطلوب، نتیجه‌ی حُسنِ طلب است .
حافظ می‌فرماید:
غبار راه طلب، کیمیای بهروزی است
غلام دولت آن خاک عنبرین‌بویم
نیز:
دست از طلب ندارم، تا کام من برآید
یا جان رسد به جانان، یا جان ز تن برآید
همچنین می‌گوید:
عمری است تا من در طلب، هر روز گامی می‌زنم
دست شفاعت هر زمان، در نیک‌نامی می‌زنم
🌹🌹🌹🌹🌹
شاخ نبات حافظ، دکتر برزگر خالقی، ص ۱۰۶۶.
#اصطلاحات‌عرفانی
#طلب
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
حضور
در لغت، به معنی حاضر بودن در نزد کسی است و در عرفان، به معنی غیبت (غایب بودن) از خلق و حضور نزد حق تعالی است. به این معنا که سالک، خود و جز خدا را فراموش می‌کند و دلش به حق می‌رسد.
حافظ، در دیوانش چندین بار اصطلاح حضور و غیبت را به کار برده است؛ از جمله:
از دست غیبت تو شکایت نمی‌کنم
تا نیست غیبتی، نبُوَد لذّت حضور
و یا:
بیا که چاره‌ی ذوقِ حضور و نظم امور
به فیض‌بخشی اهل‌نظر توانی کرد
با تلخیص از شاخ نبات حافظ، ص۱۰۵۱ .
#اصطلاحات‌عرفانی
#حضور
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
آب حیات
آب حیات، آب حیوان، آب زندگی یا آب خضر، به عقیده‌ی قدما آبی بوده است در ظلمات که در انتهای دنیای مسکون جای دارد و هر کس از آن چشمه، آب بنوشد، عمر جاودانی خواهد یافت.
در اساطیر آمده است که ذوالقرنین برای یافتن آن چشمه، به ظلمات رفت؛ اما نتوانست بدان دست یابد؛ ولی خضر پیغمبر که وزیر و پسر خاله‌ی او بود، به همراه الیاس نبی، آن چشمه را یافتند و از آبش نوشیدند و عمر جاودان پیدا کردند.
در اصطلاح عارفان، گاهی کنایه شده است از سرچشمه‌ی عشق و محبت که هر که از آن بچشد، هرگز معدوم و فانی نشود و نیز اشارت به دهان معشوق و گاهی به معنی سخنان پیر و مرشد است که به سالک، حیات ابدی می‌بخشد.
شاخ نبات حافظ، دکتر برزگر خالقی، ص ۱۰۴۵.
#اصطلاحات‌عرفانی
#آب‌حیات
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
حُسن
در لغت، به معنی جمال و زیبایی است و در اصطلاح عارفان، کمال ذات احدیت را گویند که مستند است به حدیث نبوی: اِنَّ اللهَ جَمیل یُحِبُّ الجَمال. (خداوند زیباست و زیبایی را دوست می‌دارد.)
عارفان در سخنان خود، بارها به حُسن الهی اشاره کرده‌اند. حافظ، حسن الهی را عامل به وجود آمدن عشق می‌داند؛ چنان که می‌فرماید:
در ازل، پرتو حُسنت ز تجلّی دَم زد
عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد
شاخ نبات حافظ، دکتر برزگر خالقی، ص ۱۰۵۱ .
#اصطلاحات‌عرفانی
#حُسن
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
ساقی
در ادبیات عرفانی، بر معانی متعدد اطلاق شده است: گاه کنایه از فیّاض مطلق (خداوند) است و گاه بر ساقی کوثر اطلاق شده و به استعاره از آن، مرشد کامل نیز اراده کرده‌اند.(به نقل از شرح گلشن راز لاهیجی)
حافظ گوید:
بیا ساقی آن آبِ آتش‌خواص
به من ده که تا یابم از غم خلاص
فریدون‌صفت، کاویانی‌عَلَم
برافرازم از نیستی، جام جم...
فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، دکتر سجادی، ذیل واژه‌ی ساقی.
#اصطلاحات‌عرفانی
#ساقی
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
امانت
در اصطلاح عارفان، امانت عبارت از طاعت حق است. اصل این اصطلاح، برگرفته از آیه‌ی ۷۲ سوره‌ی احزاب در قرآن مجید است: اِنّا عَرَضنَا الاَمانَةَ عَلَی السَماواتِ و الاَرضِ و الجِبالِ فَاَبَینَ اَن یَحمِلنَها و اَشفَقنَ مِنها و حَمَلَهَا الاِنسانُ اِنَّهُ کانَ ظَلوماً جَهولاً.
ترجمه: ما این امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم؛ از تحمّل آن، سر باز زدند و از آن ترسیدند. انسان، آن امانت را بر دوش گرفت که او، ستمکار و نادان بود.
نیز گفته‌اند: امانت، عدالت است و بعضی گفته‌اند: ولایت است و بعضی آن را امامت دانسته‌اند.
حافظ گفته است:
آسمان بار امانت نتوانست کشید
قرعه‌ی فال، به نام منِ دیوانه زدند
با تلخیص از فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، دکتر سجّادی، ذیل واژه‌ی امانت.
#اصطلاحات‌عرفانی
#امانت
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
ریا
ریا، خودنمایی، تظاهر به اعمال پسندیده و ترک اخلاص در عمل است.
در خبر است که روز قیامت، ریاکار را ندا کنند که: یا منافق، یا زیانکار، یا مشرک، یا کافر، برو و مزد خود را از آن کس بگیر که عمل برای وی کردی.
و در خبر است که حضرت رسول - صلی الله علیه و آله - فرمود که: بر شما باد که خود را از شرک خفی دور دارید. گفتند: آن کدام است یا رسول الله؟ فرمود که : ریا.
هر که زند راه ریا بر دلش
غیر خسارت نبُوَد حاصلش
وان که عبادت به سفاهت کند
روز قیامت چه ندامت کند؟
با تلخیص از فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، دکتر سجادی، ذیل واژه‌ی ریا.
#اصطلاحات‌عرفانی
#ریا
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303
اصطلاحات عرفانی
دیوانه
دیوزده، کسی که خرد از دست داده، آشفته‌رأی. در ادب عرفانی، کسی را که واله و حیران و سرگشته‌ی عشق و وادی سلوک است، دیوانه، و مغلوبیت عاشق را دیوانگی می‌گویند.
مولوی گوید:
وقت آن شد که به زنجیر تو دیوانه شویم
بند را برگُسلیم، از همه بیگانه شویم
عطار در منطق‌الطیر گوید:
بود یک دیوانه‌ی عالی‌مقام
خضر با او گفت: ای مردِ تمام
فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، دکتر سید جعفر سجادی، ذیل دیوانه.
#اصطلاحات‌عرفانی
#دیوانه
#سیدجعفر‌سجادی
https://eitaa.com/joinchat/3003253043Ce1ab333303