♨️آیا فیلترینگ قابل ارزشداوری اخلاقی است؟ (طرح بحث) #اخلاق_فیلترینگ(1) 🔻 آیا مسئله فیلترینگ را می توان به عنوان موضوعی که علم اخلاق به آن ورود کند در نظر گرفت و درباره آن از منظر خوب و بد اخلاقی سخن گفت یا خیر؟ در پاسخ اجمالا باید گفت: بله. به این دلیل که هر فعل اختیاری می‌تواند مورد ارزشداوری اخلاقی قرار بگیرد و فیلتر کردن هم طبیعتاً بخش‌های زیادی از آن افعال اختیاری است، چه از سوی سیاستگذاران، چه ناظران و مجریان، و چه مخاطبان. بنابراین قابل بررسی اخلاقی است. به علاوه که فیلترینگ تبعات و پیامدهای بسیار زیادی دارد آن هم نه در سطح فردی بلکه در سطح کلان اجتماعی خودش. چه اِعمال فیلترینگ چه عدم اِعمال آن از منظر اخلاقی مسائل مختلفی را موجب می شود و در سطح کلان جامعه امروز ما پیامدهای خاص خود را دارد. 🔻بررسی اخلاقی فیلترینگ بیش از همه و پیش از همه بر عهده افراد و مراکز و موسساتی است که در حوزه اخلاق کار می‌کنند و طبیعتاً بایستی این مراکز با نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز در این زمینه و با دیگر مرتبطان همفکری و همکاری داشته باشند. گام اول در چالش‌های اخلاقی فیلترینگ پاسخ به این سوال است که آیا ممانعت از دسترسی دیگران به فضای مجازی از نظر اخلاقی قابل دفاع هست یا نه؟ در مورد پاسخ به آن به طور مختصر می‌شود سه دسته دیدگاه را ترسیم کرد: ▪️یک دسته کسانی که می توان آنها را مخالفان فیلترینگ حداکثری. دانست این‌ها کسانی هستند که معتقدند دولت‌ها نباید در عرصه تصمیم گیری افراد برای استفاده از فضای مجازی ورود بکنند و بایستی تصمیم گیری نسبت به استفاده یا عدم استفاده از یک محتوا را به خود افراد جامعه واگذار کنند. اگر کسی تشخیص داد که محتوایی یا عضویت در یک کانال و سایت برای او نادرست است ورود نمیکند و اگر تشخیص داد درست است استفاده می‌کند. از این جهت می‌گوییم حداکثری که اینها ممکن است درباره موارد محدودی چون سایت‌ها و کانال‌هایی که محتوای هرزه نگارانه و پورنوگرافی درباره کودکان و سوء استفاده جنسی از آنها را ارایه می‌کنند با فیلترینگ موافق باشند اما به فراتر از اینها معمولا موافق نیستند. ▪️دسته دوم را می‌توان موافقان فیلترینگ حداکثری نامید. اینها نگاهی گشاده دستانه و با مصادیق فراوان در بحث فیلترینگ دارند. و معتقدند که حکومت‌ها باید ورود جدی داشته باشند، نه در حد خود کلان پلتفرم‌ها بلکه حتی در حد سایت‌ها کانال‌ها و گروه‌ها و در باب هر موضوعی که حدس می‌زنند وجود آن نادرست است باید ورود داشته باشند و اقدام به ممانعت و پیشگیری بکنند. ▪️در مقابل این دو نگاه حداکثری، دیدگاه سومی قابل طرح است که می‌توان آن را «موافقان حداقلی» نامید. به این معنا که معتقدند نه می‌توان فیلترینگ را به طور کلی به کاربران واگذار کرد، نه می‌توان بسیار گشاده دستانه وارد این ماجرا شد که هر کدام از این دو تبعات و پیامدهایی دارد، بلکه در مواردی بایستی فیلترینگ انجام شود ولی تا حد امکان این موارد باید محدود باشد. یعنی از نظر مصداق موارد فیلتر شده باید کمترین باشد اما هنگام اِعمال آن از جهت مراعات اصول اخلاقی باید بیشترین توجه باشد. این دیدگاه را می‌توان «فیلترینگ اقلی و اخلاقی» نامید. حسینعلی رحمتی 3 دی 1403 💥«اندکی اندیشه»‌ ضرر ندارد

🟢 فیلترینگ، و مسوولیت اخلاقیِ متقابل #اخلاق_فیلترینگ(۲) 🔹فرایند فیلترینگ در سطح کلان خود دو طرف دارد: سیاستگذاران فیلترینگ و کاربران فضای مجازی. بدون همفکری، همدلی، همکاری و اعتماد متقابل این دو، فیلترینگ نه تنها به سامان لازم خود نمی رسد؛ که موجب نقض غرض هم می شود. از این رو هر یک از این دو گروه وظایف و مسوولیت های اخلاقی دارند که باید به آن عمل کنند، نه این که هرکدام فقط از طرف مقابل انتظار عمل به وظایف را داشته باشند. 🔹به همان میزان که سیاستگذاران و مجریان فیلترینگ بایستی سعه صدر داشته باشند و بیشترین خیر عام و کمترین ضرر و زیان به کاربران را مد نظر قرار دهند، عموم کاربران و ذی نفعان فضای مجازی، به ویژه کسانی چون بلاگرها و فعالان سیاسی و اجتماعی، هم بایستی در این فضا حضوری مسوولانه داشته باشند و از تولید و انتشار هرگونه محتوای متنی، صوتی و تصویری که به دیگر شهروندان ضرر می زند، یا به امنیت اخلاقی، روانی، و اجتماعی کشور آسیب می رساند و زمینه یا بهانه فیلترینگ را فراهم می کند خودداری کنند. حسینعلی رحمتی ۴ دی ۱۴۰۳ 💥«اندکی اندیشه»‌ ضرر ندارد

🔵 فیلترینگ، و کم‌کاری اخلاق پژوهان #اخلاق_فیلترینگ(۳) 🔻فیلترینگ چه در سطح فعلی باقی بماند، چه کم یا زیاد شود در هر صورت از منظر اخلاقی مسائل و موضوعاتی دارد که باید بررسی و تحلیل شود. و این وظیفه افراد و مراکز اخلاق آموز و اخلاق پژوه حوزوی و دانشگاهی است. 🔻 واقع مطلب این است که از دو سه دهه قبل که تازه اینترنت وارد کشور ما شد بایستی اندیشه ورزی اخلاقی درباره فیلترینگ هم آغاز می شد، اما کمبود آثار منتشرشده در این باره نشان می دهد که متاسفانه در این زمینه آنگونه که باید کار نشده، و هنوز شاهد پژوهش قابل اعتنایی در این عرصه نیستیم. در حالی که این موضوع دارای ابعاد اخلاقی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است و امروزه میلیون ها نفر با آن دست به گریبان هستند. 🔻 نخستین گام در اخلاق پژوهی فیلترینگ، موضوع شناسی و مسئله شناسی آن است. برای این کار بایستی از محققان اخلاق و فناوری کمک گرفت. و طبیعتا در این زمینه از حوزه های علمیه انتظار بیشتری می رود، چرا که مهم ترین رسالت آنها تبلیغ و ترویج اخلاق در جامعه است. حسینعلی رحمتی ۸ دی ۱۴۰۳ 💥«اندکی اندیشه»‌ ضرر ندارد

♨️ حلقه مفقودۀ فیلترینگِ اخلاقی #اخلاق_فیلترینگ(۴) 🔹چه فیلترینگ را به مثابه یک کُنش اخلاقی در نظر بگیریم چه به عنوان ابزاری جهت پیشگیری از رذائل اخلاقی، در هر صورت تاثیرگذاری آن منوط است به ایجاد یک رابطه مبتنی بر «اعتماد» بین دو طرف قضیه: یعنی سیاستگذاران و کاربران. این حلقه واسطه ای است که فعلا مفقود به نظر می رسد و یکی از عواملی است که موجب شده فیلترینگ در جامعه ما به یک چالش جدی تبدیل شود. 🔹 لازمه اعتماد به این سیاست ها، «اقناع»‌ است، و برای ایجاد اقناع بایستی یک «گفت وگو»ی منطقی بین دو طرف شکل بگیرد. در غیر این صورت، چون کاربران خود را در این فرایند سهیم نمی دانند در برابر اجرای آن مقاومت خواهند کرد. 🔹 بی تردید بین سیاستگذاران و کاربران درباره فیلترینگ وجوه اشتراک و افتراقی وجود دارد، و تا وقتی گفت و گو بین طرفین شکل نگیرد این دو به یک افق مشترک نمی رسند. 📌 نهادهای حاکمیتی باید آغازگر این گفت وگو باشند و برای وصول به این مقصود می توانند گفتگو را با افراد و گروه های موثر درباب فضای مجازی، مانند مدیران پلتفرم ها و سایت ها و کانال های بزرگ شروع کنند. حسینعلی رحمتی ۹ دی ۱۴۰۳ 💥«اندکی اندیشه»‌ ضرر ندارد

🌀فیلترینگ و دشواری تصمیم‌گیری اخلاقی #اخلاق_فیلترینگ(۵) 🔸انجام یا عدم انجام فیلترینگ، چه در سطح خُرد آن مثلا توسط والدین برای فرزندان، چه سطح کلان آن مثلا توسط حکومت برای شهروندان، یک نوع «تصمیم» است و از نظر اخلاقی دشواری های خاص خود را دارد، از جمله این که تصمیم گیرنده را گاهی بر سر دوراهه یا «تزاحم اخلاقی» قرار می دهد. 🔸به عنوان مثال، یک استاد دانشگاه گاه مجبور می شود از سایت های فیلترشده برای دسترسی به محتوای علمی استفاده کند و از سوی دیگر به خاطر استفاده از فیلترشکن حریم خصوصی خود را در معرض خطر قرار می دهد. یا یک نهاد حاکمیتی از یک سو دغدغه حفظ کلان دیتاهای شهروندان در پلتفرم های خارجی را دارد و از سوی دیگر پیشگیری از ناراحتی و ناامیدی آنها به خاطر اعمال فیلترینگ را. این گونه تزاحم ها مصادیق فراوان دارد. 🔸بنابراین، هنگام قضاوت درباره مجریان فیلترینگ، از والدین و رئیس یک اداره گرفته تا سطح کلان حاکمیتی، بایستی از این منظر هم به موضوع نگاه کنیم‌ تا نسبت به آنها قضاوت واقع بینانه و منصفانه ای داشته باشیم. 📌برای اطلاع بیشتر درباره انواع تزاحم های اخلاقی مربوط به فیلترینگ ر.ک: حسینعلی رحمتی، «تزاحم اخلاقی در شبکه های اجتماعی»، قم: پژوهشگاه قرآن و حدیث، ۱۴۰۱. حسینعلی رحمتی ۱۰ دی ۱۴۰۳ 💥«اندکی اندیشه»‌ ضرر ندارد