۱۷. فص یونسی (یونس): بررسی مفهوم توبه و رحمت الهی. فص یونسی در کتاب فصوص الحکم محیی‌الدین ابن عربی، یکی از مهم‌ترین فصول این اثر عرفانی است که به بررسی مفاهیم عمیق عرفانی مانند توبه و رحمت الهی می‌پردازد. ابن عربی در این فصل، با استفاده از مبانی عرفانی خود و استناد به آیات قرآن، به تفسیر و تحلیل شخصیت حضرت یونس (ع) و داستان او پرداخته و از آن به عنوان نمادی برای بیان حقایق عرفانی استفاده می‌کند. ۱. توبه و بازگشت به خدا ابن عربی در این فصل، توبه را نه تنها به عنوان یک عمل ظاهری، بلکه به عنوان یک تحول درونی و بازگشت به اصل حقیقی وجود تفسیر می‌کند. توبه در نگاه عرفانی او، بازگشت از غفلت به آگاهی، از دوری به قرب، و از جدایی به وحدت است. حضرت یونس (ع) پس از آنکه از قوم خود ناامید شد و بدون اذن الهی آن‌ها را ترک کرد، در دریای مشکلات و تاریکی‌ها گرفتار شد. این تاریکی نمادی از غفلت و دوری از حقیقت است. اما هنگامی که یونس (ع) در شکم ماهی به درگاه خدا توبه کرد و به سوی او بازگشت، خداوند او را نجات داد. این داستان نشان‌دهنده آن است که توبه واقعی، بازگشت به سوی خدا و رهایی از تاریکی‌های نفس است. ابن عربی تأکید می‌کند که توبه تنها یک عمل زبانی یا ظاهری نیست، بلکه یک تحول وجودی است که در آن انسان از خودخواهی و غفلت رها شده و به فقر ذاتی خود در برابر خداوند اعتراف می‌کند. این مفهوم با آیه "فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ ۚ وَكَذَٰلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ" (انبیاء: ۸۸) مرتبط است که نشان‌دهنده پاسخ خداوند به توبه یونس و نجات او از غم و تاریکی است. ۲. رحمت الهی و گستردگی آن ابن عربی در این فصل، رحمت الهی را به عنوان یکی از اساسی‌ترین مفاهیم عرفانی مطرح می‌کند. او معتقد است که رحمت خداوند بر غضب او سبقت دارد و این رحمت، همه چیز را در بر می‌گیرد. داستان یونس (ع) نمونه‌ای از این رحمت گسترده است. حتی زمانی که یونس (ع) در اوج غفلت و دوری از خدا بود، رحمت الهی او را در برگرفت و او را از تاریکی‌ها نجات داد. ابن عربی با استناد به آیه "وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ" (اعراف: ۱۵۶)، تأکید می‌کند که رحمت خداوند محدود به مومنان یا افراد خاص نیست، بلکه همه موجودات را شامل می‌شود. حتی کسانی که در ظاهر از خدا دور افتاده‌اند، در نهایت تحت شمول رحمت الهی قرار می‌گیرند. این مفهوم در داستان یونس (ع) به وضوح دیده می‌شود، زیرا او پس از توبه، مورد لطف و رحمت خداوند قرار گرفت. ۳. وحدت وجود و توبه ابن عربی در تفسیر خود از توبه، به مفهوم وحدت وجود نیز اشاره می‌کند. از دیدگاه او، توبه واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که انسان به این حقیقت پی ببرد که همه چیز در نهایت به خدا بازمی‌گردد و هیچ وجود مستقلی جز وجود خداوند نیست. یونس (ع) زمانی که در شکم ماهی به این حقیقت رسید و خود را در برابر عظمت خداوند فقیر و نیازمند دید، توبه او پذیرفته شد. این مفهوم با آیه "لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ" (انبیاء: ۸۷) که دعای یونس (ع) در شکم ماهی است، مرتبط است. این آیه نشان‌دهنده اعتراف به وحدانیت خداوند و فقر ذاتی انسان در برابر اوست. ابن عربی این دعا را نمادی از بازگشت به وحدت وجود و اعتراف به اینکه همه چیز از اوست و به او بازمی‌گردد، می‌داند. ۴. نتیجه‌گیری فص یونسی در فصوص الحکم، با استفاده از داستان حضرت یونس (ع)، مفاهیم عمیق عرفانی مانند توبه، رحمت الهی، و وحدت وجود را بررسی می‌کند. ابن عربی با تفسیر این داستان، نشان می‌دهد که توبه واقعی، بازگشت به سوی خدا و اعتراف به فقر ذاتی در برابر اوست. همچنین، او تأکید می‌کند که رحمت الهی همه چیز را در بر می‌گیرد و حتی کسانی که در ظاهر از خدا دور افتاده‌اند، تحت شمول این رحمت قرار می‌گیرند. این مفاهیم، با استناد به آیات قرآن و مبانی عرفانی ابن عربی، به شکلی عمیق و جامع در این فصل بیان شده‌اند. #فصوص_الحکمه #ابن_عربی #عبدالرضاباختری #عرفان_اسلامی #نشانه_های_راه @hksami

۱۸.فص موسی‌کلیمی (موسی): بحث درباره‌ی وحی و ارتباط مستقیم با خدا توضیح این فص با عرفان و قران فص موسی‌کلیمی (موسی): بررسی مفهوم وحی و ارتباط مستقیم با خدا بر مبنای قرآن و مبانی عرفانی ابن عربی در فص موسی‌کلیمی، ابن عربی به بررسی مفهوم وحی و ارتباط مستقیم با خدا از طریق داستان حضرت موسی (ع) می‌پردازد. این فص، یکی از فصوص‌های ۲۷ گانه‌ی کتاب فصوص الحکم است که در آن، ابن عربی با استفاده از داستان موسی و دریافت وحی از خداوند، مفاهیم عمیق عرفانی را تفسیر می‌کند. در این تفسیر، ابن عربی از مبانی قرآنی و عرفانی خود، مانند وحدت وجود، تجلیات الهی، و مراتب وجود استفاده می‌کند. در ادامه، محتوای این فصل را با تأکید بر قرآن و مبانی عرفانی ابن عربی و به صورت فنی و عمیق‌تر بررسی می‌کنیم. ۱. وحی به عنوان ارتباط مستقیم با خدا: در قرآن، وحی به عنوان ارتباط مستقیم خداوند با پیامبرانش معرفی شده‌است. قرآن در سوره‌ی شوری می‌فرماید: وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ مَا یَشَاءُ إِنَّهُ عَلِیٌّ حَکِیمٌ (و هیچ بشری را نرسد که خدا با او سخن گوید، مگر از راه وحی یا از پس پرده‌ای، یا فرستاده‌ای بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحی کند؛ او بلندمرتبه و حکیم است.) (سوره شوری، آیه ۵۱) • تفسیر قرآنی: وحی در قرآن، به معنای ارتباط مستقیم خداوند با پیامبرانش است. حضرت موسی (ع) به عنوان نماد وحی، نشان داد که خداوند می‌تواند مستقیماً با بندگان خود ارتباط برقرار کند. • تفسیر عرفانی: ابن عربی وحی را به عنوان تجلّی حقیقت الهی در وجود پیامبر تفسیر می‌کند. وحی، نشان‌دهنده‌ی ارتباط مستقیم انسان با خداوند و درک حقیقت الهی است. در عرفان ابن عربی، وحی به معنای تجلی اسماء و صفات الهی در وجود پیامبر است. ۲. ارتباط مستقیم با خدا به عنوان تجلی صفت قرب: در قرآن، ارتباط مستقیم با خدا به عنوان یکی از صفات اصلی پیامبران معرفی شده‌است. قرآن در سوره‌ی طه می‌فرماید: وَأَنَا اخْتَرْتُکَ فَاسْتَمِعْ لِمَا یُوحَى (و من تو را برگزیده‌ام، پس به آن چه وحی می‌شود گوش فرا ده.) (سوره طه، آیه ۱۳) • تفسیر قرآنی: ارتباط مستقیم با خدا، نشان‌دهنده‌ی قرب و نزدیکی پیامبر به خداوند است. حضرت موسی (ع) به عنوان نماد ارتباط مستقیم با خدا، نشان داد که انسان‌ها می‌توانند با خداوند ارتباط مستقیم برقرار کنند. • تفسیر عرفانی: ابن عربی ارتباط مستقیم با خدا را به عنوان تجلّی صفت قرب خداوند تفسیر می‌کند. این قرب، نشان‌دهنده‌ی نزدیکی انسان به خداوند و درک حقیقت الهی است. در عرفان ابن عربی، ارتباط مستقیم با خدا به معنای تجلی اسماء و صفات الهی در وجود انسان است. ۳. پیام موسی به عنوان دعوت به توحید و عدالت: در سنت اسلامی، حضرت موسی (ع) به عنوان پیامبری معرفی می‌شود که قوم خود را به توحید و عدالت دعوت کرد. این دعوت، در واقع دعوت به تذکر و بیداری از خواب غفلت بود. • تفسیر سنتی: پیامبران، همواره مردم را به سوی توحید و عدالت دعوت می‌کردند. حضرت موسی (ع) نیز قوم خود را به توحید و پذیرش عدالت الهی دعوت کرد. • تفسیر عرفانی: ابن عربی تذکر را به عنوان یکی از راه‌های اصلی برای رسیدن به حقیقت معرفی می‌کند. تذکر، به معنای یادآوری حقیقت الهی و بازگشت به فطرت پاک است. در عرفان ابن عربی، توحید و عدالت، دو جنبه‌ی مختلف از وحدت وجود هستند که انسان را به سوی حقیقت الهی هدایت می‌کنند. ۴. عذاب الهی و درس‌هایی برای بشر: در قرآن، عذاب الهی به عنوان مجازات گناهکاران و درس‌هایی برای بشر معرفی شده‌است. قرآن در سوره‌ی عنکبوت می‌فرماید: فَکُلًّا أَخَذْنَا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنَا عَلَیْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّیْحَةُ وَمِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنَا وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَلَکِنْ کَانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (پس هر یک را به گناهش گرفتار کردیم؛ از آن‌ها کسی بود که بر او توفانی از سنگ فرستادیم، و کسی بود که صیحه‌ی آسمانی او را فرا گرفت، و کسی بود که او را در زمین فرو بردیم، و کسی بود که غرقش کردیم؛ و خداوند به آن‌ها ستم نمی‌کرد، بلکه آن‌ها به خود ستم می‌کردند.) (سوره عنکبوت، آیه ۴۰) • تفسیر قرآنی: عذاب الهی، نه تنها مجازات گناهکاران، بلکه هشداری برای سایر انسان‌ها است تا از ظلم و گناه دوری کنند و به سوی عدالت و تقوا حرکت کنند. • تفسیر عرفانی: ابن عربی عذاب الهی را به عنوان تجلی صفت عدل خداوند تفسیر می‌کند. این عدل، در جهان به صورت قوانین الهی تجلی می‌کند و هر کس بر اساس اعمال خود، پاداش یا مجازات دریافت می‌کند. #فصوص_الحکمه #ابن_عربی #عبدالرضاباختری #عرفان_اسلامی #نشانه_های_راه @hksami

۱۹. فص هارونی (هارون): بررسی مفهوم شفاعت و وساطت فص هارونی (هارون): بررسی مفهوم شفاعت و وساطت در فصوص الحکم ابن عربی با استفاده از مبانی ابن عربی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی مقدمه فص هارونی یکی از فصول مهم در کتاب فصوص الحکم اثر ابن عربی، عارف بزرگ اسلامی، است. این فصل به بررسی مفاهیم شفاعت و وساطت از منظر عرفانی می‌پردازد. ابن عربی در این فصل، شخصیت هارون (برادر موسی) را به عنوان نمادی از شفاعت و وساطت در نظام هستی تحلیل می‌کند. برای درک بهتر این فصل، از مبانی عرفانی ابن عربی و تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی استفاده می‌شود. ۱. مبانی ابن عربی در فص هارونی ۱.۱. وحدت وجود ابن عربی بر اساس نظریه وحدت وجود معتقد است که همه موجودات مظاهر و تجلیات حق تعالی هستند. در این دیدگاه، هارون به عنوان یکی از انبیاء، تجلی خاصی از اسماء و صفات الهی است. او به عنوان شفیع و واسطه، نقش میانجی بین خدا و خلق را ایفا می‌کند. ۱.۲. انسان کامل ابن عربی مفهوم انسان کامل را مطرح می‌کند که به عنوان خلیفه الله، واسطه فیض الهی به سایر مخلوقات است. هارون در این فصل به عنوان نمادی از انسان کامل و واسطه فیض الهی به قوم بنی‌اسرائیل معرفی می‌شود. ۱.۳. شفاعت به عنوان تجلی رحمت الهی در دیدگاه ابن عربی، شفاعت نه تنها به معنای بخشش گناهان، بلکه به عنوان تجلی رحمت الهی است که از طریق اولیاء و انبیاء به بندگان می‌رسد. هارون به عنوان شفیع، نماینده این رحمت الهی است. ۲. تفسیر علامه طباطبایی در المیزان ۲.۱. شفاعت در قرآن علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، شفاعت را به عنوان یکی از اصول مهم اسلامی بررسی می‌کند. او تأکید می‌کند که شفاعت تنها با اذن خداوند صورت می‌گیرد و شفیعان (مانند پیامبران و اولیاء) تنها واسطه‌هایی هستند که رحمت الهی را به بندگان منتقل می‌کنند. ۲.۲. نقش هارون در قرآن در تفسیر المیزان، هارون به عنوان همراه و یاور موسی معرفی می‌شود که در غیاب موسی، مسئولیت هدایت قوم بنی‌اسرائیل را بر عهده می‌گیرد. این نقش، نشان‌دهنده جایگاه هارون به عنوان واسطه بین موسی (نماد شریعت) و قوم است. ۳. تحلیل فص هارونی با استفاده از مبانی ابن عربی و تفسیر المیزان ۳.۱. هارون به عنوان شفیع در فص هارونی، ابن عربی هارون را به عنوان شفیع معرفی می‌کند که میان خدا و قوم بنی‌اسرائیل واسطه می‌شود. این شفاعت، تجلی رحمت الهی است که از طریق هارون به بندگان می‌رسد. علامه طباطبایی نیز در المیزان تأکید می‌کند که شفاعت تنها با اذن خداوند ممکن است و هارون به عنوان یکی از انبیاء، این اذن را دارد. ۳.۲. هارون به عنوان واسطه فیض ابن عربی هارون را به عنوان واسطه فیض الهی معرفی می‌کند. در نظام عرفانی ابن عربی، فیض الهی از طریق انسان کامل (هارون) به سایر مخلوقات منتقل می‌شود. این مفهوم با تفسیر المیزان هم‌خوانی دارد، زیرا علامه طباطبایی نیز هارون را به عنوان همراه موسی و واسطه هدایت قوم معرفی می‌کند. ۳.۳. رابطه هارون و موسی در فص هارونی، رابطه هارون و موسی به عنوان نمادی از رابطه ظاهر و باطن یا شریعت و حقیقت مطرح می‌شود. موسی نماد شریعت و هارون نماد حقیقت است. این دو با همکاری یکدیگر، هدایت قوم را ممکن می‌سازند. علامه طباطبایی نیز در المیزان به این همکاری اشاره می‌کند و آن را به عنوان الگویی برای هماهنگی بین ظاهر و باطن دین تفسیر می‌کند. ۴. نتیجه‌گیری فص هارونی در فصوص الحکم ابن عربی، به بررسی مفاهیم شفاعت و وساطت از منظر عرفانی می‌پردازد. هارون به عنوان شفیع و واسطه فیض الهی، نقش میانجی بین خدا و خلق را ایفا می‌کند. با استفاده از مبانی ابن عربی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی، می‌توان به درک عمیق‌تری از این مفاهیم دست یافت: • شفاعت به عنوان تجلی رحمت الهی و تنها با اذن خداوند ممکن است. • وساطت به عنوان انتقال فیض الهی از طریق انسان کامل (هارون) به سایر مخلوقات. • هارون به عنوان نمادی از هماهنگی بین ظاهر (شریعت) و باطن (حقیقت). این مفاهیم نه تنها در عرفان اسلامی، بلکه در تفسیر قرآن و فهم رابطه بین خدا و بندگان نیز اهمیت فراوانی دارند. #فصوص_الحکمه #ابن_عربی #عبدالرضاباختری #عرفان_اسلامی #نشانه_های_راه @hksami

۲۶.فص عیسوی و ادامهء آن نتیجه‌گیری: فص عیسوی (علیه السلام) در کتاب "فصوص الحکم" ابن عربی، به بررسی عمیق شخصیت حضرت عیسی (علیه السلام) به عنوان "روح‌الله" و معجزات او می‌پردازد. ابن عربی با استناد به آیات قرآن کریم و مفاهیم عرفانی، حضرت عیسی (علیه السلام) را به عنوان تجلی روح الهی و رحمت خداوند معرفی می‌کند. معجزات او نیز به عنوان نشانه‌هایی از قدرت و اسماء الهی تفسیر می‌شوند. در صحیفه سجادیه نیز حضرت عیسی (علیه السلام) به عنوان الگویی برای بندگی و تقوا مورد توجه قرار گرفته است. این فص، جایگاه والای حضرت عیسی (علیه السلام) در نظام هستی و نقش او در هدایت بشر را به زیبایی بیان می‌کند. #فصوص_الحکمه #ابن_عربی #عبدالرضاباختری #عرفان_اسلامی #نشانه_های_راه @hksami