🟢عقل و ادب 🖊احمدحسین شریفی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ از ادب پرنور گشته‌ست این فلک وز ادب معصوم و پاک آمد ملک 🔹چهره ظاهری، محسوس و مشاهده‌پذیر «عقلانیت»، «ادب» است. به تعبیر #امیرمؤمنان علیه السلام: «الْأَدَبُ صُورَةُ الْعَقْلِ». به تعبیر دیگر، ادب از محصولات و ثمرات درختی است که ریشه آن عقل است: «الْأَدَبُ فِي الْإِنْسَانِ كَشَجَرَةٍ أَصْلُهَا الْعَقْلُ» به همین دلیل «بی‌ادبی» نشانه «بی‌خردی» دانسته شده است: «لَا عَقْلَ لِمَنْ لَا أَدَبَ لَهُ» از خدا جوییم توفیق ادب بی‌ادب محروم گشت از لطف رب بی‌ادب تنها نه خود را داشت بد بلک آتش در همه آفاق زد 🔻میزان و عمق #عقلانیت را در میزان و عمق #ادب افراد می‌توان یافت. سطح و مستوای «عقلانیت اجتماعی» را با سنجه سطح و مستوای «ادب اجتماعی» می‌توان سنجید. همانطور که مهم‌ترین نشانه و شاخص «عقلانیت دینی» یک فرد را در میزان «ادب دینی» او در برابر خدا و اولیاء خدا و فرمان‌های الهی باید دید. #پیامبر_اکرم(ص) فرمودند: «إِنَّمَا يُدْرَكُ الْخَيْرُ كُلُّهُ بِالْعَقْلِ وَ لَا دِينَ لِمَنْ لَا عَقْلَ لَهُ.» 🔶در عین حال، ادب موجب تقویت و رشد عقلانیت نیز می‌شود. به تعبیر امیرمؤمنان علیه السلام: «كُلُّ شَيْ‏ءٍ يَحْتَاجُ إِلَى الْعَقْلِ وَ الْعَقْلُ يَحْتَاجُ إِلَى الْأَدَبِ» 🔹به همین دلیل عقل و ادب به عنوان نشانه‌های شرافت و بزرگی معرفی شده‌اند: «إِنَّمَا الشَّرَفُ بِالْعَقْلِ وَ الْأَدَبِ» #اخلاق

🟢نقش عقل و دین در کنش‌های اجتماعی در روایتی از امام حسن مجتبی (ع) 🖊احمدحسین شریفی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 🔸#امام_حسن مجتبی علیه السلام در دو جمله کوتاه رابطه علیّ و معلولی میان «عقلانیت و ادب» و «دیانت و حیاء» را به زیبایی بیان می‌کند: یک. «لَا أَدَبَ لِمَنْ لَا عَقْلَ لَهُ؛ کسی که عقل نداشته باشد، ادب ندارد.» این سخن بدان معناست که برای سنجش میزان برخورداری افراد و جوامع از #عقلانیت، می‌توان به سنجش میزان #ادب (رفتاری و گفتاری و نوشتاری و ...) آنان پرداخت. به تعبیر دیگر، برای ترویج ادب و اصلاح ادب و آداب اجتماعی باید عقلانیت را تقویت کرد. دو. «وَ لَا حَيَاءَ لِمَنْ لَا دِينَ لَهُ؛ کسی که دین نداشته باشد #حیاء هم ندارد.» این بدان معناست که راه «حیاءگستری» در جامعه، تقویت بنیان‌ها و باورهای دینی مردم است. و به تعبیر دیگر، «رواج بی‌حیایی» در جامعه به معنای «رواج بی‌دینی» در جامعه هم است.

🔴معيار عقلانيت در کلام امام رضا(ع) 🖊احمدحسين شريفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 🔸يکي از شاخصه‌های مکتب اهل بيت(ع)، تأکيد بر #عقلانيت و #عقل‌گرايی در همه‌ی عرصه‌های زيست انسانی است. 🔸به همين دليل، اکثر علمای شيعه، عقل را در کنار قرآن و سنت، به عنوان منبعی از منابع دين به شمار می‌آورند و در همه جوامع روايی ما، روايات مربوط به عقل را در بحثی با عنوان «کتاب العقل» گردآوری کرده‌اند. 🔸تأمل در مجموعه‌ی روايات ناظر به خردورزی، نشان می‌دهد که ائمه اطهار(ع) به تأسی از آيات قرآن، بيشتر بر بيان شاخصه‌های عينی و زيستی خرد و خردورزی تأکيد داشتند؛ تا تعريف مفهومی و انتزاعی محض. 🔸به تعبير ديگر، در کنار توجه به عقل فلسفی و برهانی، بيشترين تأکيد را بر عقل اجتماعی، آموزشی، اقتصادی، سياسی و اخلاقی داشتند. 🔸#امام_رضا(ع)، به عنوان عالم آل‌محمد(ص)، در حديثی نورانی ده شاخصه برای شناخت انسان‌های خردورز در تراز اسلامی و شيعی ذکر کرده‌ است. آن حضرت می‌فرمايد، عقل انسان مسلمان به کمال نمی‌رسد مگر آنکه ده ويژگی در آن باشد: یک. مردم از او انتظار خير دارند؛ دو. مردم از شر او در امان‌انند؛ سه. کار خير اندک از ديگران را زياد شمارد؛ چهار. خيررسانی‌های زياد خود را، اندک شمارد؛ پنج. هر چه حاجت از او خواهند، دلتنگ نمی‌شود؛ شش. در طول عمر خود از طلب دانش خسته نمی‌شود؛ هفت. فقر در راه خدا برای او از توانگری محبوب‌تر باشد؛ هشت. خوار شدن در راه خدا را از عزت در پيش دشمنان خدا بيشتر دوست دارد؛ نه. گمنامی را از شهرت خوشتر دارد؛ ده. همگان را بهتر و باتقواتر از خود می‌داند؛ (تحف العقول، ص443) 🔸اکنون مناسب است هرکدام از ما، اولاً، خود را با اين ده‌ شاخصه بسنجيم و ميزان و سطح عقلانيت خود را به دست آوريم و ثانياً، تلاش کنيم بهره‌ی وجودی خود را از اين شاخصه‌ها افزايش دهيم.