◾️ هویّت عزاداری به چیست؟ ‏آقای ‎«محسن حسام‌مظاهری» در جدیدترین نقدِ سیاسی‌اش، تلویزیون و بطور خاص برنامۀ ‎#معلّی را هدف گرفته. او در نقد اجرای عزاداری‌های محلّی که در استودیوی این برنامه جمعی از فلان شهرستان می‌آیند و برنامۀ عزاداری‌شان را اجرا میکنند، چنین میگوید: ♨️ «‏آیین مذهبی، یک فرم نمایشی نیست که بشود مثل تئاتر هر جا و هر زمان دوباره اجرایش کرد. آیین مذهبی و به‌ویژه فرم‌های سنتی، یک پدیده‌ی زمانمند و مکانمند است که در لحظه، به‌صورت جمعی، خلق می‌شود. در کنش و واکنش آیین‌گزاران. ‏بستر برپاییِ آیین مذهبی، استودیوی تلویزیون نیست. با نمایش آیین در رسانه، رسانه دینی و آیینی نمی‌شود؛ تنها آیین با خروج از زمینه‌اش تهی و بی‌معنا می‌شود. 🔸 ‏جای «غوغای شاهرودی‌ها» (اشاره به یکی از همین اجراها) همان قالب زمانی (ایام آیینی: زمان مقدس) و مکانی (روستای خرقان شاهرود) است، نه یک لازمان بیرون از تقویم (برنامه ضبطی است) و فضای مصنوعی و نمایشی (استودیو). 🔻‏سینه‌زنی شاهرودی‌ها در استودیو (حتی اگر اسمش را بگذارند حسینیه) و مقابل دوربین و پروژکتور و...، نمایش است، شو است، تصنّع است، اما آیین نیست. این همان تمایزی است که پیتر بروک (کارگردان بریتانیایی تئاتر) با فراست و نکته‌سنجی بین یک تعزیه‌ در روستایی در حاشیه مشهد با نمایش تعزیه‌‌ در جشن هنر شیراز میبیند و میفهمد؛ اما مدیران فرهنگی ایرانی و شیعه درک نکرده و نمیکنند...» 📍در نقد تحلیل ایشان، به یک نکته بسنده میکنم: 🔺 ظاهر اینست که دغدغۀ ایشان محافظت از سنّت‌های عزاداری‌ست؛ اما در عمق این تحلیل که تأمّل کنیم، [قاعدتاً ناخواسته] عزاداری را از درون تُهی ‌کرده و به امری زمانمند و مکانمند تقلیل داده است! اصلی‌ترین عنصرِ ‏عزاداری که «انسانِ عزادار» باشد را از صحنه‌ی عزاداری حذف کرده و بجای آن، موقعیّت زمانی-مکانی را محور اصلی قلمداد کرده است! 🔹 «واقعه» را چه کسی خلق میکند؟ مسلماً «کنش‌گرِ واقعه‌ساز». «مجلسِ عزا» را چه کسی تکوّن می‌بخشد؟ انسانِ عزادار. ازمنظر علل اربعه‌ی ارسطویی هم بخواهیم بنگریم، ‏علّت فاعلی و قابلی و صوری را کدام هویّت سامان میدهد؟ انسانِ عزادار. زمان و مکان چه نقشی دارد؟ هیچ؛ فقط علّت معدّه است. علّت معدّه در هویّت پدیده هیچ [دقیقاً هیچ] موضوعیّتی ندارد؛ بهمین دلیل چه‌بسیار انسان‌هایی که فراتر از هر زمان و مکانی، در تجربه‌ای درونی (اگزیستنسیل) یادی از مصیبت اباعبدالله ‏علیه‌السلام کرده‌اند و حقیقتاً در ملکوت عزادار شمرده‌ شده‌اند. ✔️ واقعه را ‎#انسان است که «خلق» میکند؛ نه زمان و مکان. انسان عزادار در خلقِ واقعه، مقیّد به هیچ زمان و مکانِ خاصی نیست که اگر آن بسترِ خاص نبود، دیگر نتوان هویّت این پدیده را «عزاداری» خواند. بلکه برعکس، اساساً این ‏انسان است که با خلقِ واقعه، به زمان و مکان معنا و هویّت می‌بخشد. ▪️ انسان عزادار حتی اگر استودیوی تلوزیون و یک روز معمولی هم باشد، باز میتواند با انعکاسِ سوزِ درونی‌اش، واقعه‌ای را خلق کند که به اندازه‌ی ایام محرّم خاصّ و دارای هویّت و جاودانگی در زمان‌ها و مکان‌ها باشد. ✍️علیرضا ملااحمدی @Maktabkhaaneh