#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
1. مسجد، کانون عبادت
نام مسجد یادآور بندگی در برابر پروردگار متعال است. مسجد، جایگاه سجده است و سجده اوج عبادت و بندگی انسان برای خدا: «السُّجودُ مُنتَهَی العِبَادَه مِن بَنی آدَم» و مسجد جايگاه عبادت خالصانه است: «وَ اَنَّ المَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدعُو مَعَ اللَّهِ أَحَدا» ؛ مساجد جايگاه خدا و براي خداست، پس با خدا كسي را نخوانيد. خلاصه مسجد اسلامي، اين است كه زمينه را براي عبادت بر حضور، خالصانه فراهم نمايد، تا مؤمنان در آنجا با پرداختن به نماز و ذكر دعا، زنگار غفلت را از دل و جان بشويند و با خدا انس بگيرند. پیامبرگرامی اسلام(ص) از نخستین روزهایی که دعوت به اسلام را به صورت آشکارا مطرح ساختند، از کعبه و مسجدالحرام (اولین مسجد ساخته شده بر روی کره زمین) به عنوان پایگاه عبادی استفاده میکردند و در آن به قرائت قرآن و مناجات با خدا و اقامه نماز میپرداختند. شواهد تاریخی بیانگر آن است که مسلمانان را تشویق و ترغیب مینمودند تا به مسجد رفت و آمد کنند و از برگزاری نمازهای پنجگانه در مساجد بدون عذر تخلف نورزند. این تأکیدات تا بدان حد هستند که خودداری از حضور در مساجد از روی بیاعتنایی، نوعی رویگردانی از سنت پیامبر(ص) و موجب عدم قبول عبادات به شمار میآید. همچنین نخستین کار پیامبر اکرم(ص) پس هجرت به مدینه ساختن مسجد در محله «قباء» در نزديكى مدينه بود. بنايى كه بسيار ساده بود و در مدتى اندك، جايگاه عبادت مسلمانان به امامت رسول خدا(ص) گردید.
#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
2. مسجد، کانون تعليم و تربيت
در صدر اسلام، مسجد افزون بر محل برگزاري مراسم عبادي، محل دانش آموزي نيز به شمار ميآمد. براین اساس، پس از هجرت پیامبر به مدینه و ساختن مسجدالنبی(ص)، فصل نوینی در فعالیتهای آموزشی مسجد آغاز شد. تعليم و تربيت و آموزش احكام دين در مسجد صورت مىگرفت و پیامبر(ص) بیشتر پس از نماز صبح و عشا به سخنرانی و گفتگوهای علمی میپرداخت. این جلسهها با حضور مردان و زنان مسلمان برپا میشد كه این از آشكارترین جلوههای آموزشی مسجد در مدینه بود. تفسیر قرآن و سخن گفتن درباره معانی آن، بخش درخور توجهی از سخنرانیهای پیامبر(ص) را تشكیل میداد. افزون بر جلسههای سخنرانی پیامبر، كلاسهای آموزشی گوناگونی نیز در مسجد تشكیل میشد.
با این توضیحات، اهمیت جنبههای آموزشی مسجد معلوم میشود. پیامبر(ص) میفرمایند: هرگونه توقّفی در مسجد لغو و بیهوده است، مگر برای سه دسته: كسی كه پس از نماز به تلاوت قرآن میپردازد، آنكه سرگرم ذكر و یاد خداست و كسی كه به مباحثات علمی اشتغال داشته باشد. براساس روایت، تشكیل جلسههای علمی در مسجد، نسبت به جلسههای دعا، جایگاه والاتری دارد و پاداش آن، ثواب عمره كامل یا حج كامل و جهاد در راه خدا است كه رحمت خدا آنان را فرامیگیرد. در این میان، طرح مباحث دینی در مسجد، فضیلت بیشتری دارد.
پس از پیامبر(ص)، ائمه(ع) نیز برای حفظ جنبههای آموزشی مسجد، تلاشهای ارزندهای انجام دادند.
#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
چنین مسجدی که بسیاری از اماکن مردم مسلمان باید ایجاد و در دسترس مؤمنان به آن باید آسان و میسر باشد. برای نیل به اهداف چنین مسجدی به چند نکته و توصیه رهبر فرزانه انقلاب نیازمندیم:
1. بنای مناسب و خوب و محکم و زیبای مسجد؛
2. حضور روحانی شایسته و پرهیزگار و خردمند و کارشناس و دلسوز در هر مسجد؛
3. ائمه جماعت باید آماده طبابت معنوی مأمومین خود باشند؛
4. حوزههای علمیه باید به یاری مساجد شتافته و در تأمین و تغذیه فرهنگی موردنیاز مساجد را یاری دهند؛
5. درس تفسیر قرآن و بیان حدیث ائمه(ع) و نشر معارف اسلامی- سیاسی از منابر مساجد باید تراوش کند؛
6. مساجد باید پایگاه و کانون موعظه بزرگان و پرورشدهنده اخلاق مردم باشد؛
7. هیئت امنا و مساجد باید دلهای پاک جوانان را جذب و مشتاق آمدن به مسجد کنند؛
8. با حضور جوانان و روحیه بسیجی باید محیط مساجد زنده و پرنشاط و آیندهنگر و امیدبخش باشد؛
9. پیوند بین مراکز آموزشی و مسجدها برای آموزش اهل مسجد برقرار شود؛
10. تشویق دانشآموزان و دانشجویان ممتاز محل در مساجد مورد توجه قرار گیرد؛
11. مساجد باید برای ارتباط با مزدوجین جوان، نخبههای علمی و اجتماعی و هنری و ورزشی محل مناسبی بوده و خدمتگزاران به مردم در این زمینه برنامهریزی نمایند؛
12. در عمران و آبادی و نوسازی مساجد همه مردم و دستگاههای دولتی و شهرداریها باید هریک سهمی مجزا و جداگانه به خود اختصاص دهند
#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
3. مسجد، کانون فعالیتهای سیاسی
از آغاز اسلام، مسجد با مسائل سیاسی آمیخته شد، زیرا شریعت اسلام دینی است که در آن رابطهای مستقیم بین فعالیتهای عبادی و سیاسی وجود دارد. این ارتباط به روشهای متعدد قابل تصور و درک است که از آن جمله، میتوان به خطبههای نماز جمعه و بیان مسائل حکومتی و سیاسی و مسائل مهم اجتماعی توسط خطیب جمعه اشاره کرد، مسجد، پایگاه همه فعالیتهای سیاسی جامعه اسلامی و در واقع، «دارالحکومة» آن بوده است. ملاقات رهبران و نمایندگان خارجی و تصمیمگیریهای مهم در مساجد صورت میگرفت و حرکتهای سیاسی، اجتماعی از مسجد رهبری و سازماندهی میشد. پیامبر(ص) پیش از هجرت به مدینه، با وجود فشار حاکم در مکه با برخی از گروهها، در مسجدالحرام گفتگو میکرد. پس هجرت به مدینه نیز پیامبر در مسجد، با افراد و گروههای اعزامی از قبیلهها و طایفههای گوناگون گفتگوی سیاسی انجام میداد. در مسجدالنبي مکانی بنام «اسطوانةالوفود» برای این گفتوگوها در نظر گرفته شده بود.
#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
5. مسجد، پایگاه نظامی
به گواهی تاریخ، مسجد در صدر اسلام، محل برافراشته شدن پرچم سپاه اسلام و اعزام آنان به جبهههای نبرد بوده است. پیامبر اکرم(ص)، خطبههاى آتشین خود را که براى اعزام مسلمانان به جهاد و مبارزه با کفر و شرک بود، در مساجد ایراد مىکردند و حتى آمادگیهاى قبل از اعزام هم در مسجد شکل مىگرفته است.
همواره مسجد، جایگاه گفتگو و مشورت در رویدادها بوده است و مهمترین این مشورتها در حوزه نظامی و غزوات و تنظیم سیاستهای دفاعی انجام میشده است.
بدون تردید، جامعهای كه در راه تحقق ارزشهای اسلامی گام برمیدارد، هیچگاه از دستبرد و تجاوز دشمنان دین ایمن نمیماند؛ این رهنمود قرآن است كه: «وَ لا یَزالُونَ یُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى یَرُدُّوكُمْ عَنْ دِینِكُمْ؛ كافران همواره با شما میجنگند، تا آنگاه كه شما را از دینتان برگردانند.» از سوی دیگر، در جهاد اسلامی رسیدن به پیروزی، همواره در گرو برخورداری از نیروهای رزمنده مؤمن، معتقد و مكتبی است. مسجد در این زمینه، نقشی حیاتی را ایفا میكند؛ زیرا در حقیقت رزمندگان مدافع اسلام، پرورش یافته مساجدند. این مسجد است كه در فضای قدس و طهارت و شكوفائی علمی، فرهنگی و تربیتی خود، بذر ایمان، آگاهی و روشنبینی را در جان و دل جوانان حقجو میپرورد. دست پروردههای مسجد، گاه چنان به بار مینشینند كه حتی مربیان خود را هم دچار شگفتی میكنند. آنان در نهایت خار چشم دشمنان دین و مایه عزت و آبروی مسلمانان میشوند. خدای تعالی، ستمستیزی اینگونه مسلمانان پارسا و جهادگر را چنین ترسیم مینماید:
#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
4. مسجد، مرکز دادخواهی و قضاوت
به گواهی تاریخ، مسجد نخستین مکانی است که پیامبراکرم(ص) در آن به قضاوت و دادخواهی و حل و فصل اختلافات، منازعات و صدور احکام قضایی پرداختند و مکان دیگری جز مسجد برای قضاوت آن نقل نشده است.
قضات بعد از پیامبر(ص) همچنان در مسجد انجام میشد و این امر به قدری رایج بود كه جایگاه قضاوت امام علی(ع) در مسجد کوفه به «دکة القضاء» شهرت یافته و همچنان باقی است. در روایتی به نقل از امام علی(ع) چنین آمده است: «به آن حضرت گزارش رسید که شریح قاضی امر قضاوت را در خانهاش انجام میدهد، فرمود: ای شریح به امور قضاوت در مسجد رسیدگی کن که همانا از دیدگاه مردم عادلانهتر است، و برای قاضی، قضاوت در خانه موجب خفت اوست.»
با گسترش جمعیت مسلمانان و کثرت منازعات و اختلافات، سازمانهایی به امر قضا در جامعه اسلامی پرداختند. پس از برقراری جمهوری اسلامی ایران، قوه قضائیه، یکی از قوای سهگانه نظام حکومتی، این امر برعهده گرفت. امروزه، جلسات شوراهای حل اختلاف با نظارت قوه قضائیه نیز در مسجد تشکیل میگردد. لازم به ذکر است که برخی از علما قایل به کراهت قضاوت در مسجد هستند.
#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
6. مسجد، پایگاه تعاون اجتماعی
گفتگو پیرامون مشكلات اجتماعی و چارهاندیشی برای رفع آنها، هنگامی به نتیجه نهایی میرسد كه اقداماتی عملی را نیز در پی داشته باشد. مسجد، پایگاه عمومی مسلمانان و محل حضور قشرهای گوناگون است. ازاینرو جایگاه مناسبی برای تعاون اجتماعی مسلمانان و مشاركت آنان در راستای رفع نارساییهای اجتماعی.
در صدر اسلام توجهی همه جانبه به تهیدستان و محرومان در مسجد به عمل میآمد که باید الگوی مساجد در این عصر قرار گیرد این توجه عبارت بود از:
الف) کمک مالی؛ مسجد تنها محل خواندن نماز نبود، بلکه جایگاهی برای دادن صدقه و کمک به مستمندان نیز به شمار میآمد.
داستان معروف و تاریخی امام علی(ع) که در حال رکوع انگشتر خویش را به مستمندی بخشید، در مسجد به وقوع پیوست. مسجد بايد باعث برطرف كردن اندوههاي دنيوي، افسردگي، و پناهگاه مسلمانان باشد. در روایت آمده که پیامبر(ص) در مسجد با تهیدستان هم غذا میشد و با آنان افطار میکرد.
امام رضا(ع) در گفتاری نورانی یكی از فواید و آثار سازنده نماز جماعت را ـ كه معمولاً در مسجد برپا میشود ـ همیاری و تعاون مسلمانان بر«بِرّ و تقوا» برشمرده است. این سخن امام(ع)، باب علمی است كه صدها باب علم دیگر از آن به روی انسان گشوده میشود. كارهایی مانند جمعآوری كمك برای نیازمندان، پرداخت وام، اعطای خدمات درمانی، اقدامات برای تسهیل ازدواج زوجهای جوان، برنامهریزی برای عیادت و سركشی از بیماران و اموری از این دست، همگی از مصادیق تعاون بر«بر و تقوا» است.
#مسجد_طراز_اسلامی_انقلابی
برخی از شاخصههای مسجدِ طراز اسلامی
7. مسجد، پایگاه وحدت اجتماعی
مسجد، محل گردهمایی مسلمانان و تجلیگاه پرشکوه انسجام و یک پارچگی ملت مسلمان است. مسجد، حافظ سلامت دین و جامعه است و نمایش وحدت و همدلی نمازگزاران، بقای اسلام را تضمین میکند. حضور نمازگزاران در مسجد، امید دشمنان اسلام را به ناامیدی بدل میسازد.
وحدت اجتماعی، عنصری اساسی برای سلامت و بقای اصل و اساس هر جامعهای است. مسجد در تحكیم این عنصر اساسی، نقشی بس بزرگ ایفا میكند. افراد مختلف، زن و مرد، بزرگ و كوچك، صاحبان افكار و سلیقههای مختلف، همه در یكجا گرد هم میآیند. همدل و همسو و دوش به دوش یكدیگر میایستند.
بر پایه چنین ترسیمی از مسجد است كه خداوند متعال، پیامبر خویش را از نمازگزاردن و حتی حضور در مسجدی كه وحدت جامعه اسلامی را دچار آسیب كند، نهی مینماید. آن حضرت نیز نه تنها در چنین مسجدی حضور نیافتند، بلكه جمعی را فرمان دادند تا آنرا به آتش كشند. حتی بنابر نقلی، زمین آن مسجد به مزبلهدان تبدیل شد.
شواهدی نشان میدهد كه پارهای از مقررات نماز جماعت، همچون تأكید بر منظم بودن صفها و اتصال شانههای نمازگزاران، نهی از اینكه نمازگزار تنها در یك صف بایستد و یا موقع اذان از مسجد، خارج شود و ... بدین منظور تشریع شده تا هم وحدت و هماهنگی مسلمانان بیشتر شود و هم بهتر به نمایش گذاشته شود.
ازاینرو میتوان گفت: مسجد هر قدر وحدت و یكپارچگی مسلمانان را پایدارتر كند و قشرهای بیشتری از جامعه را در برگیرد، به مسجد طراز اسلامی نزدیكتر است.