بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۸ نام سوره: انفال شماره آیه:《۸》 #آیه: لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَ يُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَلَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ #ترجمه: تا حق را تثبیت کند، و باطل را از میان بردارد، هرچند مجرمان کراهت داشته باشند. #تفسیر_آیه: باز هم به طور آشکارتر پرده از روى مطلب بر مى دارد که هدف اصلى این برنامه (درگیرى مسلمانان با لشکر دشمن در میدان بدر) این بود که حق; یعنى توحید، اسلام، عدالت و آزادى بشر از چنگال خرافات و اسارتها و مظالم، تثبیت و جاى گیر شود و باطل، یعنى شرک و کفر و بى ایمانى و ظلم و فساد ابطال گردد و از میان برود، هر چند مشرکان مجرم و مجرمان مشرک مایل نباشند (لِیُحِقَّ الْحَقَّ وَ یُبْطِلَ الْباطِلَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُجْرِمُونَ). آیا این آیه تأکید همان مطلبى است که در آیه پیش گفته شد همان طور که در نظر ابتدائى به چشم مى خورد؟ یا مطلب جدیدى را در بر دارد؟ بعضى از مفسران مانند فخر رازى در تفسیر کبیر و نویسنده المنار در تفسیرش چنین گفته اند: حق در آیه قبل، اشاره به پیروزى مسلمانان در جنگ بدر بود، اما حق در آیه دوم، اشاره به پیروزى اسلام و قرآن است که نتیجه پیروزى نظامى در جنگ بدر بود. و به این ترتیب، پیروزى نظامى در آن شرائط خاص مقدمه پیروزى هدف و مکتب بود. این احتمال نیز هست که آیه قبل اشاره به اراده خدا (اراده تشریعى که در شکل فرمان پیامبر (صلى الله علیه وآله) آشکار شد) بوده باشد، و آیه اخیر اشاره به نتیجه این حکم و فرمان (دقت کنید). ✍تهیه و تنظیم : استاد عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۹ نام سوره: انفال شماره آیه:《۹》 #آیه: إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُم بِأَلْفٍ مِّنَ الْمَلَائِكَةِ مُرْدِفِينَ #ترجمه: (به خاطر بیاورید) زمانى را (که از شدّت ناراحتى در میدان بدر،) از پروردگارتان کمک مى خواستید. و او خواسته شما را پذیرفت (و گفت): من شما را با هزار فرشته، که پیاپى فرود مى آیند، یارى مى کنم. #تفسیر_آیه درس هاى آموزنده در میدان بدر این آیات، به قسمت هاى حساسى از جنگ بدر و نعمت هاى گوناگونى که خداوند در این صحنه خطرناک نصیب مسلمانان کرد، اشاره مى کند، تا حسّ اطاعت و شکرگزارى آنها را برانگیزد و راه را به سوى پیروزى ها و پیشرفت هاى آینده در برابر آنها بگشاید. نخست به نعمت یارى فرشتگان اشاره کرده مى فرماید: به خاطر بیاورید زمانى را که از شدت وحشت و اضطراب ، که از کثرت نفرات دشمن و فزونى تجهیزات جنگى آنها براى شما پیش آمده بود به خدا پناه مى بردید، دست حاجت به سوى او دراز مى کردید و از وى تقاضاى کمک مى نمودید (إِذْ تَسْتَغیثُونَ رَبَّکُمْ). در پاره اى از روایات آمده پیامبر(صلى الله علیه وآله) نیز با مسلمانان در استغاثه و یارى طلبیدن از خداوند هم صدا بود، دست خود را به سوى آسمان بلند کرده عرضه مى داشت: أَللّهُمَّ أَنْجِزْ لِى ما وَعَدْتَنِى اللّهُمَّ إِنْ تُهْلَکْ هذِهِ الْعِصابَةُ لاتُعْبَدُ فِى الأَرْضِ؛ خداوندا، وعده اى را که به من داده اى تحقق بخش! پروردگارا، اگر این گروه مؤمنان نابود شوند، دیگر در روى زمین پرستش نمى شوى ! و پیامبر(صلى الله علیه وآله) آن قدر به این استغاثه و دعا ادامه داد که عبا از دوشش بر زمین افتاد. و به دنبال آن مى افزاید: در این هنگام خداوند تقاضاى شما را پذیرفت و فرمود: من شما را با یک هزار نفر از فرشتگان که پشت سر هم فرود مى آیند، کمک و یارى مى کنم (فَاسْتَجابَ لَکُمْ أَنِّی مُمِدُّکُمْ بِأَلْف مِنَ الْمَلائِکَةِ مُرْدِفینَ). مُرْدِفین از ماده اِرْداف به معنى پشت سر هم قرار گرفتن است، بنابراین مفهوم این کلمه این مى شود که فرشتگان پشت سر یکدیگر براى یارى مسلمانان فرود آمدند. این احتمال نیز در معنى آیه داده شده است که: منظور این است: این گروه هزار نفرى گروه هاى متعدد دیگرى را پشت سر داشتند. و به این ترتیب با آیه ۱۲۴ سوره آل عمران که مى گوید: هنگامى که تو (اى پیامبر) به مؤمنان مى گفتى: آیا کافى نیست که خداوند شما را به سه هزار نفر از فرشتگان یارى کند تطبیق مى نماید. ولى ظاهر این است که: عدد فرشتگان در بدر یک هزار نفر بوده است، و مُرْدِفینَ صفت آن یک هزار نفر است. و آیه سوره آل عمران وعده اى بوده است به مسلمانان که حتى اگر لازم شود خداوند عدد بیشترى را به یارى شما مى فرستد. ✍تهیه و تنظیم : استاد عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰ نام سوره: انفال شماره آیه:《۱۰》 #آیه: وَ مَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَىٰ وَ لِتَطْمَئِنَّ بِهِ قُلُوبُكُمْ ۚ وَ مَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِندِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ #ترجمه: ولى خداوند، این را تنها براى شادى و اطمینان قلب شما قرار داد. و پیروزى جز از طرف خدا نیست. زیرا خداوند توانا و حکیم است. #تفسیر آیه: آنگاه، براى این که کسى خیال نکند پیروزى به دست فرشتگان و مانند آنها است، مى فرماید: خداوند این کار را فقط بشارت و براى اطمینان قلب شما قرار داد (وَ ما جَعَلَهُ اللّهُ إِلاّ بُشْرى وَ لِتَطْمَئِنَّ بِهِ قُلُوبُکُمْ). و گرنه پیروزى جز از ناحیه خداوند نیست (وَ مَا النَّصْرُ إِلاّ مِنْ عِنْدِ اللّهِ)، و ما فوق همهٔ این اسباب ظاهرى و باطنى اراده و مشیت او است. زیرا خداوند آن چنان قادر و قوى است که هیچ کس نمى تواند در برابر ارادهٔ او ایستادگى کند و آن چنان حکیم و دانا است که یارى خود را جز در مورد افراد شایسته قرار نخواهد داد (إِنَّ اللّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ). ✍تهیه و تنظیم : استاد عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱ نام سوره: انفال شماره آیه:《۱۱》 #آیه: إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِّنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّنَ السَّمَاءِ مَاءً لِّيُطَهِّرَكُم بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَان وَ لِيَرْبِطَ عَلَىٰ قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ #ترجمه: و (یادآورید) هنگامى را که خواب سبکى که مایه آرامش بود از سوى خدا، شما را فرا گرفت و آبى از آسمان برایتان فرستاد، تا شما را با آن پاک کند. و پلیدى شیطان را از شما بر طرف سازد. و دلهایتان را محکم، و گامها را با آن استوار دارد. #تفسیر_آیه: دومین نعمت خود به مؤمنان را یادآور مى شود و مى فرماید: به خاطر بیاورید هنگامى که خواب سبکى شما را فرو گرفت که مایه آرامش و امنیت روح و جسم شما از ناحیه خداوند گردید (إِذْ یُغَشِّیکُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ). یُغَشِّى از ماده غشیان به معنى پوشاندن و احاطه کردن است، گوئى خواب همچون پرده اى بر آنها افکنده شد و آنها را پوشاند. نُعاس به ابتداى خواب و یا خواب کم، سبک و آرام بخش، گفته مى شود، و شاید اشاره به این است که در عین استراحت آن چنان خواب عمیقى بر شما مسلط نشد که دشمن بتواند از موقعیت استفاده کرده، بر شما شبیخون بزند. و به این ترتیب، مسلمانان در آن شب پر اضطرار، از این نعمت بزرگى که فرداى آن روز در میدان مبارزه به آنها کمک فراوانى کرد، بهره گرفتند. سومین موهبتى را که در آن میدان به شما ارزانى داشت این بود: آبى از آسمان براى شما فرو فرستاد (وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً). تا به وسیله آن شما را پاک و پاکیزه کند و پلیدى شیطان را از شما دور سازد (لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ). این پلیدى ممکن است وسوسه هاى شیطانى بوده، و ممکن است پلیدى جسمانى بر اثر جنابت بعضى در آن شب، و یا هر دو. این آب حیات بخش که در گودالهاى اطراف بدر جمع شده بود، و مسلمانان نیاز شدیدى براى شستشو و رفع عطش به آن داشتند، همه این پلیدى ها را شست و با خود برد. به علاوه خدا مى خواست با این نعمت دل هاى شما را محکم دارد (وَ لِیَرْبِطَ عَلى قُلُوبِکُمْ). و نیز مى خواست در آن شنزار که پاى شما فرو مى رفت، و لغزنده بود، به وسیله ریزش باران گام هاى شما را محکم کند (وَیُثَبِّتَ بِهِ الأَقْدامَ). این احتمال نیز وجود دارد که مراد از تثبیت اقدام تقویت روحیه و افزودن میزان پایمردى و استقامت آنها در پرتو این نعمت و یا اشاره به هر دو قسمت بوده باشد. ✍تهیه و تنظیم : عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۲ نام سوره: انفال شماره آیه:《۱۲》 #آیه: إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا ۚ سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ #ترجمه: و (به یاد آر) هنگامى را که پروردگارت به فرشتگان وحى کرد: «من با شما هستم کسانى را که ایمان آورده اند، تقویت کنید. بزودى در دلهاى کافران ترس و وحشت مى افکنم. ضربه ها را بر بالاتر از گردن (بر سرهاى دشمنان) فرودآرید. و همه انگشتانشان را قطع کنید!» #تفسیر_آیه چهارمین نعمت از نعمت هاى پروردگار بر مجاهدان جنگ بدر، ترس و وحشتى بود که در دل دشمنان افکند و روحیه آنها را سخت متزلزل ساخت در این باره مى فرماید: به خاطر بیاور هنگامى را که پروردگار تو به فرشتگان وحى فرستاد، که من با شما هستم و شما افراد با ایمان را تقویت کنید و ثابت قدم بدارید(إِذْ یُوحی رَبُّکَ إِلَى الْمَلائِکَةِ أَنِّی مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذینَ آمَنُوا). به زودى در دل هاى کافران ترس و وحشت مى افکنم(سَأُلْقی فی قُلُوبِ الَّذینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ). و این راستى عجیب بود که ارتش نیرومند قریش در برابر سپاه کوچک مسلمانان، طبق نقل تواریخ، آن چنان روحیه خود را باخته بود که جمعى از درگیر شدن با مسلمانان بسیار وحشت داشتند. گاه پیش خود فکر مى کردند اینها افراد عادى نیستند. بعضى مى گفتند: مرگ را بر شترهاى خویش حمل کرده و از یثرب(مدینه) برایتان سوغات آورده اند. شک نیست این رعب افکنى در دل دشمن، که از عوامل مؤثر پیروزى بود، بدون حساب نبود. آن پایمردى مسلمانان. آن نماز جماعت و شعارهاى گرم و داغشان. آن اظهار وفادارى مؤمنان راستین و سخنانى همچون سخنان سعد بن معاذ که به عنوان نمایندگى از طرف انصار به پیامبر(صلى الله علیه وآله) عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت باد اى رسول خدا! ما به تو ایمان آورده ایم و به نبوت تو گواهى داده ایم که هر چه مى گوئى از طرف خدا است. هر دستورى را مى خواهى بده و از اموال ما هر چه مى خواهى برگیر! به خدا سوگند اگر به ما فرمان دهى که در این دریا (اشاره به دریاى احمر که در آن نزدیکى بود) فرو رویم، فرو خواهیم رفت، ما آرزو داریم خداوند به ما توفیق دهد خدمتى کنیم که مایه روشنى چشم تو شود. آرى، این گونه سخنان که به هر حال در میان دوست و دشمن پخش مى شد به اضافه آنچه قبلاً از استقامت مردان و زنان مسلمان در مکّه دیده بودند، همگى دست به دست هم داد، و وحشت براى دشمنان آفرید. باد شدیدى که به سوى جبهه دشمن مى‌وزید و رگبارى که بر آنها فرود آمد، و خاطره وحشتناک خواب عاتِکَه در مکّه و مانند اینها عوامل دیگرى براى وحشت و اضطراب آنها بودند. سپس فرمانى را که در میدان بدر به وسیله پیامبر(صلى الله علیه وآله) به مسلمانان داده بود، به یاد آنها مى آورد، و آن این بود که هنگام نبرد با مشرکان از ضربه هاى غیر کارى بپرهیزید و نیروى خود را در آن صرف نکنید، بلکه ضربه هاى کارى بر پیکر دشمن فرود آرید مى فرماید: ضربه بر بالاتر از گردن، بر مغزها و سرهاى آنها فرود آرید(فَاضْرِبُوا فَوْقَ الأَعْناقِ). و دست و پاى آنها را از کار بیندازید (وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ کُلَّ بَنان). بَنان جمع بَنانَة به معنى سر انگشت دست یا پا و یا خود انگشتان است، و در آیه مورد بحث مى تواند کنایه از دست و پا بوده باشد و یا به معنى اصلیش که انگشتان است، زیرا قطع شدن انگشتان و از کار افتادن آنها اگر در دست باشد قدرت حمل سلاح را از انسان مى گیرد، و اگر در پا باشد، قدرت حرکت را. این احتمال نیز وجود دارد که اگر دشمن مهاجم پیاده باشد، هدف را سر او قرار دهید و اگر سواره باشد دست و پاى او. ...... ✍تهیه و تنظیم : عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۳ نام سوره: انفال شماره آیه:《 ۱۳ 》 #آیه: ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ ۚ وَ مَن يُشَاقِقِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ #ترجمه: این بخاطر آن است که آنها با خدا و پیامبرش دشمنى ورزیدند. و هر کس با خدا و پیامبرش دشمنى کند، (کیفر شدیدى مى بیند. و) خداوند سخت‌ کیفر است. #تفسیر_آیه: بعد از همه گفتگوها براى این که کسى این فرمان هاى شدید و دستورات قاطع و کوبنده را بر خلاف آئین جوانمردى و رحم و انصاف تصور نکند، مى فرماید: اینها استحقاق چنین چیزى را دارند; زیرا آنان از در عداوت، دشمنى، عصیان و گردنکشى در برابر خدا و پیامبرش در آمدند(ذلِکَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ). شاقّوا از ماده شِقاق در اصل به معنى شکاف و جدائى است و از آنجا که شخص مخالف، دشمن و عصیانگر، صف خود را جدا مى کند به عمل او شقاق گفته مى شود. لذا مى افزاید: هر کس از در مخالفت و دشمنى با خدا و پیامبرش در آید، گرفتار مجازات دردناک در دنیا و آخرت خواهد شد; زیرا خداوند (همان گونه که رحمتش وسیع و بى انتها است) مجازاتش شدید و دردناک است (وَ مَنْ یُشاقِقِ اللّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّاللّهَ شَدیدُ الْعِقابِ). ✍تهیه و تنظیم : عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۴ نام سوره: انفال شماره آیه:《 ۱۴ 》 #آیه: ذَٰلِكُمْ فَذُوقُوهُ وَ أَنَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابَ النَّارِ #ترجمه: این (مجازات دنیا) را بچشید! و براى کافران، مجازات آتش (در جهان دیگر) خواهد بود. #تفسیر_آیه: در این آیه، براى تأکید مى فرماید: این مجازات دنیا را بچشید ـ مجازات ضربه هاى سخت در میدان جنگ، کشته شدن، اسارت و شکست و ناکامى ـ و در انتظار مجازات سراى دیگر باشید. زیرا عذاب آتش در انتظار کافران است (ذلِکُمْ فَذُوقُوهُ وَ أَنَّ لِلْکافِرینَ عَذابَ النّارِ). ✍تهیه و تنظیم : عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۵ نام سوره: انفال شماره آیه:《۱۵》 #آیه: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ #ترجمه: اى کسانى که ایمان آورده اید هنگامى که با کافران در میدان نبرد رو به رو شوید، به آنها پشت نکنید (و فرار ننمایید). #تفسیر_آیه: فرار از جهاد ممنوع! همان گونه که در تفسیر آیات گذشته اشاره شد بازگو کردن داستان جنگ بدر و نعمت هاى گوناگون خداوند بر مسلمانان نخستین در این جریان، به خاطر آن است که از گذشته براى آینده درس بیاموزند. بدین لحاظ در آیات مورد بحث روى سخن را به مؤمنان کرده و یک دستور کلى جنگى را به آنها توصیه و تأکید مى کند و مى فرماید: اى کسانى که ایمان آورده اید! هنگامى که با انبوه کافران در میدان جهاد رو به رو شدید به آنها پشت نکنید و فرار اختیار ننمائید ! (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا لَقیتُمُ الَّذینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الأَدْبارَ). لَقِیْتُمْ از ماده لِقاء به معنى اجتماع و رو به رو شدن است، ولى در بسیارى از موارد به معنى رو به رو شدن در میدان جنگ آمده است. زَحْف در اصل به معناى حرکت کردن به سوى چیزى است آن چنان که پاها به روى زمین کشیده شود، همانند حرکت کودک قبل از آن که راه بیافتد و یا شتر به هنگام خستگى که پاى خود را به روى زمین مى کشد. سپس به حرکت لشکر انبوه نیز گفته شده است، زیرا از دور چنان به نظر مى رسد که گوئى روى زمین مى لغزند و به پیش مى آیند. در آیه فوق به کار بردن کلمه زَحْف اشاره به این است، که هر چند دشمن از نظر نفرات و تجهیزات فراوان، و شما در اقلیت قرار داشته باشید، نباید از میدان مبارزه فرار کنید همان گونه که نفرات دشمن در میدان بدر چند برابر شما بود، پایدارى به خرج دادید و سرانجام پیروز شدید. اصولاً فرار از جنگ، یکى از بزرگ ترین گناهان در اسلام محسوب مى شود منتهى با توجه به بعضى از آیات قرآن، آن را مشروط به این دانسته اند که جمعیت دشمن حداکثر دو برابر مسلمانان بوده باشد، که بحث آن به خواست خداوند در همین سوره، ذیل آیات ۶۵ و ۶۶ خواهد آمد. ✍تهیه و تنظیم : عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۶ نام سوره: انفال شماره آیه:《۱۶》 #آیه: وَ مَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ وَ مَأْوَاهُ جَهَنَّمُ ۖ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ #ترجمه: و هر کس در آن هنگام به آنها پشت کند به غضب خدا گرفتار خواهد شد. و جایگاه او جهنّم است، و چه بد جایگاهى است! مگر آنکه هدفش از کناره گیرى، تجدید نیرو براى حمله (مجدد) و یا پیوستن به گروهى (از مجاهدان) باشد. #تفسیر_آیه: مجازات دردناک فرارکنندگان از میدان جهاد را با ذکر استثناهاى آن شرح مى دهد مى فرماید: کسانى که به هنگام مبارزه با دشمن به آنها پشت کنند چنین کسى گرفتار غضب پروردگار خواهد شد مگر در صورتى که هدف کناره گیرى از میدان براى انتخاب یک روش جنگى بوده باشد و یا به قصد پیوستن به گروهى از مسلمانان و حمله مجدد‌ (وَ مَنْ یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذ دُبُرَهُ إِلاّ مُتَحَرِّفاً لِقِتال أَوْ مُتَحَیِّزاً إِلى فِئَة فَقَدْباءَ بِغَضَب مِنَ اللّهِ). همان گونه که مشاهده مى کنیم: در این آیه، دو صورت از مسأله فرار، استثناء شده که در ظاهر شکل فرار دارد اما در باطن شکل مبارزه و جهاد. نخست صورتى است که از آن تعبیر به مُتَحَرِّفاً لِقِتال شده، مُتَحَرِّف از ماده تَحَرُّف به معناى کناره گیرى از وسط به اطراف و کناره هاست، و منظور از این جمله این است که؛ جنگ جویان به عنوان یک تاکتیک جنگى از برابر دشمن بگریزند و به کنارى بروند که او را به دنبال خود بکشانند و ناگهان ضربه غافل گیرانه را بر پیکر او وارد سازند و یا به صورت جنگ و گریز دشمن را خسته کنند که؛ جنگ گاهى حمله و گاهى عقب نشینى به عنوان حمله مجدد است، چرا که أَلْحَرْبُ کَرٌّ وَ فَرٌّ . شکل دوم آن است که جنگجوئى خود را در میدان تنها بیند و براى پیوستن به گروه جنگجویان عقب نشینى کند و پس از پیوستن به آنها حمله را آغاز نماید. به هر حال، دستور تحریم فرار از میدان، نباید به شکل خشکى تفسیر شود که مانورها و تاکتیک هاى جنگى را از میان ببرد، همان مانورهائى که سرچشمه بسیارى از پیروزى هاست. و در پایان آیه مى فرماید: نه تنها فرارکنندگان گرفتار خشم خدا مى شوند بلکه جایگاه آنها دوزخ و چه بد جایگاهى است (وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ). جمله بْاءَ از ماده بَواء به معناى مراجعت و منزل گرفتن آمده، ولى ریشه آن به معناى صاف و مسطح کردن یک محل و مکان است، و از آنجا که انسان به هنگام منزل گرفتن محل خود را صاف و مسطح مى کند این کلمه به این معنى آمده است، همچنین چون انسان به منزلگاه خویش مراجعت مى کند به معناى بازگشت نیز آمده است و در آیه بالا اشاره به این است که آنها مشمول غضب مستمر و مداوم پروردگار مى شوند، گوئى در خشم و غضب پروردگار منزل گرفته اند. مَأوى در اصل، به معناى پناهگاه است و این که در آیه بالا مى خوانیم: مأواى فرارکنندگان از جهاد جهنم است. اشاره به این است که آنها با فرار مى خواهند پناهگاهى براى خود انتخاب کنند که از هلاکت مصون بمانند، ولى به عکس، پناهگاه آنها جهنم مى شود، نه تنها در جهان دیگر بلکه در این جهان نیز در جهنمى سوزان از ذلت و بدبختى و شکست و محرومیت، پناه خواهند گرفت. لذا در کتاب عیون الاخبار از امام على بن موسى الرضا (علیه السلام) در پاسخ یکى از دوستانش ـ که از فلسفه بسیارى از احکام سئوال مى کند در زمینه فلسفه تحریم فرار از جهاد نقل مى کند؛ خداوند به این دلیل فرار از جهاد را تحریم کرده که موجب وهن و سستى در دین و تحقیر برنامه پیامبران، امامان و پیشوایان عادل مى گردد و نیز سبب مى شود آنها نتوانند بر دشمنان پیروز شوند و دشمن را به خاطر مخالفت با دعوت به توحید پروردگار و اجراى عدالت و ترک ستمگرى و از میان بردن فساد، کیفر دهند. به علاوه سبب مى شود دشمنان در برابر مسلمانان جسور شوند و حتى مسلمانان به دست آنها اسیر و مقتول گردند و سرانجام آئین خداوند عزّوجل برچیده شود. در میان امتیازات فراوانى که على(علیه السلام) داشت، و گاهى خودش به عنوان سرمشق براى دیگران به آن اشاره مى کند، همین مسأله عدم فرار از میدان جهاد است، آنجا که مى فرماید: فَإِنِّی لَمْ أَفِرَّ مِنَ الزَّحْفِ قَطُّ، وَ لَمْ یُبَارِزْنِی أَحَدٌ إِلاّ سَقَیْتُ الأَرْضَ مِنْ دَمِهِ!: من هیچ گاه از برابر انبوه دشمن فرار نکردم (با این که در طول عمرم در میدان هاى زیاد شرکت جستم) و هیچ کس در میدان جنگ با من رو به رو نشد مگر این که زمین را از خونش سیراب کردم. عجیب این است که: جمعى از مفسران اهل تسنن اصرار بر این دارند که: حکم آیه فوق مخصوص جنگ بدر بوده است👇

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۷ نام سوره: انفال شماره آیه: «۱۷» #آیه: فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَ مَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ رَمَىٰ ۚ وَ لِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ #ترجمه: این شما نبودید که آنها را کشتید. بلکه خداوند آنها را کشت. و این تو نبودى (اى پیامبر که خاک و سنگ به صورت آنها) افکندى. بلکه خدا افکند. و (خدا مى  خواست) تا مؤمنان را از این طریق به خوبى امتحان کند. خداوند شنوا و داناست. #تفسیر_آیه: سپس براى این که مسلمانان از پیروزى بدر مغرور نشوند و تنها بر نیروى جسمانى خودشان تکیه نکنند بلکه همواره دل و جان خود را به یاد خدا و مددهاى او گرم و روشن نگاه دارند مى فرماید: این شما نبودید که دشمنان را در میدان بدر کشتید بلکه خداوند آنها را به قتل رساند (فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ). و تو اى پیامبر! نیز خاک و ریگ در صورت آنها نپاشیدى بلکه خدا پاشید (وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللّهَ رَمى). در روایات اسلامى و کلمات مفسران آمده است در روز بدر پیامبر(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) فرمود: مشتى از خاک و سنگریزه از زمین بردار و به من بده، على(علیه السلام) چنین کرد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) آنها را به سوى مشرکان پرتاب کرد و فرمود: شاهَتِ الْوُجُوهُ: رویتان زشت و سیاه باد. نوشته اند: این کار اثر معجزه آسائى داشت، از آن گرد و غبار و سنگ ریزه، در چشم دشمنان فرو ریخت و وحشتى از آن به همه دست داد. شک نیست: در ظاهر همه این کارها را پیامبر و مجاهدان بدر انجام دادند اما این که مى گوید: شما نبودید که این کار را کردید اشاره به این است که: اوّلاً ـ قدرت جسمانى و روحانى و نیروى ایمان که سرچشمه این برنامه ها بود از ناحیه خدا به شما بخشیده شد و شما به نیروى خدا داد در راه او گام برداشتید. ثانیاً ـ در میدان بدر حوادث معجزه آسائى، که سابقاً به آن اشاره کردیم، تحقق یافت که مایه تقویت روحیه مجاهدان اسلام و موجب شکست روحیه دشمنان شد. این تأثیر فوق العاده نیز از ناحیه پروردگار بود. در حقیقت آیه فوق، اشاره لطیفى است به مکتب: لا جَبْرَ وَ لا تَفْوِیضَ بَلْ أَمْرٌ بَیْنَ أَمْرَیْنِ. نه اجبار است و نه واگذارى مطلق، بلکه چیزى است در میان این دو. زیرا در عین این که نسبت کشتن دشمنان را به مسلمانان و نسبت پاشیدن خاک را به پیامبر مى دهد در عین حال، از آنها این نسبت را سلب مى کند (دقت کنید). بدون شک، در چنین عبارتى تناقضى وجود ندارد بلکه هدف این است که این کار، هم کار شما بود، و هم کار خدا، کار شما بود چون به اراده شما انجام گرفت و کار خدا بود چون نیرو و مدد از ناحیه او بود. بنابراین، آنها که پنداشته اند: آیه فوق دلیل بر مکتب جبر است پاسخشان در خود آیه نهفته شده است. و نیز این که قائلین به وحدت وجود آیه را دستاویزى براى مکتب خود قرار داده اند، پاسخ آن نیز در خود این آیه به طرز لطیفى منعکس است. زیرا اگر منظور، بیان این باشد که خدا و خلق یکى هستند نباید نسبت فعل را به صورتى براى آنها اثبات و به صورتى از آنها نفى کند. این نفى و اثبات خود دلیل بر تعدد مخلوق و خالق است و اگر فکر خود را از پیش داورى هاى نادرست و تعصب آمیز خالى کنیم، خواهیم دید آیه ارتباطى با هیچ یک از مکتب هاى انحرافى ندارد، بلکه تنها به مکتب واسطه و أَمْرٌ بَیْنَ الأَمْرَیْن اشاره مى کند آن هم به خاطر یک هدف تربیتى. یعنى از میان بردن آثار غرور که معمولاً بعد از پیروزى ها، دامنگیر افراد مى شود. و در پایان آیه اشاره به نکته مهم دیگرى مى کند و آن این که؛ میدان بدر یک میدان آزمایش براى مسلمانان بود و خدا مى خواست مؤمنان را از سوى خود به وسیله این پیروزى بیازماید (وَ لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنینَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً). بَلاء در اصل به معناى آزمایش کردن است منتهى گاهى به وسیله نعمت هاست که آن را بلاء حسن مى گویند. و گاهى به وسیله مصیبت ها و مجازات هاست که به آن بلاء سَىِّء گفته مى شود، چنان که درباره بنى اسرائیل مى خوانیم: وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّیِّئاتِ؛ آنها را به وسیله نعمت ها و مصائب آزمودیم. خدا مى خواست در این نخستین برخورد مسلحانه مؤمنان با دشمنان نیرومند، طعم پیروزى را به آنها بچشاند و نسبت به آینده امیدوار و دلگرم سازد. این موهبت الهى آزمونى براى همهٔ آنها بود، ولى هرگز نباید آنها از این پیروزى نتیجه منفى بگیرند و گرفتار غرور شوند، دشمن را کوچک بشمرند، خودسازى و آمادگى را فراموش کنند، و از اتکاى به لطف پروردگار غفلت نمایند.

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۸ نام سوره: انفال شماره آیه:《۱۸》 #آیه: ذَٰلِكُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ مُوهِنُ كَيْد الْكَافِرِين #ترجمه: (سرنوشت مؤمنان و کافران،) همان بود (که دیدید!) و خداوند سست کننده توطئه کافران است. #تفسیر_آیه براى تأکید و تعمیم این موضوع مى فرماید: سرنوشت مؤمنان و کافران و عاقبت کارشان همان بود که شنیدید (ذلِکُمْ). سپس به عنوان ذکر علت مى گوید: خداوند نقشه هاى کافران را در برابر مؤمنان ضعیف و سست مى کند تا نتوانند آسیبى به آنها و برنامه هایشان برسانند (وَ أَنَّ اللّهَ مُوهِنُ کَیْدِ الْکافِرینَ). ✍تهیه و تنظیم : استاد عاشوری

بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم #تفسیر_قرآن_جلسه_۱۹ نام سوره: انفال شماره آیه:《 ۱۹ 》 #آیه: إِن تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جَاءَكُمُ الْفَتْحُ ۖ وَ إِن تَنتَهُوا فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ وَ إِن تَعُودُوا نَعُدْ وَ لَن تُغْنِيَ عَنكُمْ فِئَتُكُمْ شَيْئًا وَ لَوْ كَثُرَتْ وَ أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ #ترجمه: اگر شما فتح و پیروزى مى خواهید، پیروزى به سراغ شما آمد. و اگر (از مخالفت پیامبر) خوددارى کنید، براى شما بهتر است. و اگر (به مخالفت) باز گردید، ما هم باز خواهیم گشت. و جمعیّت شما هر چند زیاد باشد، شما را (از یارى خدا) بى نیاز نخواهد کرد. و خداوند با مؤمنان است. #تفسیر_آیه پیروزى نزدیک است در این که روى سخن در آیه فوق به سوى چه اشخاصى است میان مفسران گفتگو است: گروهى معتقدند: مخاطب در این آیه مشرکانند; زیرا آنها پیش از آن که از مکّه به سوى میدان بدر خارج شوند، کنار خانه کعبه آمدند و روى غرورى که داشتند و خود را بر حق مى پنداشتند، دست در پرده هاى خانه کعبه زدند و گفتند: أَللّهُمَّ انْصُرْ أَعْلَى الْجُنْدَیْنِ وَ أَهْدَى الْفِئَتَیْنِ وَ أَکْرَمَ الْحِزْبَیْنِ: خدایا! از میان این دو لشکر آن گروه که برتر و هدایت یافته تر و گرامى تر است پیروز گردان! و نیز نقل شده: ابوجهل در دعاى خود گفت: خداوندا! آئین ما یک آئین کهن و قدیمى است اما آئین محمّد تازه و خام است هر کدام از این دو آئین نزد تو محبوب تر است پیروانش را پیروز بگردان! لذا بعد از پایان جنگ بدر آیه فوق نازل شد و به آنها چنین گفت: گر شما خواهان فتح و پیروزى آئین حق هستید پیروزى و حقانیت به سراغ شما آمد(إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جائَکُمُ الْفَتْحُ). و اگر دست از آئین شرک و مخالفت فرمان خدا بردارید به سود شماست (وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ). و اگر به سوى جنگ با مسلمانان باز گردید ما هم بار دیگر به سوى شما باز مى گردیم (وَ إِنْتَعُودُوا نَعُدْ). یعنى: مسلمانان را پیروز و شما را مغلوب خواهیم ساخت. و هرگز به فزونى جمعیت خود مغرور نشوید; زیرا جمعیت شما هر چند زیاد باشد موجب بى نیازى شما نخواهد بود (وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئاً وَ لَوْ کَثُرَتْ). و خداوند با مؤمنان است (وَ أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُؤْمِنینَ). ولى چیزى که این تفسیر را از نظر دور مى سازد، این است که: در آیات قبل و بعد، همگى روى سخن با مؤمنان بوده و مفهوم آیات نشان مى دهد که در میان آنها یک نوع پیوند معنوى وجود دارد. بنابراین، اگر در این میان تنها در یک آیه روى سخن به کفار بوده باشد، بعید به نظر مى رسد. لذا گروهى از مفسران مخاطب را مؤمنان دانسته اند، و بهترین راه تفسیر آیه طبق این نظر چنین است: بعد از جنگ بدر، چنان که دیدیم ـ میان بعضى از مسلمانان تازه کار و ضعیف الایمان بر سر تقسیم غنائم جنگى گفتگو واقع شد، آیات نازل گردید، آنها را توبیخ کرد و غنائم را دربست در اختیار پیامبر گذارد، و او هم به طور مساوى در میان مسلمانان تقسیم کرد. سپس براى تعلیم و تربیت مؤمنان، حوادث جنگ بدر را به یاد آنها آورد که چگونه خداوند آنها را در برابر یک گروه نیرومند پیروز کرد. این آیه نیز همان مطلب را دنبال مى کند که اگر شما مسلمانان از خداوند تقاضاى فتح و پیروزى کردید خدا دعاى شما را مستجاب کرد و پیروز شدید. اگر از اعتراض و گفتگو در برابر پیامبر(صلى الله علیه وآله) خوددارى کنید به سود شماست. و اگر به همان روش اعتراض آمیز خود باز گردید ما هم باز مى گردیم و شما را در چنگال دشمن تنها رها مى‌سازیم. و جمعیت شما هر چند زیاد هم باشند بدون یارى خدا، کارى از پیش نخواهند برد. و خداوند با مؤمنان راستین و مطیع فرمان او و پیامبرش مى باشد. از آنجا که مخصوصاً آیات آینده نیز مسلمانان را در پاره اى از مخالفت ها مورد ملامت قرار مى دهد و در آیات گذشته نیز همین معنا را خواندیم. و نیز از آنجا که پیوند میان این آیات یک پیوند معنوى آشکار است، تفسیر دوم قوى تر به نظر مى رسد. ✍تهیه و تنظیم : عاشوری