✨ الحكمة ۲۰۵ ✨
🍃 التساع ظرف العلم
⚜️ قال أميرالمؤمنين على عليهالسلام:
كُلُّ وِعَاءٍ يَضِيقُ بِمَا جُعِلَ فِيهِ، إِلَّا وِعَاءَ الْعِلْمِ، فَإِنَّهُ يَتَّسِعُ بِهِ.
✨ حکمت ۲۰۵ ✨
🍃 گنجايش نامحدود ظرف علم
⚜️ امیرالمؤمنین علی علیهالسلام فرمود:
هر ظرفى با ريختن چيزى در آن پر مىشود جز ظرف دانش كه هر چه در آن جاى دهى، وسعتش بيشتر مىشود.
📚 #نهج_البلاغه
✒️ ترجمه: محمد دشتی
@nahjoolbalaghah
✨ شرح حکمت ۲۰۵ ✨
🍃 وسعت پيمانه علم
امام عليهالسلام در اين گفتار حكيمانه به اهميت علم و دانش اشاره مىكند و مىفرمايد: «هر ظرفى بر اثر قرار دادن چيزى در آن از وسعتش كاسته مىشود مگر پيمانه علم كه هرقدر از دانش در آن جاى گيرد وسعتش افزون مىگردد!»، (كُلُّ وِعَاء يَضِيقُ بِمَا جُعِلَ فِيهِ إِلاَّ وِعَاءَ الْعِلْمِ، فَإِنَّهُ يَتَّسِعُ بِهِ).
اين نكته بسيار دقيقى است كه امام عليهالسلام به آن اشاره فرموده است. حقيقت اين است كه در «وعاء» (ظرف) مادى گنجايش محدودى وجود دارد كه اگر چيزى در آن قرار دهند تدريجاً محدود و سرانجام پر مىشود به گونهاى كه قابل قرار دادن چيز ديگرى در آن نيست، ولى روح و فكر و قوه عاقله انسان كاملاً با آن متفاوت است، هرقدر علوم تازه در آن قرار دهند گويى گنجايش بيشترى پيدا مىكند هر علمى سرچشمه علم ديگرى مىشود و هر تجربهاى تجربه ديگرى با خود مىآورد و به يك معنا تا بىنهايت پيش مىرود و اين دليل اهميت فوقالعاده آن و اشاره است به اين كه ما از فراگيرى علوم هرگز خسته نشويم كه واقعاً خسته كننده نيست، بلكه نشاط آور و روح پرور است. هنگامى كه انسان مىبيند در كنار نهالى كه از يك مسئله علمى در سرزمين مغز خود كاشته نهالهاى ديگرى جوانه مىزند و مىرويد و اطراف خود را پر گل مىكند، قطعاً به شوق و نشاط مىآيد. حتى مغزهاى كامپيوترى كه در عصر و زمان ما به وجود آمده و بعضى از روى ناآگاهى گمان مىبرند مىتواند روزى جانشين مغز انسان شود هر كدام ظرفيت محدودى دارند كه وقتى اشباع شد مطلب تازهاى را نمىپذيرد در حالى كه روح آدمى چنين نيست و بسيارند دانشمندان بزرگى كه تا آخرين لحظههاى عمر در تكاپوى علم و دانش بوده و هر روز حتى در واپسين ساعات عمر حقيقت تازهاى را كشف مىكردند.
ابنابىالحدید معتزلى در شرح نهجالبلاغه خود چنین مىگوید: «در ذیل این کلام سر عظیمى نهفته شده و رمزى است به معناى شریف پیچیدهاى که طرفداران نفس ناطقه (روح مجرد) از این راه دلیل براى اثبات عقیده خود گرفتهاند نتیجه آن این است که قواى جسمانى بر اثر تکرار افعال خسته و ناتوان مىشوند، مثلاً هرگاه با چشمهاى خود پیوسته صحنههایى را ببینیم چشم خسته مىشود و اگر باز هم ادامه دهیم ممکن است چشم صدمه ببیند. همچنین است گوش انسان از شنیدن صداهاى مکرر به زحمت مىافتد (و خسته و ناتوان مىگردد) و چنین است سایر قواى جسمانى، ولى وقتى به قوه عاقله مىرسیم مىبینیم قضیه برعکس است، چرا که هرگاه معقولات بیشترى به این قوه وارد گردد، نیرو، توان، وسعت و انبساط آن بیشتر مىشود و آمادگى براى درک مسائل جدیدى غیر از آنچه قبلاً دریافته پیدا مىکند و در حقیقت تکرار معقولات، شمشیر آن را تیزتر کرده و زنگار آن را مىزداید و به همین دلیل مىتوان گفت: قواى جسمانى همه مادى هستند، اما قوه عاقله مجرد است و ماوراى مادیات».(۱) یکى از بخشهاى قوه عاقله، حافظه انسان است که همه چیز را در خود حفظ مىکند در حالى که قواى مادى این چنین نیست.
انسان هرگز نباید از فراگیرى علم و دانش خسته شود یا گمان کند به مرحله نهایى علم و دانش رسیده است. بداند به سمتى حرکت مىکند که هرقدر جلوتر مىرود وسیعتر مىشود.
پیامبر صلىالله مىفرماید: «مَنْهُومانِ لا یَشْبَعُ طالِبُهُما طالِبُ الْعِلْمِ وَطالِبُ الدُّنْیا، دو گروه گرسنهاند و هرگز سیر نمىشوند: طالبان علم و طالبان دنیا».(۲)
به همین دلیل تحصیل علم در اسلام از جهات مختلف نامحدود است:
۱ . از نظر مدت
در حدیث معروفی پیامبر صلىالله میفرماید: «أُطْلُبُ الْعِلْمَ مِنَ الْمَهْدِ إِلَى اللَّحْدِ، از گهواره تا گور دانش بجوى» گرچه آن را در جوامع حدیثى نیافتیم.
۲ . از نظر مکان
پیامبر صلیالله میفرماید: «أُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَلَوْ بِالصّینِ، به دنبال علم و دانش بروید هرچند در سرزمین چین باشد».(۳)
📚 #نهج_البلاغه
✒️ ادامه... 👇🏻
@nahjoolbalaghah
✨ ادامه شرح حکمت ۲۰۵ ✨
۳ . از نظر مقدار کوشش
امام صادق علیهالسلام میفرماید: «أُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَلَوْ بِخَوْضِ اللُّجَجِ وَسَفْکِ الْمُهَجِ، در طلب دانش باشید هرچند براى تحصیل آن در دریاها فرو روید و خون خود را فدا کنید».(۴)
۴ . از نظر استاد
پیامبر صلیالله میفرماید: «الْحِکْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤْمِنِ یَأْخُذُها حَیْثُ وَجَدَها، علم و دانش گمشده فرد با ایمان است، نزد هرکس باشد گمشده خود را مطالبه مىکند».(۵)
امام علیهالسلام مىفرماید: «اَلْعالِمُ مَنْ لا یَشْبَعُ مِنَ الْعِلْمِ وَ لا یَتَشَبَّعُ بِهِ، عالم و دانشمند کسى است که هرگز از علم و دانش سیر نمىشود و اظهار سیرى نیز نمىکند».(۶)
ا----------------------------------------
پی نوشت:
۱ . شرح ابنابىالحدید . جلد ۱۹ . صفحه ۲۵
۲ . بحارالانوار . جلد ۱ . صفحه ۱۸۳
۳ . وسائلالشیعه . جلد ۲۷ . صفحه ۲۷
با توجه به اینکه در آن زمان آخرین نقطهی آبادِ شناخته شده دنیا چین بود.
۴ . بحارالانوار . جلد ۷۵ . صفحه ۲۷۷
۵ . عوالىاللئالى . جلد ۴ . صفحه ۸۱
۶ . غررالحکم . حدیث ۷۵
📚 #نهج_البلاغه
✒️ آیتالله مکارم شیرازی
@nahjoolbalaghah