هشت مفهومی است که در اغلب مذاهبِ معتقد به زندگانی پس از مرگ و یا آخرت وجود دارد. بهشت جایی است که نیکوکاران پس از مرگ، در آن جاودانه می‌شوند...

در نظر قرآن، مؤمنان و صالحان سرانجام به جایی ابدی به نام جنت می‌روند و زندگی پر نعمت و خوشی را در پیش می‌گیرند بنا بر آیات قرآن این وعده الهی قطعی است. سوره مریم، آیه ۶۱ قرآن از دو بهشت نام برده: یکی در عالم برزخ که موقت است و دیگری در آن جهان که جاودان است. سوره الرحمن، آیه ۴۶ بهشت درجات و مراتبی دارد و برخی از آنها بر دیگری برتری دارند. نعمت‌های بهشتی نیز بسته به درجات بهشتیان، گوناگونی دارند. نهج البلاغه، خطبه ۸۴

اگر با چشم دل به آنچه که از بهشت برای تو وصف کرده‌اند بنگری، از انچه در دنیاست دل می‌کنی، هر چند شگفتی آور و زیبا باشد؟ از خواهشهای نفسانی و خوشیهای زندگانی و منظره‌های آراسته و زیبای ان کناره می‌گیری،

و اگر فکرت را به درختان بهشتی مشغول داری که شاخه‌هایشان همواره به هم می‌خورند و ریشه‌های آن در توده‌های مشک پنهان و در ساحل جویباران بهشت قرار گرفته آبیاری می‌گردند، و خوشه‌هایی از لؤلؤ آبدار به شاخه‌های بزرگ و کوچک درختان آویخته و میوه‌های گوناگونی که از درون غلاف‌ها و پوشش‌ها سر بیرون کرده‌اند، سرگردان و حیرت‌زده می‌گردی، شاخه‌های پر میوهٔ بهشت که بدون زحمتی خم شده در دسترس قرار گیرند، تا چینندهٔ ان هرگاه که خواهد برچیند، مهمانداران بهشت گرد ساکنان ان و پیرامون کاخهایشان در گردشند و آنان را با عسل های پاکیزه و شراب‌های گوارا پذیرایی کنند. آنان کسانی اند که همواره از کرامت الهی بهره مندند تا انگاه که در سرای ثابت خویش فرود آیند و از نقل و انتقال سفرها آسوده گردند. ای شنونده! اگر دل خود را به منظره‌های زیبایی که در بهشت به ان می‌رسی مشغول داری، روح تو با اشتیاق فراوان به ان سامان پرواز خواهد کرد، و از این مجلس من با شتاب به همسایگی اهل قبور خواهی شتافت.

خداوند با لطف خود من و شما را از کسانی قرار دهد که با دل و جان برای رسیدن به جایگاه نیکان تلاش می‌کند. سخنى درباره مكان بهشت پيش از هر گونه توضيح در باره مكان بهشت ، دو نكته قابل توجّه است : اوّل ، اين كه : بهشت مانند دوزخ ـ بر اساس آنچه گذشت ـ ، آفريده شده است . دوم ، اين كه : وسعت بهشت ، به اندازه وسعت همه آسمان ها و زمين است .   اكنون اين مسئله قابل طرح است كه چنين چيزى كه گستره و بزرگى آن با گستره آسمان ها و زمين برابرى مى كند و هم اكنون وجود دارد ، كجاست؟ و چنين موجود بزرگى ، اگر مادّى است ، چرا با ابزار علمى ، قابل رؤيت نيست؟

مكان بهشت برزخى در پاسخ اين سؤال مى توان گفت كه آنچه از ظاهر قرآن و احاديث در اين باره استنباط مى شود ، اين است كه بهشت برزخى ، در باطن همين جهان مادّه است. طبق احاديث ، ارواح نيكوكاران پس از مرگ ، در قالب مثالى در باغى از باغ هاى بهشت، متنعّم اند و ارواح تبهكاران در گودالى از گودال هاى دوزخ معذّب اند . اينگونه روايات به روشنى دلالت دارد كه عالم برزخ (شامل بهشت ودوزخ برزخى) ، در باطن جهان مادّى ، و البتّه موقّتى و تا روز قيامت است. خداوند در سوره مریم آیات 61 تا 63 به توصیف بهشت می پردازد و می گوید: «جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدَ الرَّحْمنُ عِبادَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّهُ كانَ وَعْدُهُ مَأْتِیًّا * لا یَسْمَعُونَ فِیها لَغْواً إِلاَّ سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُكْرة وَ عَشِیًّا * تِلْكَ الْجَنَّه الَّتِی نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ كانَ تَقِیًّا؛ باغهایى است جاودانى كه خداوند رحمان، بندگانش را به آن وعده داده است، هر چند آن را ندیده اند، وعده خدا حتما تحقق یافتنى است. آنها هرگز در آنجا گفتار لغو و بیهوده اى نمى شنوند و جز سلام در آنجا سخنى نیست و هر صبح و شام روزى آنها در بهشت مقرر است. این همان بهشتى است كه ما به ارث به بندگان پرهیزگار مى دهیم».

سوره سوره‏ کهف آیه 31 أُوْلَئِکَ لَهُمْ جَنَّتُ عَدْنٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهِمُ الْانْهَرُ یُحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَیَلْبَسُونَ ثِیَاباً خُضْراً مِّن سُندُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُّتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرآئِکِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقاً آنان برایشان باغهاى جاودانه‏اى است که نهرها از زیر (قصرها و تخت‏هایشان) جارى است. درآنجا بادستبندهایى طلایى آراسته مى ‏شوند وجامه ‏هاى سبز از حریر نازک و ضخیم مى ‏پوشند، درحالى که در آنجا بر تخت‏ها(ى بهشتى) تکیه داده‏اند. چه نیکو پاداشى و چه خوش جایگاهى!

در این آیات، توصیف بهشت و نعمتهاى بهشتى شده است كه در آیات گذشته از آن یاد شده بود. نخست بهشت موعود را چنین توصیف مى كند: باغهایى است جاودانى كه خداوند رحمان، بندگانش را به آن وعده داده است، و آنها آن را ندیده اند (ولى به آن ایمان دارند). وعده خدا حتما تحقق یافتنى است.

قابل توجه اینكه در آیات گذشته كه سخن از توبه و ایمان و عمل صالح بود و به دنبال آن وعده بهشت،" جنت" به صورت مفرد آمده، اما در اینجا به صورت جمع است (جنات) زیرا بهشت در حقیقت مركب از باغهاى متعدد و فوق العاده پر نعمتى است كه در اختیار مؤمنان صالح قرار دارد. توصیف به" عدن" كه به معنى همیشگى و جاودانى است دلیل بر این است كه بهشت همچون باغها و نعمتهاى این جهان نیست كه زائل شدنى باشد، زیرا چیزى كه انسان را در رابطه با نعمتهاى بزرگ این جهان نگران مى سازد این است كه همه آنها سرانجام زوال پذیرند، اما این نگرانى در مورد نعمتهاى بهشتى وجود ندارد. كلمه" عباده" به معنى بندگان مؤمن خداوند است نه همه بندگان و تعبیر بالغیب كه بعد از آن گفته شده است یعنى از دیده هاى آنها پنهان است و به آن ایمان دارند، در آیه 29 و 30 سوره فجر نیز مى خوانیم «فَادْخُلِی فِی عِبادِی *وَ ادْخُلِی جَنَّتِی؛ در سلك بندگانم درآ و در بهشتم ورود نما» این احتمال نیز در معنى" بالغیب" وجود دارد كه نعمتهاى بهشتى آن چنان است كه هیچ چشمى ندیده و هیچ گوشى نشنیده و حتى به مغزهاى انسانها، خطور نكرده است، و به كلى از حس و درك ما غائب است، جهانى است برتر، وسیعتر و ما فوق این جهان كه ما تنها شبحى از آن را از دور با چشم جان مى بینیم.

پس از آن به یكى دیگر از بزرگترین نعمتهاى بهشتى اشاره كرده مى گوید: آنها هرگز در آنجا سخن لغو و بیهوده اى نمى شنوند. نه دروغى، نه دشنامى، نه تهمتى نه زخم زبانى، نه سخریه اى و نه حتى سخن بیهوده اى. تنها چیزى كه در آنجا مرتبا به گوش مى خورد سلام است" (إِلَّا سَلاماً). سلام به معنى وسیع كلمه كه دلالت بر سلامت روح و فكر و زبان و رفتار و كردار بهشتیان دارد. سلامى كه آن محیط را، بهشتى كرده و هر گونه اذیت و ایذاء از آن برچیده شده است. سلامى كه نشانه یك محیط امن و امان، یك محیط مملو از صفا و صمیمیت و پاكى و تقوا و صلح و آرامش است.

در آیات دیگر قرآن نیز همین حقیقت با تعبیرات مختلفى آمده است، در آیه 73 سوره زمر مى خوانیم: «وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَیْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ؛ خازنان بهشت به هنگام ورود به آنها مى گویند: سلام بر شما همیشه خوش و خوشحال باشید، پاك و پاكیزه باشید، بفرمائید وارد بهشت شوید، و جاودانه بمانید»، در آیه 34 سوره ق مى خوانیم: «ادْخُلُوها بِسَلامٍ ذلِكَ یَوْمُ الْخُلُود؛ با سلام و سلامت وارد آن شوید امروز روز خلود و جاودانى است». نه تنها فرشتگان بر آنها درود مى فرستند و خود آنها به یكدیگر بلكه خداوند نیز، چنان كه در سوره یس آیه 57 بر آنها سلام مى فرستند: «سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ؛ سلام بر شما باد، این سلامى است از پروردگار مهربان به شما بهشتیان». آیا محیطى باصفاتر و زیباتر از این محیط آكنده از سلام و سلامت وجود دارد. و به دنبال این نعمت به نعمت دیگرى اشاره مى كند مى گوید" هر صبح و شام روزى آنها در بهشت در انتظارشان است" (وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُكْرَة وَ عَشِیًّا). این جمله دو سؤال را برمى انگیزد: نخست اینكه مگر در بهشت صبح و شامى وجود دارد؟ پاسخ این سؤال در روایات اسلامى چنین آمده است: گرچه در بهشت همواره نور و روشنایى است اما بهشتیان از كم و زیاد شدن نور و نوسان آن شب و روز را تشخیص مى دهند.