همسر(ها) فاطمه بنت اسد

شناخته‌شده برای عموی محمد و پدر علی و کلیددار کعبه

فرزندان طالب عقیل جعفر علی فاخته :(ام هانی)

والدین عبدالمطلب فاطمه بنت عمر

خویشاوندان زبیر (برادر) عبدالله (برادر)

از تولد تا قبل از ظهور اسلام تاریخ تولدش را سال ۳۵ قبل از عام الفیل (۵۳۵ میلادی) و بعد از حفر زمزم، در شهر مکه گزارش کرده‌اند؛ با این حساب وی در زمان تولد محمد، ۳۵ ساله بوده‌است.[۲][۴] پدرش عبدالمطلب بود که از بزرگان مکه و قریش محسوب می‌شد. پدرش عبدالمطلب، مسئولیت سقایت زائران کعبه را برعهده داشت و بر دین حنیف ابراهیمی بود؛ ابوطالب نیز پس از وی مسئولیت‌های پدر را پذیرفت. وی در تمام زندگی خود، مشروبات مسکر را بر خود ممنوع کرد و از فساد دوری می‌گزید.[۲]

پدر وی عبدالمطلب است که بزرگ قبیله قریش بوده که شهر مکه را سیادت می‌کرده‌است. مادرش فاطمه بنت عمر است که از بنی مخزوم بوده و آخرین همسر عبدالمطلب بوده‌است. وی دو برادر پدری و مادری به نام‌های عبدالله و زبیر داشته‌است. وی همواره مورد احترام پدرش بوده و از جایگاه خاصی نزد وی برخوردار بوده‌است؛ به طوری که پس از وفات عبدالمطلب، جایگاه سیاسی و اجتماعی عبدالمطلب به وی سپرده شد.[۴]

پس از وفات عبدالمطلب او پس از وفات عبدالمطلب، مسئولیت و سرپرستی محمد را که در آن زمان کودکی هشت ساله بود، برعهده گرفت و وی را در خانه خود تربیت نمود.[۳] همچنین پس از وفات عبدالمطلب، وی عهده‌دار تمام مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی پدرش گردید؛ این در حالی بود که وی نسبت به سایر برادرانش اموال کمتری داشت و فرزند بزرگتر عبدالمطلب نبود. فقر وی به گونه‌ای بود که علی بن ابی‌طالب دربارهٔ سیادتش بر قریش در عین حال، فقر او؛ می‌گوید: «أبی ساد فقیراً وما ساد فقیر قبله؛ پدرم سیادت قریش را عهده‌دار شد، در حالی که فقیر بود و کسی قبل از وی، با فقر به سیادت نرسیده بود.» وی پس از رسیدن به مقام عبدالمطلب، جایگاه سقایت حاجیان را به عباس -برادرش- سپرد، دلیل او از این کار، نیاز به مال کثیر برای انجام این وظیفه بود.[۵] وی قانونی را برای ثابت شدن قتل در محکمه قضاء وضع کرد که بر اساس آن، اولیاء دم با شرایطی خاص، اگر قسم یاد کنند، می‌توانند قتل را اثبات نمایند؛ بعدها این قانون در اسلام به عنوان «قسامه» وضع و تثبیت شد.[۶]

قبرستان ابوطالب، محل دفن ابوطالب در مکه (پس ازتخریب)

نمایی از قبرستان ابوطالب، محل دفن ابوطالب در مکه

مورخان تاریخ وفات وی را سه سال قبل از هجرت (سال دهم بعثت) و به تاریخ هفتم رمضان نوشته‌اند. برخی اهل سنت نیز نیمه شوال و برخی دیگر، اول ذی‌القعده را زمان وفات ابوطالب دانسته‌اند. برخی چون شیخ طوسی، تاریخ وفات ابوطالب را ۲۶ رجب دانسته‌اند.[۳] این واقعه، کمی بعد از اتمام محاصره اقتصادی قریش نسبت به محمد و مسلمانان و خروج آنان از شعب ابی‌طالب رخ داد.[۶][۱۱] برخی معتقدند که ابوطالب در شعب ابی‌طالب از دنیا رفته‌است. برخی دیگر نیز وفات او را بعد از ۸ ماه و ۲۰ روز پس از پایان محاصره اقتصادی مسلمانان در شعب ابی‌طالب دانسته‌اند.[۴] برخی هم وفات او را سه روز پس از فوت خدیجه گزارش کرده‌اند؛ همین امر سبب شد تا آن سال را سال غم یا عام الحزن نامیدند.[۱۲]