فلسفه امتحان الهی چیست؟ امتحان الهی از سنت های خداوند است که در مورد همه انسان ها و امت ها به کار گرفته می شود. امتحان الهی با توجه به میزان تقوای انسان می باشد.

یكی از سنت های الهی، رشد مردم در لابلای حوادث و آزمایش های پی در پی است. اینجاست كه حجت خدا بر خلق تمام می شود و سعادت و شقاوت قابل تفكیك است. امتحان الهی یک سنت همیشگی و جاودانی است که امتحان کننده آن خداست و تمام جهان صحنه آزمایش و تمام انسان ها، حتی پیامبران مورد آزمایش قرار می گیرند.

مزایای امتحان الهی شاید موارد زیر از جمله حکمت های امتحان الهی باشد: افزایش ایمان و پیدایش یقین: «وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً ۙ وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا ۙ وَلَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ ۙ وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَٰذَا مَثَلًا ۚ كَذَٰلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۚ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ ۚ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَىٰ لِلْبَشَرِ»

ترجمه: (آیه 31 سوره مدثر) «مأموران دوزخ را فقط فرشتگان (عذاب) قرار دادیم، و تعداد آنها را جز برای آزمایش کافران معیّن نکردیم تا اهل کتاب [= یهود و نصاری‌] یقین پیدا کنند و بر ایمان مؤمنان بیفزاید، و اهل کتاب و مؤمنان (در حقّانیّت این کتاب آسمانی) تردید به خود راه ندهند، و بیماردلان و کافران بگویند: «خدا از این توصیف چه منظوری دارد؟!» (آری) این گونه خداوند هر کس را بخواهد گمراه می‌سازد و هر کس را بخواهد هدایت می‌کند! و لشکریان پروردگارت را جز او کسی نمی‌داند، و این جز هشدار و تذکّری برای انسانها نیست»

تربیت و شکوفایی استعدادها: خداوند برای شکوفا کردن استعدادهای نهفته و پرورشض دادن بندگان، آن ها را می آزماید.

تصفیه قلوب: «…وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ» (آیه 154 سوره آل عمران) «و (امتحانات) براى اين است كه خداوند، آنچه در سينه‌هايتان پنهان داريد، بيازمايد و آنچه را در دلهاى شما (از ايمان) است، خالص گرداند»

تقوا: «أُوْلَئكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبهَُمْ لِلتَّقْوَى‌ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ» (آیه 3 سوره حجرات) «خداوند دلهايشان را براى تقوا خالص (امتحان) نموده است»

توبه: «وَبَلَوْنَاهُم بِالحَْسَنَاتِ وَالسَّيَِّاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ» (آیه 168 سوره اعراف) «و آنها را با نیکی‌ها و بدی‌ها آزمودیم، شاید بازگردند»

جدا کردن افراد خوب و بد: «مَا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَىٰ مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتىَ‌ يَمِيزَ الخَْبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ» (آیه 179 سوره آل عمران) «چنين نبود كه خداوند، مؤمنان را به همان‌گونه كه شما هستيد، واگذارد مگر آن كه ناپاك را از پاك جدا سازد»

ظهور عمل: امام علی (ع) می فرماید: گرچه خداوند به روحيات بندگانش از خودشان آگاهتر است ولى آنها را امتحان مى‌كند تا كارهاى خوب و بد كه معيار پاداش و كيفر است از آنها ظاهر گردد.