✳️ اختلاف نسخ در متن زیارت جامعه کبیره ✔️ آیت‌الله #شبیری_زنجانی (مدظله العالی): 🔹 می‌خواستند کتیبه‌ای از زیارت جامعه بنویسند، از این جانب خواستند که نظر خود را درباره متن زیارت جامعه بنویسم. پیشنهاد کردم که آن را بر اساس نسخه‌های صحیح بنویسند و چون درج نسخه بدل یا درج قلاب برای کتیبه نویسی مناسب نیست و شکل ظاهری آن را نازیبا می‌کند، آن را با اصحّ نسخ مقابله و نکاتی را در این باب به صورت مکتوب بیان کردم. 🔸 زیارت جامعه را صدوق در فقیه و عیون، و شیخ در تهذیب به واسطه صدوق روایت کرده‌اند. اختلاف نسخ این زیارت به حدّی است که استقصای آن نیازمند به مقاله‌ای است. مقداری از اختلافات نسخه در مفاتیح الجنان ذکر شده است. این‌جانب با مراجعه و مقابله زیارت با چندین نسخه معتبر از هر کدام از سه کتاب اشاره شده و با ملاحظه روضة المتقین و لوامع صاحبقرانی و بحار الانوار که در آنها به شرح این زیارت پرداختند، اصحّ نسخ را انتخاب کردم. ✅ مواردی از اختلاف نسخ: 🔹 توضیح اینکه کلمه «المستقرّین» دو نسخه بدل دارد؛ «المستوفرین» با فاء، «المستوقرین» با قاف. بودن این سه کلمه از نظر معنا اشکالی ندارد و در مفاتیح نسخه بدل اول ذکر شده، ولی مجلسی اول در لوامع صاحبقرانی می‌نویسد: در نسخه تهذیب به خط شیخ طوسی «و المستقرّین» است؛ یعنی «مطمئن است قلوب ایشان به ذکر الهی». لذا نسخه بدل‌ها حذف شد. ما این را حذف کردیم. 🔸 کلمه «أدمنتم» ارجح از «أدمتم» است؛ زیرا در جملات «فعظّمتم جلاله و أکبرتم شأنه و مجّدتم کرمه و أدمنتم ذکره و وکّدتم میثاقه و أحکمتم عقد طاعته» در «أکبرتم» و «أدمنتم» و «أحکمتم» که بعد از «عظّمتم» و «مجّدتم» و «وکّدتم» قرار گرفته، سجع رعایت شده، و در«أدمتم» چنین نیست و در نتیجه «أدمنتم» که در مفاتیح در حاشیه است، ارجح از «أدمتم» است که در متن است. 🔹 در مفاتیح جمله زیارت «سننتم سنّته» است ولی در نسخه‌هایی از فقیه و عیون و تهذیب، «سننه» به صیغه جمع، جای «سنّته» به صیغه افراد آمده است و با در نظر گرفتن صیغه‌های جمع در جملات قبل: «بیّنتم فرائضه و أقمتم حدوده و نشرتم شرائع أحکامه»، در اینجا کلمه جمع انسب خواهد بود؛ خصوصا با ملاحظه کلمه «فرائض» که معمولا در مقابل «سنن» قرار می‌گیرد، نه در مقابل «سنّت». 🔸 «السبیل الأعظم» در نسخه‌هایی از فقیه و عیون و تهذیب وجود دارد، ولی در حاشیه مفاتیح چنین آمده است: «هذه الفقرة لیست فی الأصل لکنّها مذکورة فی کتب العلامة المجلسی». 🔹 «عادﱝ» در چاپ مفاتیح که پیش اینجانب است «عاد» بی یاء ضبط شده که قطعا غلط است. 🔸 کلمه «نجا» که ناقص واوی است و باید با الفِ آخر نوشته شود و در تهذیب و بعضی نسخِ عیون با الف نوشته شده، در فقیه و نسخه چاپیِ عیون و مفاتیح «نجی» با یاء آمده که غلط است. 🔹 جمله «و له تسلّمون» که بعد از جمله «و به تؤمنون» قرار گرفته، انسب این است که با سکونِ سین باشد، زیرا «ایمان» و «اسلام» مقابل هم قرار می‌گیرند، نه «ایمان» و «تسلیم». 🔸 کلمه «سعِد» در جمله «سعد من والاکم» که بعد از آن «هلک من عاداکم» آمده، با کسر عین که از ماده «سعادت» است، به نظر از «سعَد»با فتح عین که به معنای «یَمُنَ»است، ارجح است و در لوامع نیز کلمه را به «سعادتمند شده» تر جمه کرده است. 🔹 «یُکَرُّ» در مفاتیح «یَکِرُّ» با فتح اول و کسر کاف ضبط شده؛ در حالی‌که «یکِرّ» با کسر کاف در لغت مذکور نیست. در نسخه‌های معتبر «یَکُرُّ»به فتح اول و ضمّ کاف و «یُکَرُّ» به ضمّ اول و فتح کاف آمده است. وقوع این کلمه در بین فعل‌های مجهول مانند «یُحشَرُ فی زمرتکم و یُکَرُّ فی رجعتکم و یُمَلّک فی دولتکم و یُشَرّف فی عافیتکم و یُمَکَّن فی أیّامکم»، سبب ترجیح نسخه فعل مجهول است. 📚 جرعه‌ای از دریا ج4 ص 387 تا 389 @Nardebane_feghahat