«ضرورت معرفت نفس و معرفت رب از دیدگاه علامه طباطبایی » (1) ● آيه 105 ، سوره مائده يَأَيهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا عَلَيْكُمْ أَنفُسكُمْ لا يَضرُّكُم مَّن ضلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ (105) ● ترجمه آیه اى كسانى كه ايمان آورده ايد بر شما باد رعايت نفس خودتان ، چه آنان كه گمراه شده اند گمراهيشان بشما ضرر نمى رساند اگر شما خود راه را از دست ندهيد، بازگشت همه شما به خداست و پس از آن آگاهتان مى كند به آنچه عمل مى كرديد. (105) طریق انسان بسوی خداوند همان نفس انسان است كه به منتهاى مسير مى رسد (و ان الىربك المنتهى ) پس اگر فرمود: بر شما باد نفس تان ، مقصود اين است كه شما ملازمت كنيد نفس خود را از جهت اينكه نفس شما راه هدايت شما است ، نه از جهت اينكه نفس يكى از رهروان راه هدايت است ، به عبارت ديگر اگر خداى تعالى مؤمنين را در مقام تحريك به حفظ راه هدايت امر مى كند به ملازمت نفس خود، معلوم مى شود نفس مومن همان طريقى است كه بايد آنرا سلوك نمايد، بنابراين نفس مومن طريق و خط سيرى است كه منتهى به پروردگار ميشود، نفس مومن راه هدايت اوست ، راهى است كه او را به سعادتش مى رساند. پس آيه مورد بحث مطلبى را بطور روشن بيان كرده است كه آيات زيرين به اجمال به آن پرداخته اند: ((يا ايها الذين آمنوا اتقوا الله و لتنظر نفس ‍ ما قدمت لغد و اتقوا الله ان الله خبير بما تعملون . و لا تكونوا كالذين نسوا الله فانسيهم انفسهم اولئك هم الفاسقون . لا يستوى اصحاب النار و اصحاب الجنه اصحاب الجنه هم الفائزون ))، كه دستور مى دهد نفس را زير نظر گرفته و اعمال صالح او را كه سرمايه و توشه فرداى اوست (و بهترين توشه تقوا است ) - تحت مراقبت قرار دهند، زيرا براى نفس امروز و فردايى است ، و نفس هر آنى در حركت و در طى مسافت است ، و منتهاى سيرش خداى سبحان است ، چون نزد اوست حسن ثواب يعنى بهشت . بنابراين بر انسان لازم است كه اين راه را ادامه داده و همواره بياد خداى خود باشد و لحظه اى فراموشش نكند، چون خداى سبحان غايت و هدف است ، و انسان عاقل هدف را از ياد نمى برد، زيرا مى داند كه فراموش كردن هدف باعث از ياد بردن راه است . ترجمه تفسير الميزان جلد 6 صفحه : 244 روى اين حساب اگر كسى خداى خود را فراموش كند خود را هم فراموش كرده و در نتيجه براى روز واپسين خود زاد و توشه اى كه مايه زندگيش باشد نيندوخته است ، و اين همان هلاكت است . رسول الله (صلى الله عليه و آله ) هم در روايتى كه شيعه و سنى آن را نقل كرده اند فرموده : ((من عرف نفسه فقد عرف ربه - هر كه خود را شناخت خداى خود را شناخته )) و اين معنا نكته ايست كه دقت زياد وتدبر تمام آنرا ثابت مى كند، و به اعتبار نزديك است ، زيرا انسان در مسير زندگيش اگر چه به هر نقطه اى امتداد داشته باشد هيچ همى جز خير و سعادت زندگى خويش ندارد. اگر چه منافع و عوايد كارهايش بظاهر عايد ديگران شود. خداى تعالى هم در اين باره مى فرمايد: ((ان احسنتم احسنتم لانفسكم و ان اساتم فلها)). #سوره_مائده_آیه_یکصد_و_پنج #تفسیر_المیزان