ما باید فلسفه اخلاق، فلسفه تاریخ، فلسفه سیاسی، فلسفه اقتصادی، فلسفه دین، فلسفه الهی خود اسلام را که از متن تعلیمات اسلام الهام بگیرد، تدوین کنیم و در اختیار افراد خودمان قرار دهیم. (بررسی‌اجمالی‌نهضت‌های‌اسلامی درصدساله‌اخیر، ص۷۸) @motahari_nab

نه محدودیت و نه اختلاط بلکه حریم. حریم مسئله‌ای است بین محدودیت زن و اختلاط زن و مرد. (حماسه‌حسینی، ج۱، ص۳۷۶) @motahari_nab

روشن‌فکری به معنی خودآگاهی اجتماعی ریشه فطری دارد نه ریشه طبقاتی، و در پرتو ایمان در انسان رشد می‌کند و پرورش می‌یابد و استوار می‌گردد. (قیام‌وانقلاب‌مهدی(ع) ومقاله‌شهید، ص۳۸) @motahari_nab

باید کاری کرد که احساسات مردم و عشق و علاقه مردم نسبت به حق تیزتر شود و نسبت به باطل مطلقاً احساسات نفرت‌‏آمیز داشته باشند. مبارزه حق و باطل همیشه در دنیا بوده و هست. موسی و فرعون همیشه در دنیا هست، ابراهیم و نمرود همیشه در دنیا هست، محمّد و ابوجهل همیشه در دنیا هست، علی و معاویه همیشه در دنیا هست، حسین و یزید همیشه در دنیا هست. منظور این نیست که همیشه در دنیا اشخاصی به مقام و درجه ابراهیم و موسی و عیسی و محمّد و علی و حسین هستند؛ مقصود این است که همیشه حق و باطل در برابر یکدیگر هستند، جامعه همیشه بر سر دو راهی حق و باطل است. (ده‌گفتار، ص۲۶۳) @motahari_nab

شخصیت‌دادن به یک ملت به این است که به آنها عشق و ایده‌آل داده شود و اگر عشق‌ها و ایده‌آل‌هایی دارند که رویش را غبار گرفته است، آن گردو غبار را زدود و دومرتبه آن را زنده کرد. (حماسه حسینی ج اول) @motahari_nab

رهبری در حقیقت عبارت است از بسیج کردن نیروی انسان‌ها و بهره‌برداری صحیح از نیروهای انسانی. (امدادهای‌غیبی‌درزندگی‌بشر، ص۱۰۴) @motahari_nab

روان باید سلامتی داشته باشد. همان‏طور که بدن احتیاج به ورزش و تقویت دارد، روان انسان هم احتیاج به تقویت و ورزش دارد؛ یعنی انسان می‌تواند با برخی اعمال حتی فکر خودش را تربیت کند. (اسلام‌و‌نیازهای‌زمان، ج۱، ص۲۰۹) @motahari_nab

حجاب اسلامی مستلزم حبس و راکد و معطل و مهمل گذاشتن استعدادهای طبیعی جنس زن نیست. حجاب اسلامی بر محور دو اصل است: یکی اینکه کامیابی جنسی به هر شکل چه به شکل نظر کردن و چه لمس و چه رقص و چه آمیزش و چه خوانندگی باید محدود باشد به محیط خانوادگی و به همسر مشروع، و دیگر اینکه زن نباید وسیله تحریک و تهییج مردان بیگانه را فراهم کند. (یادداشت‏‌ها، ج۳، ص۱۶۴) @motahari_nab

اشتباه کرده آن کسی که خیال کرده انسان می‌تواند از همه چیز آزاد باشد. آزادی از همه چیز مساوی است با مردن، چون آزادی از هدف هم هست، آزادی از مسئولیت هم هست، آزادی از هر تعهدی هست. انسان اگر بخواهد انسان باشد و راه کمالی را طی کند نمی‌تواند هدف نداشته باشد. انسان همین قدر که هدف داشت همان هدف مالک اوست، خدای اوست چون حاکم بر وجود اوست. (خدا‌درزندگی‌انسان، ص۴۱) @motahari_nab

تا انسان شک نکند، به سوی یقین رانده نمی شود. شک برای بشر خوب است اما نه اینکه هدف خوبی و منزل خوبی باشد؛ شک جایگاه خوبی نیست، یقین جایگاه خوبی است. شک برای انسان دالان و معبر خوبی برای رسیدن به ایمان و یقین است. تا انسان از این دالان عبور نکند و از این معبر نگذرد، به آن سر منزل بسیار عالی و لذیذی که یقین نام دارد نمی‌رسد. (پانزده‌گفتار، ص۲۱۰) @motahari_nab

صبر و حوصله است که دوست قدیمی ظفر و موفقیت است. در اثر صبر و حوصله است که نوبت ظفر می‌رسد. اگر صبر و استقامت و حوصله باشد، بی استعدادترین افراد هم ولو در یک زمان طولانی به هدف خواهند رسید، همان طوری که مولی علی(ع)فرمود: آدم باحوصله ظفر را به چنگ خواهد آورد ولو بعد از یک زمان طولانی. (حکمت‌ها‌واندرزها، ج۱، ص۱۸۹) @motahari_nab

همچنان که جهاد با کفار مشروع و جایز است، جهاد با منافقین هم مشروع و جایز است و باید با آنان جهاد کرد. جهاد با منافقین، این دستوری که در اسلام رسید، همان جهادی است که علی(علیه‌السلام) کرد. جنگ جمل جهاد با منافق بود. (آشنایی‌باقرآن، ج۸، ص۱۱۱) @motahari_nab

نازپروردگی به هر نسبت که مواجهه با شداید، مربی و مکمّل و صیقل‌ده و جلابخش و کیمیا اثر است، پرهیز کردن اثر مخالف دارد. لهذا دانشمندان گفته‌اند بزرگترین دشمنی‌هایی که درباره اطفال و کودکان می‌شود همان‌هاست که پدران و مادران نادان به عنوان محبت و از روی کمال علاقه انجام می‌دهند؛ یعنی نوازش‌های بی‌حساب، مانع شدن از برخورد با سختی، نازپرورده کردن آنها. این‌هاست که طفل را بیچاره و ناتوان بار می‌آورد، او را در صحنه زندگی خلع سلاح می‌کند، کاری می‌کند که کوچکترین ناملایمی او را از پا درآورد و کمترین تغییر وضعی سبب نابودی وی گردد؛ او را مثل کسی بار می‌آورند که هرگز در همه عمر به داخل آب نرفته و شناوری نکرده و نیاموخته است، و یک‌مرتبه مواجه شود با دریا و بخواهد در آن شناوری کند. کسی که شناوری هیچ نمی‌داند، اولین باری که به آب بیفتد غرق می‌شود. شناوری هم چیزی نیست که با غیر عمل، با درس و کتاب و گوشه اتاق بتوان یاد گرفت؛ هنراست، فن عملی است، باید رفت میان آب و در همان جا ضمن عمل و تلاش و زیر آب رفتن و بالا آمدن تدریجاً آن را آموخت. (بیست‌گفتار، ص۱۵۰) @motahari_nab

استعمار هرجا که پا می‌گذارد، تکیه روی همان موضوعی می‌کند که قرآن درباره‌اش هشدار داده است؛ یعنی می‌کوشد تا دل‌ها را فاسد کند. دل که فاسد شد، دیگر نه تنها از عقل کاری نمی‌آید، بلکه خود تبدیل به زنجیر بزرگ‌تری بر دست و پای انسان می‌شود. این است که می‌بینیم استعمارگران و استثمارکنندگان انسان از باز کردن مدرسه و دانشگاه بیم ندارند و حتی خود در تأسیس آن اقدام می‌کنند، اما از سوی دیگر با تمام قوا می‌کوشند تا قلب و روح دانشجو و دانش‌‏آموز را فاسد و تباه کنند. آنها از این حقیقت به خوبی آگاهند که قلب و روح مریض و بیمار هیچ کاری نمی‌تواند صورت دهد و به هر پَستی و بهره‌کشی و استثمار تن می‌دهد. (آشنایی‌باقرآن، ج۱، ص۷۳) @motahari_nab

آنجا که دین و ایمان نیست امنیت نیست. به آدم بی‌ایمان در هیچ چیز نمی‌شود اعتماد و اطمینان کرد. آنجا که امنیت و اعتماد و اطمینان نیست زندگی گوارا نیست، دائماً نگرانی است، خوف است، اضطراب و دلهره است؛ آدمی همیشه باید مواظب خود باشد که از ناحیه همان دوستان خود خیانت نبیند. (بیست‌گفتار، ص۱۶۱_۱۶۲) @motahari_nab

محبت اولیاء، خودش یک اصلی است؛ ولی محبت برای چه؟ محبت جاذبه و کشش است، محبت برای حرکت و عمل است. محبت علی برای چه؟ علی انسان کامل است؛ محبت علی برای این است که علی نمونه باشد و ما خودمان را شبیه علی بکنیم، یعنی متشبّه به علی بشویم. اصلا امام و امامت معنایش همین است. امامت یعنی پیشوایی و رهبری، و مأمومیت یعنی دنبال امام و پیشوا و رهبر حرکت کردن؛ غیر این معنایی ندارد. (گریز‌ازایمان‌و‌گریز‌ازعمل، ص۱۶۳) @motahari_nab

یکی از آثار کار، جلوگیری از گناه است. البته نمی‌گویم صددرصد این‌طور است، ولی بسیاری از گناهان منشأش بیکاری است. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۲۸۱) @motahari_nab

از نظر تعلیمات اسلامی، هر گناه اثری تاریک کننده و کدورت‌آور بر دل آدمی باقی می‌گذارد و در نتیجه میل و رغبت به کارهای نیک و خدایی کاهش می‌گیرد و رغبت به گناهان دیگر افزایش می‌یابد. متقابلًا عبادت و بندگی و در یاد خدا بودن وجدان مذهبی انسان را پرورش می‌دهد، میل و رغبت به کار نیک را افزون می‌کند و از میل و رغبت به شر و فساد و گناه می‌کاهد، یعنی تیرگی‌های ناشی از گناهان را زایل می‌گرداند و میل به خیر و نیکی را جایگزین آن می‌سازد. (سیری‌درنهج‌البلاغه، ص۱۰۳) @motahari_nab

امر به معروف چون تنها گفتن و بیان نیست بلکه اجراست، باید دید از چه طریقی بهتر اجرا می‌شود. شک ندارد که جلو افتادن در عمل و پیشقدمی در عمل بهترین طریق اجراست. باید جلو افتاد و مردم را تشویق کرد. در نهی از منکر هم باید مبارزه با فساد باشد نه با فاسد. مبارزه با فاسد معنایش این است چرا آن شخص مرتکب شده نه این شخص. اگر مسلمانان می‌خواهند امر به معروف بکنند باید مثلًا مؤسسات نشر کتاب به وجود آورند، مدارس مفید به وجود بیاورند، بیمارستان تأسیس کنند، بنگاه حمایت یتیمان و مؤسسه خیریه‏ اطفال فلج به وجود بیاورند، مردم در عمل ببینند که دین در اینجا بیمارشان را و جاهلشان را و یتیمشان را نجات داد. (یادداشت‏‌ها، ج‏۱۰، ص۲۴۷) @motahari_nab

بر ماست که به حقایق دین اسلام آشنا شویم و به آنها عمل کنیم و بدعت‌ها و خرافات را دور بریزیم و ملت خود را مسلمان و با ایمان بار آوریم تا گوى سعادت را در دنیا و آخرت برباییم. (پنج‌مقاله، ص۲۶) @motahari_nab

یکی از جاهایی که در آن، راه مکتب اسلام با راه مکاتب مادی امروز فرق می‌کند، این است که مکاتب مادی امروز روی اصول خاص دیالکتیکی می‌گویند تضادها را تشدید کنید، ناراحتی‌ها را زیاد کنید، شکاف‌ها را هرچه می‌توانید عمیق‌تر کنید، حتی با اصلاحات واقعی مخالفت کنید برای اینکه جامعه را به انقلاب به معنی انفجار (نه انقلاب آگاهانه) بکشانید. اسلام به انقلاب انفجاری، یک ذره معتقد نیست. اسلام، انقلابش هم انقلاب صددرصد آگاهانه و از روی تصمیم و کمال آگاهی و انتخاب است. (حماسه‌حسینی، ج۱، ص۱۲۴) @motahari_nab

از نظر اسلام علقه زوجین یک علقه طبیعی است و مکانیسم خاص دارد. علاقه زوجین به یکدیگر با اینکه طرفینی است به این شکل است که از جانب مرد آغاز می‌شود و علاقه زن به مرد از نوع پاسخگویی است. به همین جهت مقام زن در محیط خانوادگی مقام یک محبوب و مراد است. اسلام تدابیری از مجرای عواطف بکار می‌برد که نظام خانوادگی بر همین پایه محفوظ بماند یعنی شعله عشق و علاقه مرد همیشه روشن بوده و زن نیز پاسخگوی آن باشد. آنچه از نظر اسلام مبغوض و منفور است این است که این شعله خاموش گردد و کانون خانوادگی به سردی گراید. (امدادهای‌غیبی‌درزندگی‌بشر، ص۱۶۴) @motahari_nab

هیچ کس حقی به اندازه حق شهدا بر بشریت ندارد و به همین جهت هم عکس ‏العمل احساس‏‌آمیز انسان‌ها و ابراز عواطف خالصانه آنها درباره شهدا بیش از سایر گروه‌هاست. چرا و به چه دلیل حق شهدا از حق سایر خدمتگزاران بیشتر و عظیم‌تر است؟ البته دلیل دارد: همه گروه‌های خدمتگزار دیگر مدیون شهدا هستند، ولی شهدا مدیون آنها نیستند یا کمتر مدیون آنها هستند. (قیام‌وانقلاب‌مهدی(ع) ومقاله‌شهید، ص۶۶) @motahari_nab

امیرالمؤمنین(ع) راجع به فتنه‌ها بیان می‌کنند که فتنه چهره‌اش یک جور است، پشت سرش جور دیگر. می‌فرماید: "انَّ الْفِتَنَ اذا اقْبَلَتْ شَبَّهَتْ وَ اذا ادْبَرَتْ نَبَّهَتْ". جمله‌های عجیبی است: فتنه وقتی که پدید می‌آید حکم غبارهایی را دارد که در فضا پیدا می‌شود، یا حکم تاریکی را دارد که در تاریکی انسان نمی‌بیند: دروغ‌ها پیدا می‌شود، شایعات پیدا می‌شود، هیجان‌ها و احساسات زیاد پیدا می‌شود، لَه پیدا می‌شود، علیه پیدا می‌شود. اصلًا آدم در می‌ماند که چگونه قضاوت کند، و در فتنه واقع می‌شود. ولی همینکه فتنه خوابید، مثل این است که ظلمت از بین رفت و غبارها نشست. آن وقت انسان نگاه می‌کند، چیز دیگری می‌بیند؛ می‌بیند آنچه که در تاریکی می‌دید، غیر از این است که اکنون در روشنایی می‌بیند. "اذا اقْبَلَتْ شَبَّهَتْ وَ اذا ادْبَرَتْ نَبَّهَتْ". (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۲۵۸) @motahari_nab

ایمانی که از بصیرت جدا باشد اسلام آن را ایمان واقعی نمی‌داند. (پانزده‌گفتار، ص۶۹) @motahari_nab