🔶 حافظ بی پول حافظ هم گاهی بی پول می شد و می گفت: اگر وظیفه(پول) رسد، آن را خرج نوشیدنی و غذا می کنم... وظیفه گر برسد، مصرفش گُل است و نَبید ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

🔶 معنای جهان برخی گفته اند: جهان که همان عربی کیهان است، به معنای "جهیدن" است؛ گويا جهان می جهد و هرگز در نقطه ای ساکن و ثابت نمی ماند... هیچ چیزی در این دنیا ثابت نمی ماند و در بی ثباتی تمام می گذرد و ما تنها خیال می کنیم در نقطه ای ساکنیم... ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

مژده دادند که بر ما گذری خواهی کرد نیّتِ خیر مگردان که مبارک فالیست... #یا_صاحب_الزمان

بس غریب افتاده است آن مور خط گرد رخت گر چه نبود در نگارستان خط مشکین غریب ┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ بس ] بسیار [ غریب ] بی همتا، زیبا، شگفت انگیز، قابل تحسین [ افتاده است ] اتفاق افتاده است، قرار گرفته است [ مور خط ] خط های مورمانند؛ یعنی خط هایی که مانند مور ریز و ظریف و کوچک هستند که در اینجا منظور آن موهای ریز و لطیفی است که در پشت لب یا اطراف رخسار یک نوجوان تازه رسته و دمیده شده باشد [ نگارستان ] نگار خانه، کارگاه خط و نقاشی که امروز بدون "آتلیه" گفته می شود و در اینجا منظور صورت و چهره آدمی در سنین نوجوانی است ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ در نگاه حافظ خدا نقاش است و عالم نگارخانه است و آدم تابلو نقاشی است. حافظ می گوید: در این نگارخانه ی عالم وقتی به این تابلو ها(تک تک آدم ها) خوب خیره می شوید، درمی‌یابید که خداوند نقاش، چه نقاشی های ظریف و زیبایی پدید آورده است که مردم متاسفانه از این زاویه عالم و آدم را نمی بینند و به نگارخانه ی عالم نمی نگرند؛ اما حافظ اهل نگارخانه است و از کنار این تابلو ها سطحی عبور نمی کند و می ایستد و غرق در این جلوه ها می شود، و گاهی به چهره ی یک نوجوان توجه می کند که آن مو های ریز و لطیف اطراف صورت و پشت لب او دمیده است و چه جلوه و جمالی به او بخشیده است و اینجا است که او را مورد خطاب قرار می دهد: بس غریب افتاده است آن مور خط گرد رخت ببین که چه بسیار شگفت انگیز و زیبا آن خط های ریز بر روی رخسار تو نشسته است. گر چه نبود در نگارستان خط مشکین غریب اگرچه در یک کارگاه خط و نقاشی وجود خط های ریز و ظریف چیز شگفتی نیست و شگفت انگیز نمی نماید؛ یعنی در مقابل آن همه زیبایی و جلوه ها گم و پنهان خواهد بود؛ یعنی از این دست زیبایی ها کم نیست. این نگاه حافظانه است که حتی از ریز ها و کوچک ها هم غافل نیست، برخلاف نگاه امثال ما که به اندازه هیمالیا جلوه و زیبایی می بینیم ولی گویی که نمی بینیم و ابدا ما را شگفت انگیز نمی کند، و حالا ببین که یک نقاش چقدر رنج می برد که وارد نگارخانه ی او بشوید و از کنار یک و یک تابلو های شگفت و نفیس او عبور بکنید اما نایستید و تأمل نکنید و از ظرافت ها و ریزه کاری های او یاد نکنید، و از آن طرف ببین که یک نقاش چه لذتی می برد وقتی که شما برابر یک تابلو او بایستید و دست روی نقطه های ظریف آن بگذارید و به او بگویید که چقدر زیبا اینجا را نقاشی کردید که در این صورت تمام وجود او غرق نشاط و سرور می شود چون نگاه شما را می بینید. اکنون با این بیان متوجه خواهید بود که چرا حافظ سراغ چهره یک نوجوان می رود و در چهره نوجوان، آن همه عناصر بدیع و شگفت انگیز را رها می کند و دست روی آن تار های موی تازه دمیده در کنار صورت و پشت لب می گذارد. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

گفتم ای شام غریبان طره شبرنگ تو در سحرگاهان حذر کن چون بنالد این غریب ┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ شام ] اول و ابتدای شب، و "شام غریبان" یعنی شب اولی که در غربت سپری می کنند [ طره ] مو های بالای پیشانی [ شبرنگ ] به رنگ سیاه رنگ [ غریب ] تنها، بی کس ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ طره و گیسو بدون چهره تنها یک زباله است ولو از نوع طلایی باشد، و مردم می خندند از کسی که زلف طلایی داشته باشد، و یک چنین زلف و طره ای هیچ گاه دل ربایی نمی کند، مگر اینکه کنار یک چهره ی زیبایی باشد. و حکایت این دنیا و خداوند دقیقا مانند این گیسو و چهره جمیل است، و این دنیا کنار خدا جلوه دارد و در جنب خدا یک طعم و ارزشی دارد، و بقول حافظ این دنیا اگر منهای خدا باشد شام غریبان است؛ یعنی سیاه و ظلمانی است، و به همین خاطر حافظ خداوند را مورد خطاب قرار می دهد و می گوید: ای کسی که شام غریبان است این طره شب رنگ تو؛ یعنی این دنیای تیر و تار تو(چرا تیر و تار است؟) چون خودت را به من نشان نمی دهی و چون برای من شهود و مشاهده ای اتفاق نمی افتد و من تو را نمی بینم و از جمال دلربای تو محروم هستم، پس بیا و خودی نشان بده، وگرنه ممکن است وقت سحرگاه بخاطر ظرفیت کمی که دارم شکوه ها و ناله هایی از من بشنوی که خوش نباشد، پس بیا و حذر از آن ناله ها کن. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

گفت حافظ آشنایان در مقام حیرتند دور نبود گر نشیند خسته و مسکین غریب ┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ حیرت ] سرگشتگی، سرگردانی، حیرانی [ دور نبود ] دور از ذهن نیست، جای شگفت نیست؛ یعنی تعجبی ندارد [ غریب ] ناآشنا، بیگانه ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ دیر آمدی و می خواهی زود بروی؟ ما رو از ناله های سوزناک سحرگاهان برحذر می داری و می گویی: اگر خودی به ما نشان ندهی به وقت سحرگاه گله و شکوه می کنم؟ نگاه کن که تو تازه به میان ما آمدی و پیش از این با ما همراه نبودی، و آنهایی که تمام عمر خود را در این راه خرج و هزینه کردند و با ما آشنا بودند، هنوز راه به جایی نبردند و در عالم حیرانی و سرگشتگی خود سِیر می کنند، پس جای تعجب نیست اگر غریب و ناآشنایی مثل تو حافظ خسته و ملول و غمناک باشد. جالب است که حافظ "حیرانی" را تعبیر به "مقام" می کند و می گوید: همین که آدم سرگشته و سرگردان خدا باشد، خودش یک مقام و جایگاه و منزلت است، و همینکه آدم بی سَر و سامان حق باشد جایگاه کمی ندارد. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

ای شاهد قدسی که کشد بند نقابت و ای مرغ بهشتی که دهد دانه و آبت ┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ شاهد ] در لغت به معنای گواه است؛ اما در اصطلاح عارفانه به معنای زیباروی است [ قدس ] پاک و منزه بودن، منسوب به عالم قدس ‌[ شاهد قدسی ] آن محبوب و زیبارویی که زیبارویی او ملکوتی و آسمانی و بهشتی است [ نقاب ] نوعی از حجاب زنانه است [ کشیدن بند نقاب ] کنایه از برداشتن نقاب است [ مرغ بهشتی ] پرنده ی بهشتی [ دانه و آب دادن ] کنایه از پذیرایی کردن و مراقبت کردن است ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ جان آدمی خیلی زیبا و تماشایی است چون از خدا است و خدا در وجود آدمی دمیده است و می فرماید: نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي این روح و جان یک حقیقتی است که من در وجود آدمی دمیدم، پس باید خیلی زیبا و تماشایی باشد، این زیبایی و تماشایی بودن هم قدسی و منسوب به خداوندی است که سراسر قدس و پاکی است؛ یعنی هیچ نقصی در جان آدمی وجود ندارد؛ ولی متاسفانه گرفتار نقاب و حجاب است، و مقصود از حجاب و نقاب تعلقات آدمی است که جامی هم می گفت: گنج جمالی و کاینات خرابت شاهد غیبی و آب و خاک نقابت این جهان آب و خاک تبدیل به نقاب و حجاب تو شده است و اجازه نمی دهد که تو به تماشای جان بنشینی و اجازه نمی دهد اهل جان و روحانیت بشوی، مگر اینکه کسی این حجاب را کنار بکشد تا تو به جان خود توجه کنی و اهل جان بشوی. و حالا حافظ در خطاب به جان خود می گوید: ای شاهد قدسی که کشد بند نقابت چه کسی می خواهد این نقاب ها و حجاب ها و تعلقات را از روی تو کنار بزند تا آن جمال تماشایی تو آشکار بشود؟ و من اهل و طالب تو بشوم و به جای اینکه اهل تن بشوم، تمام توجهاتم به تو باشد، و به جای اینکه به جسم و جسد بپردازم به تو بپردازم، و به جای اینکه یک موجود جسمانی باشم یک موجود روحانی باشم. حافظ در یک تشبیه دیگری جان را به "مرغ" تعبیر می کند؛ آن مرغی که مربوط به عالم بهشت است و مربوط به عالم زمینی نیست؛ البته مرغی که در قفسی به نام بدن قرار دارد، و مولوی می گوید: مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک چند روزی قفسی ساخته ام از بدنم که مرغ هم آب و دانه می خواهد و آب و دانه هر مرغی خاص خودش است؛ چنان که اردک با آب لجن و کرم های درون این آب هم خوش است؛ ولی نمی توان به طوطی هم چنین آبی و کرمی را داد، و لذا هر مرغی سفره خودش را دارد که مرغ جان آدمی هم همینطور است، و جان آدمی با هر چیزی پرورش پیدا نمی کند؛ چرا که خودش بهشتی است و غذایش هم باید بهشتی باشد، و حالا چه کسی می خواهد این غذای بهشتی را در اختیار این مرغ جان آدمی قرار بدهد؟ در این دنیا که غذای بهشتی و پاک پیدا نمی شود. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

خوابم بشد از دیده در این فکر جگرسوز کاغوش که شد منزل آسایش و خوابت ┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ بشد ] از دست برفت [ خوابم بشد از دیده ] خواب از دیده و چشمان من رفت، خوابم نبرد، بیدار ماندم، نتوانستم بخوابم [ فکر جگرسوز ] فکر آزار دهنده، فکری که جگر آدمی را آتش می زند [ منزل ] محل فرود ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ بعضی از پدر و مادر های دغدغه مند و مسئول نسبت به فرزندان خود را دیده اید که چقدر بی تاب می شوند وقتی که می بینند فرزندان آنها با هر کسی رفت و آمد می کنند و از همین بابت آتش می گیرند. و حالا حافظ نسبت به روح و قلب خودش چنین حساسیت و احساسی دارد و می گوید: ای دل من! تو کجا هستی؟ سر سفره ی چه کسی باید باشی؟ باید به چه کسانی تعلق داشته باشی؟ حافظ می گوید: این فکر که دل من گِرد کسانی می چرخد که نباید بچرخد، جگر من را آتش می زند، و اصلا خواب از چشمان من ربوده است و قرار و خواب ندارم، همان که بابا طاهر می گفت: نمی‌دانم دلم دیوانهٔ کیست کجا آواره و در خانهٔ کیست و واقعا هم همینطور که اگر ما قدر و قیمت این دل را می دانستیم که چه عظمتی در دستگاه الهی دارد و فردای این عالم تنها متاع ما همین دل است که اگر سالم نباشد، کار ما تمام است، و وقتی می دیدیم که این دل در کجاها می گردد و درباره ی چه چیز هایی فکر و خیال می کند، ما هم بی خواب و بی قرار می شدیم. خوابم بشد از دیده در این فکر جگرسوز خواب از چشمان من رفت چون غرق در این فکر بودم؛ این فکری که جگر سوز و آزار دهنده است، کدام فکر؟ کاغوش که شد منزل آسایش و خوابت وقتی می بینیم که این فکر آغوش چه کسانی شده و چه چیز هایی مایه ی آسایش و قرار‌ تو شده و راحت تو را به خواب می برد، حافظ در یک جایی می گوید: تویی آن گوهرِ پاکیزه که در عالمِ قدس ذکرِ خیرِ تو بُوَد حاصلِ تسبیحِ مَلَک آنقدر خودت را دست کم نگیر و خودت را آنقدر کم نفروش و کم فروشی نکن که مگر این آیه ی قرآن را نشنیدی که خداوند متعال فرمود: وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ وای به حال کم فروشان! تو کسی هستی که در عالم قدس که سراسر پاکی و پاکیزگی است، فرشته ها ذکر خیر تو دارند و از عظمت دل و جان تو یاد می کنند، پس چرا این دل را ظرف هر چیزی قرار می دهی؟ کدام عاقلی ظرف طلا را زباله قرار می دهد؟ #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

درویش نمی پرسی و ترسم که نباشد اندیشه آمرزش و پروای ثوابت ┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ درویش ] دو تا معنا دارد که در زبان حافظ و سعدی غالبا به معنای بی بضاعت در مقابل توانگر بکار می رود، و حافظ به همین معنا درویش را کنار توانگر قرار می دهد و می گوید: عیب درویش و توانگر به کم و بیش بد است و یا در یک جای دیگری حافظ می گوید‌: توانگرا دلِ درویشِ خود به دست آور و درویش یک معنای دیگری به نام "صوفی" دارد، و همینطور گاهی در مورد عارف نیز از این واژه استفاده می شود؛ به این معنا که عارفان نسبت به خداوند متعال احساس فقر و نیازمندی می کنند که در زبان حافظ گاهی از عارف با همین واژه ی درویش یاد می شود. و حافظ با صوفی میانه ی خوبی ندارد و لذا وقتی "درویش" می گوید، گاهی منظورش به معنای عارف است که غزل ریبایی هم در این باره دارد و در این غزل درویش را به معنای عارف آورده است: روضهٔ خُلدِ برین خلوتِ درویشان است مایهٔ مُحتشمی، خدمتِ درویشان است اما درویش در بیت حاضر به معنای فرد بی بضاعت و نیازمند خواهد بود [ نمی پرسی ] از ریشه ی "پرسیدن" به معنای احوال پرسی و تفقد کردن است، و حافظ به همین معنا می گوید: ای دوست به پرسیدنِ حافظ قدمی نه زان پیش که گویند که از دارِ فنا رفت "به پرسیدن حافظ" یعنی به احوال پرسی حافظ و سعدی هم به همین معنا می گوید: پرسیدن دوستان ثواب است یعنی اینکه انسان احوال دوستان خود را جویا بشود و از آنها دلجویی کند، ثواب و پاداش الهی در پی خواهد داشت [ پروا ] امروزه به معنای بی باک بکار می رود؛ ولی در دیوان حافظ و در دوران حافظ مطلقا به این معنا بکار نمی رفت، و بلکه "پروا" در زمان حافظ به معنای التفات و توجه استفاده می شده است، حافظ به همین معنا می گوید: ما را زِ خیالِ تو چه پروایِ شراب است؟ خُم گو سر خود گیر، که خُمخانه خراب است "پروای شراب" یعنی توجه و التفات داشتن به شراب است و می گوید: وقتی که پای خیال تو در میان باشد، ما دیگر توجه و التفاتی به شراب نداریم چون خیال تو کار شراب را انجام می دهد و آدمی را مست می کند. غزالی هم در ثمره خوف و ترس از خدا یک تشبیه لطیفی دارد و می گوید: آن کسی که خوف حق را در دل داشته باشد، دیگر هرگز به شهوات خودش توجهی نکند، مانند کسی را که اگر شهوت زنی یا طعامی باشد، چون در چنگال شیر افتاد یا در زندان سلطان قاهر افتاد، وی را پروای شهوت نماند [ ثواب ] پاداش عمل ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ خدایا! می بینم که احوال منِ درویش را نمی پرسی و از من دلجویی نمی کنی، و من از این می ترسم، و ترس من این است که نکند اندیشه ی آمرزش در سَر نداشته باشی و نکند خیال آمرزیدن ما را نداری و به همین خاطر ما را به خود واگذار کردی، وگرنه گاهی ما را ادب و تنبیه می کردی تا حواس خود را جمع کنیم، و نکند قصد آمرزیدن نداری چون اگر خداوند قصد آمرزیدن نداشته باشد او را به حال خودش رها می کند و می گوید: بالاخره گذر پوست به دباغ خانه خواهد افتاد و همینطور نکند پروای ثوابی که خودت برای بندگان صالح خودت مقدر و مقرر کردی، برای ما نداشته باشی؛ یعنی آن ثواب ها را از ما دریغ بداری... #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

راه دل عشاق زد آن چشم خماری پیداست از این شیوه که مست است شرابت ┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ راه دل زدن ] دل بُردن، دل ریایی کردن [ چشم خماری ] یک حالتی است که برای انسان های مست بعد از مستی ایجاد می شود، چشم های چنین آدم ها یک حالت خاصی پیدا می کند که آن حالت بسیار زیباست و به همین خاطر "چشم خماری" را به عنوان یک چشم زیبا بکار می برند. و بار ها عرض کرده ایم که نماد های زیبایی وقتی در دیوان حافظ بکار می رود، مقصود جمال و صفات زیبای حق است که گاهی خال گفته می شود، گاهی زلف گفته می شود، گاهی گیسو گفته می شود و یا در اینجا "چشم خماری" گفته می شود. [ شیوه ] طرز رفتار [ مست است شرابت ] شراب در اینجا کنایه از همان چشم است، و در حقیقت چشم را به یک جامی از شراب تشبیه کرده است، و حافظ در همین معنا می گوید: مِیی در کاسهٔ چشم است ساقی را بِنامیزد یعنی شرابی در کاسه ی چشم ساقی است؛ یعنی چشم ساقی را به یک کاسه و جام تشبیه می کند. و مست بودن شراب اشاره به قوی بودن شراب یا بقول حافظ اشاره به مرد افکنی آن دارد، حافظ به همین معنا گفته است: شرابِ تلخ می‌خواهم که مردافکن بُوَد زورش پس "مست بودن شراب" یعنی شرابی که مست کنندگی اش فوق العاده بالا باشد ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ حافظ می گوید: آن جمال و زیبایی صفات حق، راه دل مردم عاشق را زَده است؛ یعنی دل ها را متوجه و اسیر خودش کرده است. حافظ می گوید: خدایا! از این طرز رفتار مردم عاشق که اینقدر شیدا و شوریده تو هستند کاملا پیداست که چشم و نگاه تو مانند شراب است؛ شرابی که فوق العاده مست آور است و بلکه خودش عین مستی است. واقعا هم چنین است که وقتی ما شرح حال شیخ حسن اصفهانی معروف به نخودکی را می خوانیم، به احوالات بسیار عجیب و غریبی می رسیم، مثلا نقل می کنند که ایشان شب ها پشت بام حرم امام رضا علیه السلام در برف زمستان شب تا اذان صبح در حال رکوع بود که از همین جا معلوم می شود که شراب چشم حق چقدر مست کننده است و نشان می دهد که اگر خداوند به کسی نظر و نگاه کند یک جنس و آدم دیگری خواهد شد. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________