🔸چکیده : دربارهٔ مشرب فکری فاضل تونی اختلاف است؛ برخی وی را از مجتهدان و علمای اصولی و برخی در شمار اخباریان منصف به شمار آورده اند. ریشهٔ این اختلاف نیز عمدتاً به فتاوا و نوع رویکردش راجع به ظواهر کتاب، حجیت روایات، علم اصول فقه و علم رجال بر می گردد. نگارنده با تحلیل فضای زیستِ فاضل تونی نشان داده است که با آشکارشدن نقاط ضعف الگوی فقاهت مکتب حله در آثار حلقهٔ فکری محقق اردبیلی، الگو های متعددِ جایگزینی توسط عالمان سدهٔ یازدهم مطرح شد که البته از میان آنان نظریهٔ محمدامین استرآبادی توانست در میان عالمان امامیه مقبولیت یابد. فاضل تونی برای جایگزینی با الگوی حلقهٔ فکری محقق اردبیلی در پذیرش روایات، به بازطراحی دیدگاه محقق حلی در المعتبر پرداخت. وی خبر واحد را حجت و عمل به اخبار کتب اربعه را در صورت نبودن روایتی معارض و مخالفت نداشتن مشهور جایز می داند، لذا (برخلافِ استرآبادی) علم رجال را کارآمد اما نیاز به آن را منحصر در فرض تعارض روایات می داند. البته الگوی اعتبارسنجی روایات از سوی فاضل تونی با استقبال جامعهٔ علمی روبه رو نشد؛ چراکه عملکرد او تلاشی دیرهنگام بود و الفوائد المدنیة در بین امامیه انتشار یافته و مقبولیتی نسبی کسب کرده بود و نیز آشکارشدن ناکارآمدی نظریهٔ اصالت سند سبب شده بود تا جامعهٔ علمیِ امامیه چیزی جز انقلابی علمی را برنتابد. Analyzing the Pattern of Fāḍil Tūnī 's confrontation with the Tradition There are different opinions about the intellectual disposition of Fāḍil Tūnī; he has been considered a jurist and fundamentalist, or a fair traditionist. The disagreement mainly originates from his legal pronouncements and views on the exoteric meaning of the Quran, authority of the traditions, Usūl al-Fiqh (fundamentals of jurisprudence), and Rijāl. In this study, the space in which Fāḍil Tūnī lived, was analyzed. According to the results, after revealing the weak points of Ḥillah school's jurisprudence model in the works of Muḥaqiq Ardabīlī's intellectual circle, several alternative models were proposed by 11th-century scholars, including Muḥammad Amīn Istarābādī whose theory accepted by Imāmīyyah scholars. As a replacement for this model in accepting the narrations, Faḍil Tūnī, another scholar, redesigned Muḥaqiq Ḥillī's view in al-Muʿtabar. He considered the Solitary Hadith as authoritative. Also, it is allowable, in his opinion, to act according to the Four Shiʿa Books if there is no Opponent Hadith and they aren't contrary to a famous tradition. So, despite Istarābādī, he considered Rijāl science practical, but only when there is a conflict between the hadiths. However, Faḍil Tūnī's validation model of the narrations wasn't accepted by the scientific community because his action was a belated attempt; the book al-Fawāʾid al-Madanīyyah had spread among Imāmiyyah and gained relative acceptance. Moreover, regarding the theory of authenticity of the isnad, the revealed inefficiency had caused the scientific community of Imāmiyyah to be satisfied only with a scientific revolution. @osol_fegh

📌 جهت اطلاع . خلاصه ای از کتب طبیعیات : تون منطقه ای است در جنوب خراسان [ قهستان در تاریخ ابن خلدون ] ، که از دروازه شرقی طبس گلشن شروع می شود تا به محدوده قائنات و در جنوب به سیستان ختم می شود و از شما به بجستان . زمینش دارای عقیق فراوان و شهرتون در کنار رشته کوه های سیاه کوه بنا شده ، وجه تسمیه تون بخاطر آن است که در طبیعیات قدیم همانند گلخن حمام بنسبت منطقه طبس است ، عقیق شجر پاییزه آن معروف و اهل آن بافنده بودند ، از قنات آب می‌گیرند و محصولات آن زعفران انار پسته جو و گندم است ، از خربزه آن به شیرینی یاد شده ، قوت غالب آن کشک و گوشت است . قدمت آن بیش از پنج هزار سال است ، آتش پرست بوده بعد از اسلام قلیل زمانی سنی مذهب و در نهایت مدت کثیری اسماعیلی مذهب بودند ، بعد از فتح قلاع اسماعیلیه در آن منطقه جمیعا شیعه اثنی‌عشری می شوند . این محدوده از لحاظ علوم حوزوی زمانی مرکز تعلیم طلاب قبل از حوزه اصفهان بوده و بگفته شهید مطهری از آسیای میانه و شبه قاره هند برای تحصیل رهسپار این دیار می شدند ، بعد از آن حوزه تون دائما و تا قبل از انقلاب اسلامی تحت فضای علمی اصفهان بوده ، و اگر اصفهان را دارای روحیه حدیثی و رجالی خاصی بدانیم این مکان موثر از آن بوده و در زمان قاجار تا پهلوی نیز که زمان مرگ این حوزه بوده مدرسین آن از اصفهان می آمدند ، جمع کثیری از آقایان در فکر احیاء این حوزه بودند که افاقه نکرد پدر آیت الله خویی امامت جمعه آن و پدر آیت الله سیستانی و شیخ مجتبی قزوینی و در رأس شیخ بهایی . @osol_fegh

مقدمه بس طولانی شد و عجایب آن از حیث طبیعیات کم نیست هرچند به عجائب منطقه طبس گلشن نمی رسد . این منطقه دارای فاضلان زیادی است که همه را به فاضل تونی میشناسند فاضل تونی در شعر ، فاضل تونی در فلسفه ، در کلام ، در منطق ، در طب ، در تاریخ ، در فقه و اصول و... . آنکه ما رساله ی او را بعنوان منشور معرفی مکتب الوافي معرفی کردیم ؛ ملا عبدالله بن محمد خراسانی است که برادر دیگر آن ملا احمد بن محمد خراسانی صاحب شرح معروف لمعه است که بر مذاق مکتب الوافی به شرح لمعه پرداخته و اخیرا در دانشگاه تهران چاپ شده . ملاعبدالله اهل بشرویه است که الان شهرستان جدایی است ، لذا با محمد حسین فاضل تونی که مدرس فلسفه دانشگاه تهران بود خلط نشود که دائم خلط می شود !!! . در نزد محققین به آخوند معروف است لکن چون مخالف رویه مقدس اردبیلی و مقرر آن شیخ حسن صاحب معالم بوده است برای تضعیف جایگاه او ، او را فاضل نامیدند . ملا عبدالله را می توان زبان گویایی حوزه فقاهی اصفهان دانست ، هرچند اهل اخباری در آن منطقه به وفور بودند اما فقاهت اصفهان اگر معرفی داشته باشد او آخوند ملا عبدالله بن محمد بشروی خراسانی است ، زیرا جو غالب فضای فقاهی اصفهان همان مکتب الوافي و انفتاحیان است که تأسیس حکومت صفویه مزید بر علت است که فضای فقاهت شیعه برای امر حکمرانی دستگاه پویایی همچون مکتب الوافي را تقویت کند . آخوند ملا عبدالله با دو جریان رو برو بود ، جریان اصولیونی همچون مقدس اردبیلی که دقائق مخل استنباطیشان باب علم را بست و باعث شکل گیری جریان اخباری شد [ جریانی که فاضل از آنها در رساله نماز جمعه خود تعبیر به طلاب مبتدی می کند ! ] ، حرکت او توسط علامه کل فی الکل بحر العلوم و شاگردش اعرجی و کاشف الغطا و صاحب جواهر و صاحب مفتاح الکرامه با قوت ادامه یافت تا به میرزا شیرازی و تابع میرزا مرحوم موسس جناب شیخ عبدالکریم حائری یزدی رسید . از زمان میرزا یک مدرسه به سرکردگی میرزا بر مکتب الوافی تشکیل شد تا به موسس حوزه قم و اتباع ایشان تا به الان که حضرات آیات شبیری زنجانی و سبحانی تبریزی بزرگان آن جریان اند . در همین حین محققی عزیز و صاحب سبکی عظیم همچون آیت الله العظمی امام المحققین بروجردی تحصیلات خود را در شهر اصفهان یعنی در موطن الوافیة ، تمام کرد و فکر فقهی اصولی را از بازماندگان اصفهان گرفت و در درس آخوند ملا محمد کاظم خراسانی شرکت کرد تا به قم هجرت کرد ، و مدرسه دوم مکتب الوافی توسط ایشان و شاگردان متاثر از ایشان همچون امام خمینی ، امام خامنه ای ، آیت الله شیخ لطف الله صافی گلپایگانی ، آیت الله سیستانی و بقیة السلف جامع معقول و منقول آیت الله العظمی جوادی طبری آملی عرضه شد . @osol_fegh

📍 تنبیهٌ . کتاب الوافیه که زبان گویای فقهای عارف اصفهان است ، علاوه بر بیان اصول کلی تئوری های فقهی حقوقی جامعه انفتاحیان ، مملو از نظریات خود ملا عبدالله هم هست ، لذا در تفکیک نظریات او از اصول کلی جامع انفتاحیان دقت لازم را باید داشت همانند آنکه اجماع حدسی را بعنوان اصل این مکتب معرفی میکند ولی خود او در اثر تتبع حصول آن را و بتبع منقول آن را بعید می داند ! یا اینکه رفته بنابر مبانی رجالی خودش احادیث کتب اربع را گشته و به صورتی آنها را قبول کرده ، اما این مطلب نظر اجتهادی خود اوست والا رای مکتب الوافي همان خبر موثق بصدوره است . @osol_fegh

📍 مکاتب اصول فقه [ تئوری های حقوقی ] شیعی در یک جمله : اگر بخواهیم برای هر کدام از مکاتب اصول فقه شیعی یک جمله معِّرف بگوییم ، اینگونه باید تعبیر کنیم : 📌مکتب معالمي : در یک جمله یعنی دقائق غیر عرفی مخل که از ذهن فقهی که با عرف جامعه آشنا نیست سر چشمه می گیرد . 📌مکتب فصولي : در یک جمله یعنی دقایق فلسفی مخل در نگاه به مدارک اربعه احکام . [ آخوند ملا محمد کاظم خراسانی از پیروان این مکتب است لکن با ذهنی صدرایی ] . 📌مکتب الوافي : در یک جمله یعنی دقائق عرفي لغوي در نگاه به مدارک احکام با محوریت تتبع زیاد [ که منجر به دقت در رجال الحدیث و تتبع احوال راوی می شود ] ، زیرا که احکام برای عرف نتراشید و نخراشیده جامعه آمده و مخاطب مردم کوچه و بازار اند نه مدققین از فلاسفه و فقها ! . @osol_fegh

📍فنون فقاهت : علوم أدبي . علم اللغة _ علم الصرف _ علم النحو و الاحتیاج إلی هذه العلوم الثلاثة إنَّما هو لِمَنْ لم یکن مطَّلعاً علی عرف النبيِّ صلّی الله علیه و آله وسلّم و الأئمة علیهم السلام ، کالعجم مطلقاً ، والعرب أیضاً في هذه الأزمنة ، لا مثل الرُّواة ، و مَنْ قَرُبَ زمانه منهم ، علی أنَّ الاحتیاج في هذه الأزمنة أیضاً ، متفاوت بالنسبة إلی الأصناف کالعرب و العجم . 📚 الوافیة ، ص ۲۵۱ . #فنون_فقاهت #لغت #عرف_نبی_وائمه #حجیت_قول_لغوي @osol_fegh

📍 نظریۀ احاله به عرف . شارح ارشادِ علامه می گوید : صیغۀ ایجاب و قبول ، رکن بیع نیست زیرا مفهوم بیع ، منهای صیغۀ ، صدق می کند ( = صدق اسم ) . شارع در نصوصِ بیع ، احاله به عرف کرده است ( احالۀ عرفی ) به شیوه ای که همه جا معمولِ او است : سکوت شارع نسبت به صیغۀ عقود ، بمعنی احالۀ به عرف است . السکوت و عدم البیان فی مثل هذا المقام صریح و نصٌّ فی الحوالة الی العرف . [ شرح ارشاد ص ۵۰۴ / ۱۶ ] نتیجۀ : احالۀ به عرف ، اساس و ریشه در تقریر شارع دارد ؛ این مسائل را چنین باید بیان کرد . ✍ دکتر لنگرودی . 📚 فنّ استدلال ، ص ۱۶۵ . #نقد_الفائق #نقد_فقه_مضاف #ماهیة_حکمِ_تقریری_است @osol_fegh

📍 خروج موضوعي . به مدلول مادۀ ۷۲۶ ق.م که از فقه گرفته شده است بنگرید که می گوید : « اگر در مورد حواله ، محیل ، مدیونِ محتال نباشد احکام حواله در آن ، جاری نخواهد بود . » ظاهر عبارت این ماده که اخراج حکمی را می رساند که این یک استثناء است و حال آنکه اصلاً چنین چیزی حواله نیست یعنی خروج موضوعی ( موضوع عقد حواله ) مطرح است نه خروج حکمی . توضیح : در فقه ، این را « حوالۀ ازبریء » نامیده اند و گفته اند که این ، حواله نیست . پس مورد آن مادّه ، نسبت به حواله ، خروج موضوعی دارد . ✍ دکتر لنگرودی . 📚 فن استدلال ، ص ۵۳ . #موضوع_شناسی #قواعد_موضوع_شناسی #فنون_تطبیق_احکام_برمصادیق_عرفی #تقریر_شارع @osol_fegh

📍 مغلق نویسی صفت مکتب معالمي و فصولي . از قدیم که خدمت اساتید ملالغتی خودمان بودیم که وارد به تدریس کتب این دو مکتب بودند ، دائم می فرمودند این سختی متون به جهتی است و آن جهت ورزش ذهن شما برای اجتهاد است . این سخن در این دو مکتب کاملا درست است ، زیرا ورزش ذهن لازمه دقائق غیر عرفي مخل است . با جوّ غالب این دو مکتب در فضای علمی نجف اشرف مرحوم محقق سبزواری در ذخیرة العباد می نویسد :« ذهن فقیه در عرفیات مختل است ». اما چنین چیزی در آثار مکتب الوافي دیده نمی شود ، و عبارات کاملا واضح و بدور از اغلاق نوشته می شود . 🌅 تمثال شریف مجسمه فکر ، میرزا محمد تقی شیرازی از مدققین مکتب فصولي . @osol_fegh

📍 أفضل نسخ الکافي . 🔹منبع و مصدر کتاب الصوم "من لا یحضره الفقیه" شیخ صدوق، کتاب "الکافی" مرحوم کلینی می‌باشد، و نسخه کافی که نزد صدوق بوده افضل و اصح از نسخه‌های موجود نزد ما است. 🔸بدین جهت در موارد اختلافی، نسخه کتاب فقیه مقدم است. 📚 أضواء على علمي الدراية و الرجال، ص۳۲۱. به نقل از کتاب الصوم آیة‌الله سیستانی. 🌅 تمثال مرجع عالی قدر حضرت آیت الله سیستانی . @osol_fegh

📍 استصحاب و اصالة الصحة من الامارات اند . پس في الجمله يقين پيدا مي‌کنيم که اينها منتظر علم به عدم صحت نيستند بلکه همينکه عالم به فساد نشدند براي ترتيب اثر صحت کافي است. چون موضوع صحيحي را با اين اصل اثبات مي‌کنند. اصالة الصحة بلاکلام امارة است و استصحاب هم اگرچه امارة است ولي آخرين مرتبه‌ي امارات است. که اگر شهرت اجماع و امثال آن را کسي حجت دانست استصحاب را جاري نمي‌تواند بکند و علي هذا اين اماره‌اي است که اصول حکميه با اين اماره نمي‌توانند مخالفت کنند. 🎙 آیت الله بهجت . 📼 صوت درس خارج اصول 87/08/05 🌅 تمثال فقیه عارف آیت الله بهجت . @osol_fegh

📍 الفلسفة الرواقیة . 📌 قسمت اول . اندیشه را نمی توان به مکانی یا زمانی مقید کرد . همانطور که نمی توان اندیشه را مقید در یک اسلوب خاص کرد . در یونان باستان علاوه بر جنبش فلسفی ارسطویی و افلاطونی ، جنبش ها و انجمن های فلسفی دیگر نیز حضور داشتند . از جمله این انجمن ها انجمن فلسفی رواقیون است . منطق این انجمن بسیار شباهت به فنون استنباط ما از اقیسه فقهی دارد ، با این تفاوت که منابع رواقیون برای استنباط ، اخلاق و طبیعت است . در طول تاریخ ، امتداد این مکتب فلسفی را در روم و حقوق آن می بینیم ؛ می بینیم که اولین حقوقدانان روم فلاسفه رواقی روم بودند . 🌅 تصویر دکتر عثمان أمین محقق فلسفه رواقي . @osol_fegh