🔻شهید محمد باقر صدر جزو استثنائات زمان خود بودند. #امام_خمینی (ره) در پیامی که به مناسبت شهادت ایشان صادر کردند، ایشان را مغز متفکر اسلام نامیدند. شهید صدر چند ویژگی بارز داشتند که این ویژگی‌‌ها کمتر در یک نفر به طور همزمان وجود دارند. نبوغ، شهامت، رفتار اخلاقی، جامع نگری و آگاهی به مقتضیات زمان از ابعاد شخصیتی ایشان بود. مشکل حوزه‌‌‌های علمیه ما در حال حاضر این است که به مقتضیات زمان آگاه نیستند. 🔸علامه طباطبایی، علامه جعفری و #شهید_مطهری و همچنین شهید صدر (که فراتر از یک بعد شخصیتی داشتند) متوجه #نیاز‌‌‌های_زمان بودند. شهید صدر در سن ۲۰ سالگی به اجتهاد رسیدند و در ۲۴ سالگی کتاب «فلسفتنا» را نوشتند. در زمان ایشان دو مشکل اصلی وجود داشت؛ یکی #مارکسیسم و دیگری پوزیتیویسم که در آن زمان کمتر کسی به مشکل پوزیتیویسم واقف بود. به عنوان مثال سید جمال در مناظره با ارنست رنان وقتی رنان‌ می‌گوید من پوزیتیویست هستم اهمیت این نکته را متوجه نشد و جواب او را به خوبی نداد. 🔹نکته مهم دیگر جاذبه شهید صدر بود. الان نه در حوزه‌‌ها و نه در دانشگاه‌‌‌های ما جاذبه نیست. در سوئد با یک شخص لیبیایی ملاقات داشتم که‌ می‌گفت در عراق با آیت‌الله صدر ملاقات و مباحثه داشتم. این شخص آن قدر تحت تأثیر شهید صدر در آن ملاقات قرار‌ می‌گیرد و فی المجلس شیعه‌ می‌شود. آن قدر تحول در این فرد حاصل شده بود که در سوئد به جنگ با مجاهدین خلق پرداخته بود به طوری که روزی حمله کردند و خانه اش را غارت کردند. 💥یک مورد دیگر را‌ می‌شناسم که فردی آفریقایی و سنی بود. او‌ می‌گفت در اولین صحبت با شهید صدر به قدری آرامش پیدا کردم که گویی از قبل او را‌ می‌شناختم. ابتدا فکر کردم رفتار ایشان برای ظاهرسازی است اما آن قدر با من خوش رفتاری کرد که فکر‌ می‌کردم اگر یک ماه با او بمانم شیعه خواهم شد. بسیار متواضع و همیشه متبسم بود. 🔸جامع نگری و زمان آگاهی در شهید صدر بسیار مهم است. در جهان اسلام یک عالمی کتابی نوشت و صریحاً از #پوزیتیویسم دفاع کرد که شهید صدر کتاب #اقتصادنا و #فلسفتنا را در جواب این‌‌ها نوشتند. همچنین برای دولت پاکستان کتابی درباره #ربا در بانک نوشتند. مسأله علیت در کتاب فلسفتنا قابل توجه است. پوزیتیویسم از ابتدای تکون علم جدید رواج یافت و آگوست کنت صریحاً گفت دو دوره را گذرانده ایم و وارد دوره تجربه گرایی شده ایم. 🔹شهید صدر معتقد بود که اگر بر اساس حس بخواهیم مبدأ علیت را بشناسیم اشتباه کرده ایم. چون حس و تجربه‌ نمی‌تواند تعاقب دو امر که محسوس هستند را به دست آورد. البته ابن سینا قبلاً این نکته را گفته بود. شهید صدر معتقد بود اگر فکر در حدود تجربه اسیر باشد‌ نمی‌تواند به عدم امکان اشیا از چیزی به طور کلی حکم کند. اگر اصل علیت را نپذیریم هیچ نظریه‌ای را‌ نمی‌توان تثبیت کرد. شهید صدر به اصول ما تقدم متوسل‌ می‌شد. 🔸مشکل اینجاست که در زمان ما در فیزیک ذرات به این نتیجه رسیده‌‌‌‌اند که‌ نمی‌توانند مسایل مربوط به ابعاد کوچک اتم‌‌ها و … را تبیین کنند. در نتیجه گفتند در این ابعاد شانس حاکم است. شهید صدر در کتاب فلسفتنا این مسأله را رد‌ می‌کند. البته بعدها در کتاب «مبانی منطقی استقراء» نظرشان متفاوت شد. انیشتین و پلانک هم این مسأله را قبول نداشتند. در بحث استقراء شهید صدر معتقد بود با استفاده از حساب و احتمالات به یقین موضوعی‌ می‌رسیم. ایشان سعی کردند خود اصل علیت را از طریق استقراء ثابت کنند. روش قیاسی را قبول داشتند ولی‌ می‌گفتند کافی نیست. احکام ما تقدم را هم قبول داشتند و‌ می‌گفتند بسیاری از احکام دینی مثل وجود خدا را‌ می‌توان از طریق استقرا ثابت کرد. 🔹شهید صدر معتقد بود خلأیی که برای ۲۰۰۰ سال در فلسفه وجود داشت را حل کرده است. من معتقدم اگر ایشان زنده‌ می‌ماندند و برخی تحولات فکری امروز را‌ می‌دیدند نظرشان را قدری تعدیل‌ می‌کردند. یک نکته بسیار مهم که اکثریت در ایران از آن غافل‌‌‌‌اند این است که‌ می‌گویند هیچ وقت از طریق تجربه به قطعیت‌ نمی‌رسیم. پلانک معتقد بود در هیچ موردی ما‌ نمی‌توانیم مطمئن باشیم که آن چه امروز در علم قطعی است برای همیشه قطعی‌ می‌ماند. قطعی برای پژوهشگر هیچ گاه ممکن نیست. بلکه ایده آلی است که همواره در مقابل چشم پژوهشگر وجود دارد. دایسون از فیزیک دانان معاصر‌ می‌گوید طبیعت همواره با تازگی هایش ما را غافلگیر کرده است. ✅بحثی که شهید صدر برای احتمالات مطرح کرد را امروز برخی فیلسوفان دارند دنبال‌ می‌کنند. #شهید_صدر 🔴 @prof_golshani