eitaa logo
✳️ جستارهای قرآنی رحیق
2.8هزار دنبال‌کننده
3.3هزار عکس
1.4هزار ویدیو
770 فایل
«رحیق» نوشیدنی گوارا و ناب بهشتیان. ۲۵مطففین . @s_m_a57 @Sayyedali_1997
مشاهده در ایتا
دانلود
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (7) آیه ی ۷ سوره ی مبارکه بقره در وصف منافقان می فرماید:خَتَمَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَعَلَىٰ سَمْعِهِمْ ۖ وَعَلَىٰ أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ…که معنای آن چنین است:«(قهر)خداوند بر دلهاى آنان، و بر شنوايى ايشان مُهر نهاده؛ و بر ديدگانشان پرده‌اى است؛ و آنان را عذابى دردناك است.». سیاق آیه ششم همین سوره و برخی آیات دیگر قرآن نشانگراین حقیقت است که بعضی از کفار چنان در کفر و عناد و فسق و فجور خود گرفتار شده بودند که دیگر بینش و بصیرت لازم را برای شناخت حقیقت نداشتند. این افراد به تدریج قابلیت هدایت را از دست داده و مشمول قانون اضلال الهی شده بودند که یکی از مشخصه های آن، مهر برقلب و گوش آنان نهاده شدن از طرف خداوند بود و نتیجه اش این شده بود که هرگونه انذار وارشاد و اندرز و موعظه، اثر و کارایی خود را از دست داده بود و هیچ حرکت و تحول مثبتی را در آنان ایجاد نمی کرد. در خصوص قانون هدایت و اضلال الهی که شامل گروه سعدا و اشقیا از انسانها می شود در تفسیر المیزان ذیل آیه ۲۶ سوره مبارکه بقره مطالب بسیار مفیدی آمده است که علاقمندان می توانند به آن مراجعه کنند. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (8) آیه ی ۴۰ سوره مبارکه نمل در وصف یکی از یاران سلیمان نبی می فرماید: قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ ۚ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَٰذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ ۖ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ یعنی:«و آن کس که به علم کتاب الهی دانا بود (یعنی آصف برخیا یا خضر یا سلیمان که دارای اسم اعظم و علم غیب بود) گفت که من پیش ازآنکه چشم به هم زنی تخت(ملکه سبا=بلقیس) را بدینجا آرم… » ▫️ارتداد الطرف: *معنای ظاهری: برگشتن چشم *معنای کنایی: کنایه از زمان اندک وکوتاه(یک چشم بهم زدن) 🔹علامه طباطبایی درالمیزان می نویسد: کلمه "طرف" بطوری که گفته اند به معنای نگاه و چشم برگرداندن است و ارتداد طرف به معنای این است که آن چیزیکه نگاه آدمی به آن می افتد در نفس نقش می بندد و آدمی آن را ببیند و بفهمد که چیست، پس مقصود آن شخص این بوده که من تخت ملکه سبا را در مدتی نزدت حاضر می کنم که کمتر از فاصله نگاه کردن و دیدن باشد. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (9) آیه ی ۴۰ سوره مبارکه نمل در وصف یکی از یاران سلیمان نبی می فرماید: قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ ۚ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَٰذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ ۖ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ یعنی:«و آن کس که به علم کتاب الهی دانا بود (یعنی آصف برخیا یا خضر یا سلیمان که دارای اسم اعظم و علم غیب بود) گفت که من پیش ازآنکه چشم به هم زنی تخت(ملکه سبا=بلقیس) را بدینجا آرم… » 📋کاربرد ادبی: در زبان و ادب دلاویز فارسی چشم بر هم زدن کنایه از زمان کوتاه و اندک است. مباش غرّه به ایام کامروایی و عیش که تا تو چشم زنی کارها دگریابی آن دل که بردند کمال از تو به صدسال افسوس که آن غمزه به یک چشم زدن برد 🔹شاعرمی گوید : می توان رفت به یک چشم پریدن تا مصر تو زکوته نظری راه صبا می بینی 🔹لسان الغیب حافظ شیرازی می گوید: یک چشم برهم زدن غافل از آن ماه نباشید شاید که نگاهی کند آگاه نباشید 🗓لازم به ذکراست که در زبان و ادب فارسی و عربی کلمه طرفه العین نیز در همین معنای کنایی به کار رفته است در کتاب فرهنگ معاصر نوشته دکتر آذرنوش آمده است: بطرفه عین و فی طرفه عین: در یک لحظه، درکوتاه ترین زمانی که تصور آن می رود. 🔖یادآوری: توضیح آیه در پست های پیش رو خواهد آمد. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (10) آیه ی ۴۰ سوره مبارکه نمل در وصف یکی از یاران سلیمان نبی می فرماید: قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ ۚ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَٰذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ ۖ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ یعنی:«و آن کس که به علم کتاب الهی دانا بود (یعنی آصف برخیا یا خضر یا سلیمان که دارای اسم اعظم و علم غیب بود) گفت که من پیش ازآنکه چشم به هم زنی تخت(ملکه سبا=بلقیس) را بدینجا آرم… » 📋توضیح آیه: ▪️پس از آنکه حضرت سلیمان (ع) با ردّ هدایای ملکه سبا و برگرداندن فرستادگان او تصمیم به لشکرکشی به آن دیار می گیرد، برآن می شود تا برای نشان دادن معجزه آشکار الهی و قدرت خدادادی خویش و همچنین بهتر فراهم کردن زمینه برای ایمان آوردن قوم سبا، تخت و اریکه ای ملکه ایشان را قبل از آمدنشان، پیش خود حاضر کند. 🔹بدین منظور روبه بزرگان خود از طایفه ی انس و جنّ کرده و می فرماید: کدامیک ازشما قادر است پیش از آمدن آنان، تخت ملکه شان را پیش من حاضر آورد؟ دراین هنگام ابتدا عفریت که از گروه جن بود آمادگی خود را برای انجام دادن این مأموریت اعلام می کند ولی هنوز حضرت سلیمان (ع) واکنشی نشان نداده بود که وزیرش جناب آصف بن برخیا اعلام می کند که دریک چشم به هم زدن توان انجام دادن این کار را دارد که البته این کار را هم به شایستگی انجام می دهد. 🔖نکته ای که اینجا باید به آن توجه کنیم این است که منظور جناب آصف بن برخیا این نبود که حضرت سلیمان (ع) پلک های چشمش را روی هم بگذارد و باز کند و تخت سلیمان را در مقابل چشمانش حاضرببیند بلکه مراد او این بود که در کمترین زمان ممکن آوردن تخت بلقیس را دارد.(طرفه العین کنایه از انجام کار در کمترین زمان ممکن) 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (11) 🔰درآیه ی ۱۰ سوره مبارکه قصص می خوانیم: فوَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَىٰ فَارِغًا ۖ إِنْ كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَنْ رَبَطْنَا عَلَىٰ قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ«(آیه 10 سوره قصص) صبحگاه مادر موسی دلش (از هر چیزی جز یاد طفلش) فارغ بود و به حدی غم واندوه قلبش را فرا گرفت که اگر نه ما دلش را بر جای نگاه داشتیم تا ایمانش برقرار ماند نزدیک بود راز درونش را آشکار سازد» ▫️ربطاً: اوثقه و شدّه: آنرا بست و عبارت «الربط علی القلب» به معنای محکم کردن دل و قلب است. 🔸معنای کنایی: اطمینان دادن به کسی و آسوده خاطر کردن او 🔹درتفسیر المیزان آمده است: «کلمه ربطنا» از ماده ربط است و ربط بر هر چیزی بستن آن است و درآیه ی شریفه، کنایه است از، اطمینان دادن به قلب مادر حضرت موسی (ع) و همچنین درآیه ی کریمه ی ۱۱ سوره مبارکه ی کهف این چنین آمده است:و ربطنا علی قلوبهم اذا قاموا ربّنا ربّ السماوات و الارض…«ما بر دلهای پاک آنها علاقه (محبت و ایمان به خدا) را محکم ساختیم که آنها (در میان مشرکان و کافران عالم) قیام کرده و گفتند خدای ما پروردگار آسمانها و زمین است». 🔹علامه طباطبایی (ره) در کنایی بودن این عبارت چنین می فرماید:الربط هو الشد و الربط علی القلوب کنایه عن سلب القلق و الاضطراب «کلمه ربط به معنای بستن چیزی است ربط بر قلوب کنایه از گرفتن نگرانی و اضطراب از کسی است». ▪️و دراساس البلاغه امام زمخشری به کنایی بودن این عبارت اشاره شده است: ربط الله علی قلبه: صبّره: یعنی خداوند صبر او را بیشتر کرد. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (12) 🔰درآیه ی ۱۰ سوره مبارکه قصص می خوانیم: فوَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَىٰ فَارِغًا ۖ إِنْ كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَنْ رَبَطْنَا عَلَىٰ قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ«(آیه 10 سوره قصص) صبحگاه مادر موسی دلش (از هر چیزی جز یاد طفلش) فارغ بود و به حدی غم واندوه قلبش را فرا گرفت که اگر نه ما دلش را بر جای نگاه داشتیم تا ایمانش برقرار ماند نزدیک بود راز درونش را آشکار سازد» 🗓توضیح آیه: با توجه به مضمون آیه نخست، مادر حضرت موسی (ع) که بعد از تولد حضرت موسی به شدت نگران جان فرزندش بود، (چون به دستور فرعون همه فرزندان پسر بنی اسرائیل می بایست سربریده می شدند) از طریق وحی .... و اوحینا الی امّ موسی…آگاه می شود که تنها راه نجات فرزند از خطر کشته شدن این است که او را در صندوقچه ی کوچکی گذشته و به رود بیاندازد ولی مادر حضرت موسی بعد از اقدام به این کار و آگاهی از اینکه فرزندش را خانواده فرعون از رود گرفته اند نزدیک بود به خاطرعواطف و احساسات مادری پرده از راز بردارد که خداوند صبر او را بیشتر کرده و اطمینانش را بالا برد.(لوْلَا أَنْ رَبَطْنَا عَلَىٰ قَلْبِهَا= در معنای کنایی آن این است که اگر در دلش اطمینان ایجاد نکرده بودیم نزدیک بود راز بودن موسی در صندوقچه را آشکار کند) به که برگردی، بما بسپاریش کی تو از ما دوست‌تر میداریش نقش هستی، نقشی از ایوان ماست خاک و باد و آب، سرگردان ماست 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (14) در آیه ی کریمه 35سوره مبارکه قصص اینگونه می خوانیم: قَالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ إِلَيْكُمَا ۚ بِآيَاتِنَا أَنْتُمَا وَمَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغَالِبُونَ* «خدا به او (حضرت موسی علیه السلام)فرمود که ما تقاضای تو را پذیرفته و به همدستی برادرت هارون بسیار بازویت را قوی می گردانیم و به شما در عالم قدرت و حکومت می دهیم .با این آیات و معجزات (که شما را عطا کردیم) شما و پیروانتان غالب خواهید بود.» 🔘شدّ العضد:معنای ظاهری: بستن بازومعنای کنایی: یاری رساندن 🔘در قرآن:کنایه از تقویت کردن و پشت گرم کردن کسی است. 🔘در تفسیرالمیزان می خوانیم: اینکه فرمود بازویت را بوسیله برادرت محکم می کنم کنایه است ازاینکه تو را بوسیله او تقویت خواهم کرد. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (14) در آیه ی کریمه 35سوره مبارکه قصص اینگونه می خوانیم: قَالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ إِلَيْكُمَا ۚ بِآيَاتِنَا أَنْتُمَا وَمَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغَالِبُونَ* «خدا به او (حضرت موسی علیه السلام)فرمود که ما تقاضای تو را پذیرفته و به همدستی برادرت هارون بسیار بازویت را قوی می گردانیم و به شما در عالم قدرت و حکومت می دهیم .با این آیات و معجزات (که شما را عطا کردیم) شما و پیروانتان غالب خواهید بود.» 🔘کاربرد ادبی ترکیب شدّ العضد: ▪️در اساس البلاغه می خوانیم:المؤمن معضود بتوفیق الله و معتضدبه «فرد مؤمن تقویت شده و حمایت شده به توفیق و منّ الهی است و یا اینکه گفته می شود»هو عضدی و هم اعضادی«او بازوی من است و آنان بازوان من هستند که کنایه ازاین است که او یا آنها تقویت کننده و یاوران من هستند». 🔹در ادبیات دلاویز فارسی نیز کلمه بازو، کنایه از قدرت و توانایی است. 🔻امیر خسرو در کتاب لیلی و مجنون گفته است: آنرا که تو افکنی بهر زیست برداشتنش به بازوی کیست 📋توضیح آیه: حضرت موسی (ع) هنگامی که از طرف خداوند به رسالت مبعوث شده و مأمور هدایت فرعون به سوی توحید و یکتاپرستی می شود به دلیل اینکه با کشتن یکی از فرعونیان از دست آنان متواری شده و فرار کرده بود با شنیدن این مأموریت مهم، نگران و مضطرب می شود چرا که فرعونیان در صدد انتقام برخواهند آمد و ممکن است این مأموریت مهم الهی به فرجام نرسد و اینجاست که خداوند از طریق وحی، همراهی و همکاری و حمایت حضرت هارون را به او بشارت داده و دل او را محکم و قوی می کند. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (15) خداوند در آیه ی کریمه ۲۹ سوره ی مبارکه عنکبوت می فرماید: أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمُ الْمُنْكَرَ ۖ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَنْ قَالُوا ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ* آيا شما با مردها درمى‌آميزيد و راه [توالد و تناسل‌] را قطع مى‌كنيد و در محافل [اُنس‌] خود پليدكارى مى‌كنيد؟» و[لى‌] پاسخ قومش جز اين نبود كه گفتند: «اگر راست مى گويى عذاب خدا را براى ما بياور.» ▪️قطع السّبیل: ➖معنای ظاهری: بریدن راه ➖معنایی کنایی: پیمودن راه- دزدی و چپاول کردن ➖در قرآن:به معنای بستن راه و سد کردن راه است. 🔘علامه طباطبایی در تفسیرالمیزان، مفهوم کنایی این آیه را چنین توضیح می دهد: مراد از قطع سبیل، اهمال گذاشتن طریق تناسل و لغو کردن آن است، چون راه تناسل عبارت است از نزدیکی و آمیزش با زنان، قوم لوط این راه را قطع نموده و آن را لغو کردند پس تعبیر به قطع سبیل کنایه است از اعراض از همسران و ترک مقاربت با آنان. 🔹البته نباید از نظر دور داشت که مفهوم حقیقی این تعبیر کنایی نه ترک آمیزش جنسی با زنان بلکه بستن راه و نشستن سر راه کاروان ها برای چپاول و غارت اموال آنهاست و مرحوم علامه در این آیه با توجه به قرائن موجود در سیاق آیات است که واژه قطع السبیل را کنایه از ترک مقاربت با زنان می داند. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (16) خداوند در آیه ی کریمه ۲۹ سوره ی مبارکه عنکبوت می فرماید: أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمُ الْمُنْكَرَ ۖ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَنْ قَالُوا ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ* آيا شما با مردها درمى‌آميزيد و راه [توالد و تناسل‌] را قطع مى‌كنيد و در محافل [اُنس‌] خود پليدكارى مى‌كنيد؟» و[لى‌] پاسخ قومش جز اين نبود كه گفتند: «اگر راست مى گويى عذاب خدا را براى ما بياور.» 🔹کاربرد ادبی واژه قطع السبیل: در زبان و ادب فارسی هم راه بستن کنایه از مانع شدن و سد کردن آمده است. 🔹 در دیوان حافظ می خوانیم: فریاد که از شش جهتم راه ببستند آن خال و خط و زلف و رخ و عارض و قامت اگر نه دایره عشق راه بربستی چون نقطه حافظ سرگشته در میان بودی 📋توضیح آیه: قوم لوط به دلیل غوطه ور شدن در مفاسد اخلاقی از جمله فحشاء و روابط نامشروع جنسی، وقاحت و گستاخی را به حدی رسانده بودند که به تدریج به عمل شنیع لواط و همجنس بازی روی آورده و به مرور چنان با این عمل زشت خو گرفته بودند که علنی و آشکارا در اجتماعات خود و جلوی چشم دیگران به این کار مبادرت می کردند. در این آیه حضرت لوط با لحن تند و عتاب آمیزی قومش را خطاب قرار داده و با سه نوع تعبیر کنایی که یکی از آن تعبیرات، کلمه تقطعون السبیل می باشد به آنها هشدار می دهد که شیوه صحیح ارضای غریزه جنسی را که همان مقاربت و نزدیکی با زنان است مورد بی توجهی قرار ندهند. 🌱🌱🌱 🔅مدرسه مجازی تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (17) 🔰در آیه ی کریمه ۴۲ سوره ی مبارکه کهف آمده است: وَأُحِيطَ بِثَمَرِهِ فَأَصْبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيْهِ عَلَىٰ مَا أَنْفَقَ فِيهَا وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُشْرِكْ بِرَبِّي أَحَدًا و میوه های آن نابود گشت و بنا کرد دو دست خویش به حسرت آن مالی که در آن خرج کرده بود زیر و روی همی کرد.. 📘علامه طباطبایی در المیزان به کنایی بودن این عبارت اشاره کرده و چنین می فرماید: و اینکه فرمود (فاصبح یقلب کفیه) کنایه از ندامت است چون شخص نادم بیشتر اوقات ،حالات درونی خود را با پشت و رو کردن دستها مجسم می سازد. 🔹تقلیب الکفین : 📝معنای ظاهری: (تقلیب مصدر قلّب » برگرداند) زیر و رو کردن دو دست. پشت و رو کردن دو دست. 📝معنای کنایی: اظهار ندامت و پشیمانی 📝در قرآن:به معنای زیر و رو کردن دو دست، کنایه از ندامت و پشیمانی 🌱🌱🌱 🔅صفحه تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (18) 🔰در آیه ی کریمه ۴۲ سوره ی مبارکه کهف آمده است: وَأُحِيطَ بِثَمَرِهِ فَأَصْبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيْهِ عَلَىٰ مَا أَنْفَقَ فِيهَا وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُشْرِكْ بِرَبِّي أَحَدًا و میوه های آن نابود گشت و بنا کرد دو دست خویش به حسرت آن مالی که در آن خرج کرده بود زیر و روی همی کرد.. 📝کاربرد ادبی ترکیب تقلیب الکفین : در اساس البلاغه امام زمخشری آمده است:فاصبح یقلّب کفیه: یتندّم.در ادب فارسی هم عبارت «دست از افسون بر یکدیگر مالیدن» کنایه از حسرت و ندامت بردن است. 🔹صائب تبریزی در دیوان خود می گوید: شد روز قیامت هیچ کاری دستگیر من بجز دستی که بر یکدیگر از افسون مالیدم 🗒توضیح آیه: با توجه به سیاق آیات قبلی، خداوند متعال برای اینکه به انسان های غرق شده در زینت ها و ظواهر زندگی دنیوی که موجب غفلت و امراض آنها از یاد خدا شده بود بی اعتباری و ناپایداری زخارف دنیوی را نشان دهد مثل زیبایی زده و تصویری از وضعیت زندگی دو انسان را که یکی برخوردار از نعمت های دنیوی ولی محروم از نعمت ایمان و اعتقاد ودیگری محروم از نعمت های پرزرق و برق دنیا ولی برخوردار از نعمت ایمان و اعتقاد بوده اند را به نمایش گذاشته و در نهایت پایان کار فرد بی ایمان را که مست و فریفته مال و ثروت خود شده بود را با حسرت و اندوه و پشیمانی حاصل از تباه شدن و از بین رفتن درختان و باغ های میوه و محصول به تصویر می کشد. 🌱🌱🌱 🔅صفحه تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌آرایه های ادبی در قرآن -کنایه ها- (19) در آیه ی کریمه ۹۲ سوره مبارکه هود چنین آمده است: قَالَ يَا قَوْمِ أَرَهْطِي أَعَزُّ عَلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَاتَّخَذْتُمُوهُ وَرَاءَكُمْ ظِهْرِيًّا ۖ إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ گفت: «ای قوم! آیا قبیله کوچک من، نزد شما عزیزتر از خداوند است؟! در حالی که (فرمان) او را پشت سر انداخته‌اید! پروردگارم به آنچه انجام می‌دهید، احاطه دارد (و آگاه است)! 📋اتخاذ الشیء وراء الظهر: ☑️معنای ظاهری: گرفتن چیزی در پشت سر ☑️معنای کنایی: فراموش کردن در قرآن 🖍علامه طباطبایی (ره) در این زمینه می فرماید: ظهریّ منسوب به ظهر است بفتح (ظاء) معجمه ولی در حال نسبت، کلمه تغییر پیدا کرده (ظاء آن مکسور شده) یعنی: به چیزی که پشت سر قرار گیرد و بکلی فراموش شود، گفته می شود (اتخذه وراء ظهره) یعنی آن را فراموش کرد و بیاد نیاورد و بدان اعتنا نکرد. 🌱🌱🌱 🔅صفحه تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (20) در آیه ی کریمه ۹۲ سوره مبارکه هود چنین آمده است: قَالَ يَا قَوْمِ أَرَهْطِي أَعَزُّ عَلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَاتَّخَذْتُمُوهُ وَرَاءَكُمْ ظِهْرِيًّا ۖ إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ گفت: «ای مردم! آیا قبیله کوچک من، نزد شما عزیزتر از خداوند است؟! در حالی که (فرمان) او را پشت سر انداخته‌اید!(و خدا را فراموش کرده اید؟!) پروردگارم به آنچه انجام می‌دهید، احاطه دارد (و آگاه است)! 📋اتخاذ الشیء وراء الظهر: فراموش کردن توضیح آیه: سیاق آیات بازگو کننده داستان حضرت شعیب (ع) و قوم او است این قوم که اهل مدین بودند از مسیر توحید خارج شده و به تدریج فساد در شکل های مختلف مخصوصاً کم فروشی در میان آنها شدت می یابد حضرت شعیب با تبشیر و انذار و موعظه های رسا و سازنده، این قوم سرکش را به پذیرش توحید و کنار گذاشتن فساد دعوت می کند و زمانی که با عناد و عصیان و نافرمانی آنها روبرو شده و به اتفاق گروه اندک مؤمنین، مورد آزار واذیت آنها قرار گرفته و واکنش حیرت انگیز آنها را می بیند که قصد کشتن او را داشته و فقط بخاطر رعایت حال فامیل و نزدیکانش و احترام و تکریم آنها از قتلش خودداری می کنند و شعیب علیه السلام با یک تعبیر زیبایی سخن بی اساس آنها را نقض کرده و به آنها می فهماند که رعایت احترام و حفظ جانب خداست که مردم را به قبول توحید و یکتاپرستی دعوت می کند نه از جانب فامیل و آشنایان خود، پس سزاوار نیست خدا مورد نسیان و فراموشی قرار گرفته و مردم به بهانه های واهی از قبول حقیقت شانه خالی کنند. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های زندگی ساز قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (21) در قرآن:در آیه ی کریمه ۵۶ سوره مبارکه الرحمن چنین آمده است: فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ*(56/الرحمن) «درآن بهشتها همسران زیبای با حیایی است (که به چشم پرناز خویش جز به شوهران خود ننگرند) و دست هیچ کس پیش از آنها بدانها نرسیده است» عبارت قصر الطّرف:(قاصرات الطرف) معنای ظاهری آن: کوتاه کردن چشم. و معنای کنایی آن: با حیا و ناموس دار بودن علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می فرماید: کلمه طَرف به معنی کاسه چشم است و مراد به کوتاهی طَرف این است که همسران بهشتی به شوهران خود اکتفا می کنند و چشم داشتی به دیگران ندارند . توضیح آیه: خداوند دراین سوره بعد از اینکه به سرانجام شوم و تأسف بار بد فرجامان اشاره کرده است شروع به وصف حال خوش فرجامان و نیک بخت ها یعنی کسانی کرده که در این دنیا در زمره مؤمنین حقیقی بوده و تا توانسته اند در کسب فضایل و تحصیل رضایت خالق یکتا تلاش کرده اند. در این توصیف حال، بعد از اشاره به برخورداری بهشتیان از نعمت هایی چون منازل با شکوه در بهشت با امکانات فراوان و فرشها و تخت های عالی و لباس های فاخر و غیره، نعمت کامجویی از زنان زیباروی بهشتی را نیز گوشزد کرده و این زنان را متصف به صفاتی بیان می کند که یکی از آن صفات سر به زیری و حجب و حیای آن زنان است که همواره چشم از دیگران برداشته و به شوهران خود بسنده و کفایت می کنند. البته به نظر می رسند که یکی از پیام های این تعبیر کنایی این می تواند باشد که در این دنیا زنانی که با سر به زیری و حیای خود، تنها به شوهران و محارم خود اکتفا کرده و اجازه هرگونه سوء استفاده را به اجانب و نامحرمان نمی دهند شایستگی این را دارند که در زمره بهشتیان قرار بگیرند. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های زندگی ساز قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
🔅🔅🔅 📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (22) 🔻غضّ البصر: ☑️معنای ظاهری: بر هم نهادن پلک های چشم ☑️معنای کنایی : ترک نگاه به زن نامحرم ☑️در قرآن:به معنای روی هم نهادن پلک های چشم و کنایه از ترک نگاه به زن نامحرم. در آیه ی کریمه ۳۰ سوره مبارکه نور می خوانیم: "قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ"«به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند، و عفاف خود را حفظ کنند؛ این برای آنان پاکیزه‌تر است؛ خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است!». در تفسیر ارزشمند المیزان در خصوص کنایی بودن این آیه چنین آمده است: کلمه غصّ به معنای روی هم نهادن پلک های چشم است… و این آیه به جای اینکه از چشم چرانی نهی کند، امر به پوشیدن چشم کرده و فرقی ندارد آن امراین نهی را هم افاده کند و چون مطلق است، نگاه به زن اجنبی را برای مردان و نگاه به مرد اجنبی را برای زنان تحریم فرموده است. کاربرد ادبی: شیخ اجلّ سعدی شیرازی می گوید: از دردرآمدی و من از خود به در شدم گفتی کزین جهان به جهان دگر شدم من چشم از او چگونه توانم نگاه داشت کاوّل نظربه دیدن او دیده ورشدم. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (23) 🔻غضّ البصر: چشم فرو انداختن با توجه به اتصال و انتظام آیات سوره مبارکه نور که به سوره احکام و سوره خانواده مشهور است، این حقیقت به چشم می خورد که خداوند دراین سوره بصورت جدی مقابله با پدیده فحشا و رابطه نامشروع جنسی را در دستور برنامه های سازنده تربیتی خود قرار داده و برای این منظور با ارائه سازوکارهای لازم و مفید و سازنده، سالم سازی جامعه اسلامی را از این بیماری خطرناک و پیامدهای نامطلوب آن مدنظر قرار داده است و یکی از آن راه کارها برای مقابله با شیوع فساد و فحشا در جامعه را پایبندی مؤمنین به ضرورت تنظیم روابط سالم با جنس مخالف در پرتو تبعیت و پیروی از برخی دستورالعمل ها می داند که یکی از آن دستورالعمل ها ضرورت حفظ حریم نگاه و نیالوده شدن به مرض چشم چرانی است که در واقع منشأ و ریشه پدیده ی فحشا در هر جامعه ای، نگاه های غیر ضروری و مغرضانه و شهوت انگیز بعضی از مردان و زنان به یکدیگر می باشد. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (24) 🔹این آیه، مَثَلی است که برای بنی‌آدم زده شده، به خاطر رفتارشان و اینکه عهد ازلی خود را شکستند و به آیات خدا ظلم کردند (طباطبائی، 1363: 488). 🔹ابتدا می‌فرماید که خداوند همة شما را از یک نفر آفرید؛ یعنی «نَفْسٍ واحِدَةٍ». در این آیه «نَفْسٍ واحِدَةٍ» کنایه از حضرت آدم است و این برای «بیان عظمت قدرت خداوند» است که نسل بشر را تنها از یک نفر به وجود آورده است. 🔹همچنین در این آیه از «انجام عمل زناشویی» میان آدم و حوّا، با لفظ «تَغَشَّی» یاد شده که به معنای پوشانیدن و انجام دادن کاری در خلوت است. این یک تعبیر کنایی است که به منظور «رعایت ادب» و پرهیز از بیان لفظ صریح آورده شده است. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (24) 🔹در آیه 187 سوره بقره به واژه های "رفث"؛"باشروهن"؛و در آیه 43 سوره نساء به تعبیر "لامستم" دقت کنید. 🔹در دو آیة مذکور، سه کنایه به کار رفته است. الفاظ «الرَّفْثُ»، «باشِرُوهُنَّ» و «لامَسْتُمُ»، که به صورت کنایی درباره"رابطة زناشویی" به کار رفته است، چرا که آشکارا و با صراحت گفتن آنها به دور از ادب و شرم‌انگیز است. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (25) 🔰﴿وَفُرُشٍ مَّرْفُوعَةٍ﴾ (الواقعه/ 34)؛ «و آنها راست زنانی والامقام» (معزّی،1372). «فُرُشٍ» بر وزن «عُنُق» جمع فراش است و در اصل به معنای هر گونه بستری است که می‌گسترانند (ر.ک؛ قرشی، 1371، ج 5: 161). 🔹امّا در این آیه با توجّه به کلمة «مَرْفُوعَةٍ»، «فُرُشٍ» به معنای بانوانی است که در عقل و زیبایی به درجة بالایی رسیده‌اند (ر.ک؛ همان، ج10: 521). 🔹پیشتر ذکر کردیم که اگر چیزی را به همان نام که هست، یعنی به اسم اصلی خود نام ببریم، سه‌چهارم لذّت و زیبایی بیان را از میان می‌بریم؛ زیرا کوششی که ذهن برای ایجاد پیوند میان معانی و ارتباط اجزای سازندة خیال دارد، به این صورت از میان می‌رود و آن لذّتی که حاصل جستجوست، به صورت ناچیزی درمی‌آید، لذا هدف از کنایه در این آیه می‌تواند «جذّابیت بخشیدن به کلام» باشد. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (26) ﴿وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ یَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ یُنفِقُ کَیْفَ یَشَاء...﴾ (الزّخرف/ 18)؛ «یهود گفتند: دست خدا با زنجیر بسته است. دستهایشان بسته باد! و به خاطر این سخن از رحمت الهی دور شوند! بلکه هر دو دست ـ قدرت ـ او گشاده است؛ هر گونه بخواهد می‌بخشد» (طبری، 1412ق.: 418). عبارت «بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ» کنایه از «داشتن قدرت» است. یهود گفته بود که دست خدا بسته است. خداوند در جواب آنها آورده: «یداه مبسوطتان». در ادبیّات عربی «ید» کنایه از قدرت و «یدان» به صورت مثنی، کنایه از کمال قدرت است. به همین جهت خدای تعالی آن را به صورت مثنّی آورده تا به کمال قدرت خود اشاره کرده باشد» (طباطبائی، 1363، ج 6: 46). هدف از کنایه در این آیه، «استدلال» است، چرا که کنایه مانند ادّعای چیزی است با ارائة دلیل؛ زیرا در کنایه، انتقال از ملزوم (یَداهُ مَبْسُوطَتان) است به لازم (داشتن قدرت) و وجود هر ملزوم گواه بر وجود لازم خود است، چراکه جدایی لازم از ملزوم محال است و بدیهی است که دعوی حُکمی به اثبات یا سلب همراه با ارائة دلیل، قوی‌تر از دعوی حٌکمی بدون دلیل است. در این آیه تأکید شده که دو دست خداوند باز است. از این عبارت استدلال می‌شود که خدای تعالی قدرت زیادی دارد. همچنین در آیة ﴿تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ﴾ (المسد/ 1)؛ «بریده باد دو دست ابولهب و مرگ بر او باد). کلمة«ید» در این آیه، به معنای لغوی خود نیست، بلکه کنایه از «قدرت» آدمی است. هدف از کنایه در این آیه نیز «استدلال» است، چون دست در انسان عضوی است که مقاصد او به وسیلة آن انجام می‌شود و بیشتر کارهای آدمی را به دست او نسبت می‌دهند، لذا خاسر شدن دست به معنای بی‌نتیجه شدن اعمال آدمی، بلکه نتیجه معکوس دادن آن است یا به معنای باطل شدن اعمال او است، به طوری که زحمت‌هایش هدر برود و مورد استفاده‌اش قرار نگیرد (ر.ک؛ طباطبائی، 1363، ج 6: 46). 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (27) ⏺زن ابولهب که کینه‌توز و حق‌ناپذیر بود، خار و خاشاک و بوته‌های خار را به دوش می‌کشید و بر سر پیامبر می‌ریخت تا آن حضرت به هنگام رفتن به نماز یا برای دعوت و هشدار مردم، پاهای مبارکش آزرده گردد (طبرسی،1380، ج 5: 1489). 🔹«حَمَّالَةُ ‌الْحَطَبْ» کنایه از«زن سخن چین» است (طالقانی، 1362، ج 4: 297). 🔹هدف از کنایه در این آیه، «تعریض» است، چرا که ذکر این کنایه، آگاهی بر این مطلب است که سرانجام همسر ابولهب چنین است که در روز قیامت در آتش دوزخ به همان هیأت جلوه گر می‌شود که در دنیا به خود گرفته بود؛ یعنی همان‌گونه که در دنیا شاخه‌های خاربُن و بوته‌های دیگر را با طناب می‌پیچید و حمل می‌کرد و همین حال یعنی طناب به گردن و هیزم به پشت، جلوه‌گر گشته، عذاب می‌شود (ر.ک؛ طباطبائی، 1383، ج 40: 441). 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (28) ﴿وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا﴾ (الإسراء/ 29)؛ «نه هرگز دست خود محکم بسته دار و نه بسیار باز و گشاده، که به نکوهش و حسرت خواهی نشست» (الهی قمشه‌ای، 1380: 265). 🍀🍀🍀 🔹در این آیه، «بستن دستها به گردن»، کنایه از «بُخل و امساک» و «بسیار گشاده داشتن دست‌ها» کنایه از «بخشش بی‌اندازه» است و به منظور «تصویرگری»، «ایجاز» و «مبالغه» به کار رفته است. 🔹شیوایی کنایه، ارائة معانی در قالب صورت‌های عینی است. این آیه «بُخل» را به صورت امری ملموس و مشهود درآورده است و آشکارا به نمایش گذاشته که این رمز تأثیر عمیقی است که کلام کنایی در این آیه دارد؛ یعنی به جای آنکه بُخل را توصیف کند، تصویر آن را نشان داده است. 🔹همچنین در این آیه، «بسته بودن دست به گردن» با ایجاز خود معنای گسترده‌ای را القا می‌کند که در صورت تصریح، الفاظ زیادی باید استفاده می‌شد تا همان معنا را القا کنند. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (29) ﴿کَأَنَّهُنَّ بَیْضٌ مَّکْنُونٌ﴾ (الصّافات/ 49)؛ «گویی از (لطافت و سفیدی) همچون تخم‌مرغ‌هایی هستند که (در زیر بال و پر مرغ) پنهان مانده‌اند (و دست انسانی هرگز آن را لمس نکرده است)» (مکارم شیرازی، 1373: 447). 🍀🍀🍀 🔹در این آیه، حوریان بهشتی به تخم‌مرغ‌هایی تشبیه شده‌اند و وجه‌شبه نیز نیکویی چهره، رنگ بدن و تازگی است. 🔹البتّه واژة «بَیْضْ» در تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن و الکاشف کنایه از «زنان آزاد» است که نظر به غیر از زوج خود نیانداخته‌اند و غیر از زوج خود کسی به آنها نظر نکرده است (ر.ک؛ مغنیه، 1424ق.، ج 6: 338). 🔹هدف از کنایه در این آیه، «تعریض» است، چراکه از محتوای آیه، معنای دیگری استنباط می‌شود؛ یعنی همان‌گونه که تخم‌مرغ مادامی‌که زیر پَرِ مرغ محفوظ است، دست‌نخورده باقی می‌ماند، حوریان نیز چنین هستند. 🔹به گفتة زرکشی، «عرب‌ها در کنایه از زنان آزاد، از واژة «بَیْضْ» استفاده می‌کردند» (زرکشی، 1415ق.، ج 2: 320). 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom
📌شناخت آرایه های ادبی در قرآن -کنایه - (30) ﴿...وَلاَ یَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ...﴾ (آل‌عمران/ 77)؛ «...و (خداوند)به آنان در قیامت نمی‌نگرد» (مکارم شیرازی، 1373: 77). 🌱🌱🌱 🔹در این آیه، نگاه نکردن خداوند به کافران در قیامت، کنایه از «غضب» خداوند بر آنان است و نیز کنایه دو کاربرد دارد: الف) ارائة استدلال. ب) دوبُعدی کردن جمله. 🔹«کنایه» در این آیه یک معنی نزدیک دارد که همان نگاه نکردن خداوند به کافران است و یک معنی دور، یعنی معنی مراد اصلی از کنایه که «غضب خداوند» است. 🔹کنایه مانند ادّعای چیزی است با ارائة دلیل؛ زیرا در کنایه، انتقال از ملزوم (نگاه نکردن خداوند به کافران) است به لازم یعنی (غضب خدا)، و وجود هر ملزومی گواه بر وجود لازم خود است. 🔹دو یا چند بُعدی بودن، یکی دیگر از عوامل مهمّ زیبایی‌آفرینی در کلام ادبی است. 🔹روال عادی زبان این است که یک لفظ بر یک معنی دلالت کند، ولی در کنایه، کلام یکی است، امّا دو معنی از آن برمی‌آید، لذا از کنایة به کار رفته در این آیه چنین برمی‌آید که خداوند هم به کافران نگاه نمی‌کند و هم نسبت به آنها خشمگین است. 🌱🌱🌱 🎙در انتشار آموزه های قرآنی رسانه باشیم. 🔅صفحه تفسير،قرآن شناسی و قرآن پژوهی رحیق @rahighemakhtoom