هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | روشمندی تفسیر قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در سومین شماره از این مجموعه، روشمندی تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و بهره‌گیری ایشان از روش «اجتهادی جامع» تبیین شده است.
🔹 تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مانند دیگر مفسران بزرگ، روشمند است. از منظر ایشان، بهترین روش تفسیر قرآن و فهم دین، «روش اجتهادی» است. از این‌رو فهم اجتهادی دین و قرآن کریم، همیشه مورد تأکید ایشان بوده است. از منظر ایشان «اجتهاد یک مِتُد است، یک شکل است، یک طریقه است، رفتارى است در فهمیدن، کیفیّتى است در مشى به سمت حقیقت.» (۱۳۶۹/۱۱/۴) نکته مهم اینکه «شیوه‌ای که علمای دین ما، فقهای ما در استفاده‌ی از آیات و روایات دارند، یک شیوه‌ی تجربه شده است، یک متد علمىِ پخته شده و رسیده و کاملاً آزموده شده است.» ۱۳۸۸/۰۷/۲۸
🔹از این متد، با نام «روش فقاهتی» نیز یاد میکنند؛ البته ایشان فقاهت را به معنای عام می‌دانند و آن را در فقاهت مصطلح منحصر نمی‌کنند. از منظر ایشان «فقاهت یک روش و شیوه استنباط است؛ علم است... هر کس از هر جا رسید نمیتواند از قرآن و سنّت استنباط کند؛... البته فلسفه و عرفان اسلامی نیز هست که هر دو به معنای وسیع فقاهت، داخل در فقاهتند. اگر روش فقاهت را از میان بردارند، دیگر چیزی از دین باقی نمی‌ماند.» ۱۳۷۴/۰۸/۱۰
🔹نکته‌ی دیگر اینکه روش «تفسیر اجتهادی»، اگر با مراجعه به تمام منابع فهم قرآن باشد، به آن روش «اجتهادی جامع» می‌گویند. کامل‌ترین و جامع‌ترین روش تفسیر قرآن کریم همین روش است. در این روش، مفسر تلاش میکند تمام توان خود را برای کشف منظور و مقصود خداوند از آیات به کار گیرد. به این معنا که از همه‌ی منابع برای تفسیر قرآن استفاده میکند. بهترین حالت در این روش این است که مفسر، قرآن را به عنوان منبع اصلی قرار می‌دهد و در کنار آن از روایت، عقل و علم نیز بهره می‌برد. روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از این نوع است.
🔹با این توصیف، مفسر به علوم بسیاری باید تسلط داشته باشد. برخی دانشمندان، تفسیر قرآن را برای کسانی شایسته می‌دانند که دارای علوم لغت، نحو، صرف، اشتقاق، معانى، بيان، بديع، اصول فقه، کلام، اسباب نزول، قصص، ناسخ و منسوخ، فقه، حديث، قرائت و علم موهبت باشند. (سیوطی، الاتقان، ص ۴۷۷ - ۴۷۹)
🔹ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این است که تمام علوم مورد نیاز را به کمک تفسیر قرآن می‌آورد و از مفسرانی که بدون روش یا با روش معیوب به تفسیر قرآن می‌پردازند، انتقاد میکنند. به عنوان نمونه در تفسیر سوره‌ی برائت، در موارد متعددی از رشیدرضا، صاحب تفسیر المنار انتقاد میکنند. (تفسیر سوره برائت، ص۲۷۲ و ۶۳۶)
🔹مهم‌تر اینکه ایشان حتی وجود این علوم را نیز برای تفسیر کافی نمی‌دانند؛ بلکه شرایط مهم دیگری را برای مفسر لازم می‌دانند. ایشان می‌فرمایند:
«البتّه هرکسی هم که آن مِتُد [اجتهادی] را بلد است، آن روش را بلد است، قادر [به استنباط] نیست؛ باید فکر روشن داشته باشد، باید آشنا با زمان و مکان باشد، باید نیازهای بالفعل جوامع بشری و جوامع اسلامی را بشناسد، باید دشمن را بشناسد، نحوه‌ی دشمنی‌های او را بداند.» ۱۳۹۴/۳/۱۴
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | توجه به اقتضائات زمانه
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در پنجمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره تأثیر زمان و مکان در تفسیر قرآن کریم تبیین شده است.
🔹 یکی از ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در «نوآوری در روش تفسیر»، تأثیر زمان و مکان در تفسیر قرآن کریم است. نوآوری در روش تفسیر قرآن، بر این مبنا استوار است که شرایط، حوادث و اقتضائات زمانی و مکانی در فهم عمیق‌تر و دقیق‌تر قرآن کریم تأثیر به‌سزایی دارد. امام خمینی (ره) نیز به این مبنا قائل هستند. امام صادق علیه‌السّلام درباره‌ی قرآن می‌فرماید: «خداوند تبارک و تعالى، قرآن را تنها براى زمانى خاص و مردمى خاص قرار نداده است. از اين‌رو، در هر زمانى و براى هر مردمى تا روز قيامت، تازه و با طراوت است.» (بحار الأنوار، چاپ بيروت، ج۱۷، ص ۲۱۳)
🔹حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی تأثیر اقتضائات و شرایط زمانی و مکانی در تفسیر قرآن می‌فرمایند: «هرچه تجربه انسان در زندگی بیشتر شود، وقتی حوادث گوناگون دنیا را نگاه میکند، معرفتش نسبت به قرآن بیشتر و مطالب قرآن برای او واضح‌تر خواهد شد.» (۱۳۸۰/۶/۲۸) به عنوان نمونه «آیات نازل‌شده‌ى در جنگ اُحد را نمیشود در یک زندگى عافیت‌آلود و عافیت‌آمیز درست فهمید. آیات نازل‌شده‌ى در غربت نبىّ اکرم (صلّى الله علیه و آله و سلّم) و اصحاب آن بزرگوار مثلاً در شعب ابى‌طالب یا در راه مکّه را نمیشود در شرایط معمولى زندگى و در خانه و در بازار و در محیط مأنوس خانوادگى درست درک کرد؛ چیز دیگرى لازم است؛ شرایط خاصّى لازم است که بسیارى از آیات معنا بشود.» (۱۳۶۹/۶/۲۶)
🔹به همین دلیل، ایشان معتقد هستند آیات قرآن کریم و تفاسیر ائمّه‌ى معصومین از قرآن، چون در ظرف انقلاب، جهاد، شهادت و زحمت نازل شده است، در دوران انقلاب اسلامی و بعد از آن، بهتر از همیشه‌ى تاریخ فهمیده میشود یا قابل فهمیده شدن است. (۱۳۶۹/۶/۲۶) این مبنای تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بر نوآوری‌های ایشان در روش و محتوای تفسیر تأثیر داشته است.
🔹به عنوان نمونه اگر به سوره‌های انتخاب شده برای تفسیر در قبل و بعد از انقلاب اسلامی نگاه کنیم، منطق خاصی را در آن می‌بینیم. ایشان قبل از انقلاب بیشتر سوره‌های مکی را با هدف تبیین اصول مبارزه با طاغوت تفسیر می‌کردند بعد از انقلاب و دوران حکومت اسلامی بیشتر به تفسیر سوره‌های مدنی با هدف تبیین اصول تشکیل نظام اسلامی می‌پردازند. درباره‌ی این نوآوری در یادداشت بعد بیشتر توضیح خواهیم داد.
🔹به همین دلیل ایشان معتقد هستند: «امروز که حکومت اسلامی تشکیل شده و نظام جمهوری اسلامی به وجود آمده است، ما معنای بسیاری از آیات قرآن را می فهمیم که قبل از تشکیل حکومت اسلامی، تصویر گنگ و مبهمی از آن آیات داشتیم. امروز که دشمنی‌های استکبار و قدرتهای ظالم و ستمگر و افزون‌طلب در مقابل چشم ماست و صف‌آراییهای آنها را مشاهده میکنیم... برای ما آشکار میشود که عمق معنای آیه قرآن چیست و به کجا اشاره میکند و چه آسیب‌هایی را برای ذهن خوانندگان و متدبّران در قرآن مجسم میکند.» (۱۳۸۰/۶/۲۸)
🔹همچنین ایشان درباره‌ی دوران دفاع و اسارتهای بعد از آن می‌فرمایند: «بعضى از آیات کریمه‌ى الهى... گویى در طول قرنهاى متمادى، به معناى واقعى، یا تفسیر نشده بود یا به وسیله‌ى ما و نسلهاى معمولى بشر فهمیده نشده بود. این آیات در دوران انقلاب ما و در طول این ده یازده سالِ پُر‌حادثه و پُر‌ماجرا معنا شد و حق هم همین است. حوادث و شرایط خاص است که میتواند حقایق الهى را که در قالب الفاظ هست، درست معنا کند.» (۱۳۶۹/۶/۲۶)
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | تعمیم مفاهیم قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در هشتمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره تعمیم مفاهیم قرآن به مصادیق متعدد تبیین شده است.
🔹️ یکی از آسیب‌های برخی مفسران این است که برخی مفردات بنیادی قرآن را در مصداق خاص آن منحصر میکنند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این دیدگاه را نقد میکنند و بر تعمیم معانی مفردات و مفاهیم قرآن بر مصادیق و نمونه‌های متعدد چه در زمان نزول قرآن و چه در عصر حاضر تأکید میکنند. این ویژگی تفسیری، یکی دیگر از دلایل جامعیت قرآن است و آن را اثبات میکند.
🔹️ به طور مثال، واژه‌ی «عذاب» به عنوان یکی از پرکاربردترین واژگان قرآن کریم، معمولاً بر عذاب قیامت تطبیق داده میشود؛ اما حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، آن را بر عذاب دنیوی نیز تطبیق می‌دهند. ایشان در ذیل آیه‌ی «إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا» (سوره توبه، بخشی از آیه ۳۹) می‌فرمایند: «البته فقط عذاب قیامت مراد نیست و اینکه عادت شده در همه جا عذاب را منحصر در عذاب آخرت میکنند، تنگی نظر است. آنها در همان اَوان مخالفت، به عذاب دنیایی و ذلت و خواری تسلط دشمن بر ایشان و بی‌آبرویی مبتلا می‌شوند.» (تفسیر سوره برائت، ص۲۰۰ و ۲۰۱) سپس معنای عذاب را بر مصادیقی مانند: «عذاب در مقابل تاریخ، عذاب تن ندادن به حقیقت، عذاب نرسیدن به سعادت، عذاب وجدان، عذاب کم شدن معیشت، عذاب استعمارشدگی» تطبیق می‌دهند. کمتر مفسری چنین توسعه‌ی مفهومی را در واژگان قرآن انجام می‌دهد.
🔹️ نکته‌ی مهم اینکه تعمیم دادن معنای واژگان قرآن بر مصادیق متعدد معاصر به هیچ وجه به معنای معاصرزدگی در فهم آن واژه نیست؛ بلکه مفسر باید واژه را بر اساس منابع معتبر قدیم، معنا کند و سپس بر مصادیق متعدد تطبیق دهد. یکی از الزامات این قاعده این است که مفسر باید به فهم مخاطبان قرآن کریم در عصر نزول آیات توجه کند. اینکه مردم زمان نزول قرآن کریم، معنای یک واژه و آیه را چگونه می‌فهمیدند و چه برداشتی از آن داشتند.
🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به این قاعده مهم دقت نظر دارند. به طور مثال در تفسیر آیه «أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ وَ لاٰ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى اَلتَّهْلُكَةِ» (سوره بقره، بخشی از آیه ۱۹۵) می‌فرمایند: «در جنگ روم هم كه جوانى خود را برهنه كرد و به جنگ دشمن رفت، عدّه‌اى گفتند: «يُلقَى نَفسَه إلى التَّهلُكَة»؛ يعنى خودش را به هلاكت انداخت. ابوايّوب انصارى كه آنجا بود، وقتى ديد آيه را خلاف معنا ميكنند، گفت: وقتى اين آيه نازل شد ما بوديم و از پيغمبر شنيديم؛ يعنى آيه چنين معنايى ندارد. معناى آيه اين است كه چون عدّه‌اى حاضر نبودند در راه خدا جان و مال بدهند، اين موجب هلاكت جامعه می‌شد؛ لذا خداوند فرمود: أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ وَ لاٰ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى اَلتَّهْلُكَةِ...» (تفسیر سوره برائت، ص۲۲۹ و۲۳۰)
🔹️ در جای دیگر نیز در نقد دیدگاه مفسرانی که «تهلکه» را به معنای هلاکت در جنگ تفسیر کرده‌اند، می‌فرمایند: «فكر ميكنند معناى اينكه نبايد انسان خود را به دست خود در هلاكت بيندازد، اين است كه نبايد به قلب لشگر دشمن بزند و دارند اين جوان مسلمان شجاع را به خاطر شجاعتش محكوم ميكنند.» (۱۳۶۶/۰۸/۲۹) در حقیقت، نگاه صحیح به مفردات و واژگان قرآن کریم این‌گونه است که مفسر، باید دقت زیادی در فهم واژه داشته باشد؛ اما در تطبیق آن بر مصادیق متعدد از تحجر بپرهیزد. تطبیق واژگان «حیات طیبه» و «کوثر» بر «انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، امام خمینی و یاران ایشان» (۱۳۷۴/۰۷/۲۶ و ۱۳۶۹/۱۱/۲۹) بر اساس همین رویکرد است.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir