با فرزندان ببینید: تصاویر در رسانه ها واقعی نیستند / چگونه سواد مواجهه با تصاویر را در کودکان و نوجوانان افزایش دهیم؟ برنامه "صواحی" سیمای مازندران

چرا خبرهای دروغ فضای مجازی را باور می‌کنیم؟ تقریبا همه رسانه‌ها تلاش دارند با ارائه اطلاعات کاملا نادرست یا اطلاعات درست، ولی دستکاری شده، ذهن مردم را به سوی موضوع موردنظر خود بکشانند. این اطلاعات نادرست با هدف فریب مردم و بیشتر در رسانه‌های فضای مجازی منتشر می‌شود تا عده‌ای به هدف‌های سیاسی یا اقتصادی خود برسند. باورهای نادرست به‌ویژه درباره موضوع‌های کلیدی، آسیب‌های فراوانی برای فرد و جامعه دارد. بررسی دلایل شکل‌گیری باورها اهمیت زیادی دارد. چرا که اگر مردم یک جامعه نتوانند خبر واقعی را از خبر دروغ تشخیص دهند، جامعه به تدریج از عقلانیت دور می‌شود. به همین منظور ابراهیم احدی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بویین زهرا در پژوهشی تاثیر آشنایی را در باور کردن خبرهای دروغ فضای مجازی بررسی کرد. برای انجام این پژوهش، ۵۰ هزار پیامک به مشترکان همراه اول و ایرانسل ساکن شهر تهران فرستاده شد که در آن ضمن درج لینک پرسش‌نامه اینترنتی، از گیرندگان پیامک درخواست شده بود: «با تکمیل این پرسش‌نامه که تنها بیست دقیقه وقت شما را می‌گیرد، ضمن کمک به پیشرفت روان‌شناسی، در قرعه‌کشی یک تبلت شرکت کنید». دو هزار و ۲۶ نفر به این پرسش‌نامه پاسخ دادند که از این میان ۵۰۴ نفر سن زیر ۱۸ سال داشتند، ۵۷ نفر دست‌کم یکی از پرسش‌ها را پاسخ نداده‌بودند و ۱۰ نفر گزارش دادند که درستی پاسخ‌ها را از اینترنت بررسی کردند. به همین خاطر این ۵۷۱ نفر از روند پژوهش حذف شده و بنابراین هزار و ۴۵۵ نفر در پژوهش شرکت کردند. در این پرسش‌نامه ۲۴ سرخط خبری دروغین مورد پرسش قرار گرفته بود. این خبرها با دست‌کاری در خبرهای منتشرشده در اردیبهشت و خرداد سال ۱۳۹۸ (بازه زمانی انجام مطالعه) انتخاب شده بودند. از آن‌جا که مردم در فضای مجازی به طور معمول تنها سرخط خبرها را می‌خوانند، در این پژوهش نیز از سرخط خبرها استفاده شد. همچنین تنها خبرهای بد در پرسش‌نامه قرار گرفت؛ چرا که تجربه نشان می‌دهد که در کشور ما مردم بیشتر از خبرهای بد تاثیر می‌گیرند. در این پژوهش سوالاتی در خصوص سن، جنسیت، تحصیلات و گرایش سیاسی شرکت‌کننده‌ها نیز پرسیده شد. همچنین از آن‌ها پرسیده شد که آیا سرخط‌های مطرح‌شده را با دیگران به اشتراک می‌گذارند یا خیر؟ این پژوهش در سه مرحله آشناسازی، ارزیابی و پیگیری (۱۰ روز بعد از ارزیابی) انجام شد و از شرکت‌کنندگان خواسته شد آشنا بودن و صحت هر خبر را نمره‌گذاری کنند. در نهایت از آن‌ها پرسیده شد برای بررسی صحت اخبار از جست‌وجوی اینترنتی استفاده کرده‌اند یا خیر. همچنین به افراد گفته شده که همه خبرها دروغ بود و هدف این نظرسنجی پژوهش درباره زودباوری مردم است. میانگین سن شرکت‌کنندگان در این مطالعه حدود ۲۷ سال بود و در بازه سنی ۱۸ تا ۳۹ سال قرار داشتند. ۶۳۱ نفر از آن‌ها مرد بودند و بیشتر شرکت‌کنندگان تحصیلات کارشناسی داشتند. از بین این افراد ۲۹۱ نفر اصول‌گرا، ۷۲۲ نفر بی‌طرف و ۴۴۲ نفر اصلاح‌طلب بودند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که تنها یک‌بار رویارویی پیشین با خبرهای دروغین باعث می‌شود که این خبرها در نظر افراد حقیقت (حقیقت خیالی) به نظر برسند و خبرهای آشناسازی شده، بیشتر از خبرهای تازه باور می‌شوند. هر اندازه رویارویی پیشین با خبرهای دروغ بیشتر شود، آن خبرها بیشتر باور می‌شوند. پژوهشگران در خصوص دلیل بروز چنین رفتاری می‌گویند که انسان‌ها برای داوری درباره درستی یا نادرستی گزاره‌ها، به دنبال آسان‌ترین راه هستند و چیزی را که راحت می‌فهمند، راحت باور می‌کنند و آشنایی قبلی به راحت فهمیدن آن‌ها کمک می‌کند. همچنین مشخص شد که رویارویی پیشین یا آشنایی با خبر حتی می‌تواند راست‌پنداری خبرهای دروغ عجیب و غریب را نیز افزایش دهد. دروغ بودن خبرهای عجیب و غریب را با اندکی اندیشیدن و بهره گرفتن از دانش و منطق می‌توان مشخص کرد. این مطالعه نشان داد که دانش و منطق به سختی می‌توانند جلوی اثر حقیقت خیالی را بگیرد. در انجام این مطالعه محدودیت‌هایی نیز وجود داشت. یکی از محدودیت‌ها این بود که تنها تاثیر متغیر آشنایی پیشین با خبر را مورد بررسی قرار داده بود. در حالی که متغیرهای دیگری مثل سواد رسانه‌ای مخاطبان، شدت دروغ بودن خبر، موافق یا مخالف بودن با آن و گرایش سیاسی مخاطبان در باور کردن خبر تاثیر دارند. نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «نقش اثر حقیقت خیالی در باورپذیری خبرهای دروغین فضای مجازی» در آخرین شماره (پاییز ۱۳۹۹) فصل‌نامه «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران» دانشگاه تهران منتشر شده است.

خبری در شبکه های اجتماعی با موضوع قتل مهاجرانی وزیر اسبق ارشاد در لندن منتشر شده است. این خبر جعلی حاصل دستکاری در یک فیلم بی بی سی است که روی آن یک زیرنویس اضافه شده. 🔸️این شایعه توسط مهاجرانی و همسرش در توییتر هم تکذیب شده است.

🎥 ببینید تشت رسوایی انگلیس به چه وضعی از بام افتاده که الهام علی‌اف به خبرنگار بی‌بی‌سی می‌گوید «شما حیثیت و جسم او [آسانژ] را به قتل رساندید و او را زندانی کردید. شما هیچ صلاحیت اخلاقی‌ای برای صحبت کردن در مورد رسانه‌های آزاد ندارید.» 💬 سالار افشار @Fars_Plus

▪️باراک اوباما: ادعاهای تقلب در انتخابات، دموکراسی را تضعیف می‌کند وی در پاسخ به اینکه چرا در سال ۸۸ از ادعای تقلب در انتخابات ایران حمایت کرده است گفت: به جز ایران. 💬 DBCpersian @Fars_Plus

▪️از27 اکتبر تا 11نوامبر توئیتر بیش از 300هزار توئیت انتخابات آمریکا رو برچسب زده و تعدادی از اکانتهایی که در این زمینه فعالیت میکردند رو ساسپند و محدود کرده تا جلوی تنشهای احتمالی گرفته بشه همین توئیتر آتش بیار معرکه و رسانه دروغپردازان علیه ایرانه 💬 استیون هاون کوب @Fars_Plus

🎥 کارشناسان و مقامات آمریکایی بررسی می‌کنند: 📍قدرت سایبری ایران، قابلیت ها، اهداف و روش ها @Fars_Plus

🎥 مسیح علینژاد دوباره آچمز شد؛ شما که سوگند خورده ایالات متحده هستید حق ندارید از جانب ایرانیان صحبت کنید! داریوش سجادی در مناظره ای جنجالی با مسیح علینژاد در شبکه سعودی اینترنشنال گفت:‌ ‌🔻خانم علینژاد اگر شجاعت دارید همان قسمی که در دادگاه فدرال برای شهروندی آمریکا خوردید را اینجا در پیشگاه ملت به زبان بیاورید. من مثل شما شهروندی ایالات متحده و عکس یادگاری با پمپئو ندارم!" @Fars_Plus

▪️به نظرم با این تصاویری که از جمعیت هوادار ترامپ تو پایتخت آمریکا داره بیرون میاد دیگه شکی نمیمونه که تو انتخاباتشون تقلب شده! بالاخره یادمون نرفته سال88 یه عده با استناد چنین تصاویری از پایتخت ایران نتیجه میگرفتند که تو انتخاباتی با اختلاف 11میلیون رای تقلب شده!!! 💬 Seyed Sajjad @Fars_Plus

گردو (https://gerdoo.me) یک فراجستجوگر است. یعنی نتایج اولیه‌ی خود را از موتورجستجوهایی نظیر گوگل می‌گیرد و بعد از کامل کردن اطلاعات و بهبود آن، به کاربر نمایش می‌دهد. نمونه‌ی مشابه خارجی آن duckduckgo است. گوگل سال‌ها در حوزه‌ی موتور جستجو فعالیت کرده است و برای فارسی‌زبان‌ها نتایجش را در زمینه‌های مختلف بهبود داده است. با این حال باور داریم می‌توان نتایج اختصاصی بهتری مخصوص کاربران ایرانی ارائه کرد. در فاز اول نتایج گردو از نتایج موتور جستجو‌هایی مثل گوگل بهره می‌گیرد اما به شکل مداوم امکاناتی برای کاربران ایرانی به آن اضافه می‌‌شود. برای مثال «دلار» یا «تقویم» را در گردو سرچ کنید. در صورتی که گردو را موتور جستجوی پیش فرض سیستم خود کردید ممنون می‌شویم از طریق اکانت تلگرام @gerdoodotme یا ایتا @gerdoodotme به ما پیام دهید.

▪️‏خوبه تو ایران راسو پرورش داده نمیشه و گرنه بی‌بی‌سی فارسی برنامه اختصاصی می‌ساخت چطور ماهان‌ایر کرونای جهش‌یافته رو از راسوهای ایرانی در دنیا پخش کرد 😀 💬 spinooza @Fars_Plus

▪️تصویری از ترامپ با روبرت مرداک غول رسانه‌ای غرب و مالک فاکس‌نیوز؛ تلویزیون باب میل رییس رژیم آمریکا که اکنون با او سرجنگ دارد و ترامپ هم می‌خواهد پول و ارتباطات‌ش را به شبکه‌ای کوچک‌تر مانند OANN یا نیوزمکس ببرد. و این اثبات می‌کند قدرت مالکیت رسانه‌هاست که حرف آخر را می‌زند! 💬 فرشاد مهدی‌پور @Fars_Plus