✨ 🍃ادامه تفسیر سوره آل عمران/ آیه ۶۵ ... بر این اساس، معلوم شد ابراهیم(علیه السلام) پیرو هیچ یک از این آئین ها نبوده، تنها چیزى که در اینجا باقى مى ماند این است: چه کسانى مى توانند رابطه و پیوند خود را با مکتب ابراهیم(علیه السلام) ـ به عنوان یک سند افتخار ـ اثبات کنند؟ و به تعبیر دیگر چگونه مى توان خود را پیرو این پیامبر بزرگ، که همه پیروان ادیان الهى براى او عظمت قائل هستند دانست؟ در آخرین آیه مورد بحث، به این معنى پرداخته، مى گوید: سزاوارترین مردم به ابراهیم آنها هستند که از او پیروى کردند و این پیامبر (پیامبر اسلام) و کسانى که به او ایمان آورده اند مى باشند (إِنَّ أَوْلَى النّاسِ بِإِبْراهیمَ لَلَّذینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِیُّ وَ الَّذینَ آمَنُوا). بنابراین، مسأله قرابت و خویشاوندى و یا مسأله نژاد، که پیروان ادیان مختلف براى اثبات پیوند خود با ابراهیم(علیه السلام) ذکر مى کردند، هیچگونه ارزشى ندارد و ولایت و ارتباط با پیامبران، تنها از طریق ایمان خالص به خداوند و پیروى از مکتب آنها است و به این طریق، ثابت مى شود که پیوند واقعى، پیوند مکتبى است، چه کسانى که در زمان او زندگى داشتند و از او پیروى کردند (لَلَّذِیْنَ اتَّبَعُوهُ). و چه کسانى که بعد از او به مکتب و برنامه او وفادارى نشان دادند، مانند این پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و پیروان او (وَ هذَا النَّبِىُّ وَ الَّذِیْنَ آمَنُوا). اهل کتاب، با عقائد شرک آمیز خود که اساسى ترین اصل دعوت ابراهیم(علیه السلام)یعنى توحید را زیر پا گذارده اند. و یا بت پرستان عرب که درست در نقطه مقابل آئین ابراهیم(علیه السلام) قرار گرفته اند، چگونه مى توانند خود را پیرو ابراهیم(علیه السلام) و در خط او بدانند؟ آرى، باید اعتراف کنیم که نزدیک ترین افراد به ابراهیم(علیه السلام)، پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)و پیروان او هستند که در اصول و فروع اسلام به او وفادار ماندند. و در پایان آیه به آنها که پیرو واقعى مکتب پیامبران بزرگ خدا بودند بشارت مى دهد که خداوند ولىّ و سرپرست مؤمنان است (وَ اللّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنینَ). نکته: مهمترین پیوند، پیوند مکتبى است در آیه فوق، ضمناً این حقیقت بیان شده است که: هیچ رابطه اى بالاتر از رابطه مکتبى نیست، بلکه ارتباط با مردان خدا و اولیاء اللّه تنها از همین طریق است. بنابراین، هیچ کس نمى تواند، ادعاى ارتباط با پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام) کند، مگر از همین طریق. در روایات اسلامى نیز روى این موضوع، با صراحت تکیه شده است از جمله در حدیثى از على(علیه السلام) مى خوانیم: إِنَّ أَوْلَى النّاسِ بِالأَنْبِیاءِ أَعْمَلُهُمْ بِما جاءُوا بِهِ ثُمَّ تَلا هذِهِ الآْیَةَ (اِنَّ أَوْلَى النّاسِ بِاِبْراهِیْمَ...) وَ قالَ إِنَّ وَلِیَّ مُحَمَّد(صلى الله علیه وآله) مَنْ أَطاعَ اللّهَ وَ إِنْ بَعُدَتْ لُحْمَتُهُ وَ إِنَّ عَدُوَّ مُحَمَّد مَنْ عَصَى اللّهَ وَ إِنْ قَرُبَتْ قَرابَتُهُ: سزاوارترین مردم به پیامبران، آنها هستند که به دستورهاى آنها بیش از هر کس عمل مى کنند ـ سپس آیه فوق را تلاوت فرمود ـ و افزود: دوست محمّد کسى است که اطاعت از فرمان خدا کند ـ هر چند نسبش از او دور باشد ـ و دشمن محمّد(صلى الله علیه وآله) کسى است که نافرمانى او کند ـ هر چند قرابت و خویشاوندیش با او نزدیک باشد ـ .(۲) 📚۱ ـ مجمع البیان ، ذیل آیه مورد بحث ـ بحار الانوار ، جلد ۹، صفحه ۷٠ و جلد ۱۲، صفحه ۱ و ۲ ـ احکام القرآن جصاص، جلد ۲، صفحه ۲٠ ـ جامع البیان طبرى، جلد ۳، صفحه ۲۱۵، ذیل آیه ـ تفسیر ابن کثیر ، جلد ۲، صفحه ۴۹، ذیل آیات ـ درّ المنثور ، جلد ۲، صفحه ۴٠، دار المعرفة، ۱۳۶۵ هـ ق. ۲ ـ مجمع البیان ، جلد ۱ و ۲، صفحه ۴۵۸ (جلد ۲، صفحه ۳۱۸، مؤسسه اعلمى مطبوعات، بیروت، طبع اول، ۱۴۱۵ هـ ق) ذیل آیه (در بعضى از نسخه ها أَعْلَمُهُمْ و در بعضى از نسخه ها أَعْمَلُهُمْ نقل شده و در تفسیر نور الثقلین که از مجمع نقل کرده أَعْمَلُهُمْ آمده است، نور الثقلین ، جلد ۱، صفحه ۳۵۳، ۲ مؤسسه اسماعیلیان، طبع چهارم، ۱۴۱۲ هـ ق ـ بحار الانوار ، جلد ۶۴، صفحه ۲۵ و جلد ۶۵، صفحه ۸۳ و جلد ۶۸، صفحه ۱۸۹ ـ تأویل الآیات ، صفحه ۱۱۹، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴٠۹ هـ ق ـ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، جلد ۱۸، صفحه ۲۵۲، کتابخانه‌ آیت اللّه مرعشى نجفى، قم، ۱۴٠۴ هـ ق ـ نهج البلاغه ، صفحه ۴۸۴، کلمات قصار، حکمت ۹۶ @Nahjolbalaghe2