نکته تفسیری صفحه ۵۷۰: مالک و صاحب­ اختیار مشرق­ ها و مغرب­ ها: در آیات قرآن، از مشرق و مغرب به سه شکل سخن گفته شده است. گاهی به صورت مفرد آمده است؛ مثلاً در آیه‏ ی 115 سوره‏ ی بقره می­خوانیم: «وَ لِله المَشرِقُ وَ المَغرِب»؛ یعنی«مشـرق و مغرب برای خداست.» برخی اوقات به صورت تثنیه آمده است؛ چنان­که در آیه‏ ی 17 سوره‏ ی رحمن می­ خوانیم: «رَبُّ المَـشرِقَینِ وَ رَبُّ المَغرِبَین»؛ یعنی «مالک و صاحب­ اختیار دو مشرق و مالک و صاحب­ اختیار دو مغرب». در برخی از موارد نیز به صورت جمع آمده است؛ مانند آیه‏ ی مورد بحث که می­ فرماید: «فَلاِّ اُقسِمُ بِرَبِّ المَشارِقِ وَ المَغارِب اِنّا لَقادِرون»؛ یعنی «سوگند به مالک و صاحب­ اختیار مشرق­ ها و مغرب­ ها که ما می­ توانیم...». برخی از مفسّرانِ بزرگ معتقدند که این سه تعبیرِ متفاوت، به سه نکته‏ ی جداگانه و مهم اشاره می­ کنند. در جایی که مشرق و مغرب مفرد آمده، منظور، مشرق و مغرب کلّی و عمومی­ است که مثلاً گفته می­ شود: در مشرق و مغربِ زمین، چنین چیزی وجود ندارد. در این جمله، جای خاصی را در نظر نداریم؛ بلکه منظورمان تمام نقاط روی زمین است. اما هنگامی که قرآن از دو مشرق و دو مغرب سخن می­ گوید، به نکته­ ای اشاره می­ کند که برای مردم عصر نزول قرآن ـ غیر از معصومـین ـ پـوشـیده بوده است. آن نکته، «وجود قاره‏ ی دیگری در نیمکره­ ی دیگر زمین» است. دلیلِ این مطلب این است که دو مشرق و دو مغرب، تنها در حالتی معنا دارد که محل غروب آفتاب در یک سرزمین، محل طلوع آفتاب در سرزمین دیگر، و محل غروب در آن سرزمین، محل طلوع در آن یکی باشد. در این صورت، ما دو نیمکره­ ی پهناور در زمین داریم که مغرب یکی، مشرق دیگری، و بالعکس است. می­دانیم در آن زمان هنوز قاره‏ ی آمریکا کشف نشده بود؛ ولی هم­ اکنون همه می­ دانند که روز و شب در آن قاره، برخلاف روز و شب در قاره­ های آسیا و اروپا و به­ ویژه محیط نزول قرآن یعنی خاورمیانه است. امّا آیه‏ ی مورد بحث و آیاتی که در آن­ها واژگان مشارق و مغارب آمده، به نکته‏ ی علمی دیگری اشاره می­ کنند که آن نیز تا چند قرن قبل برای مردم ناشناخته بود. آن نکته­ ی علمی، «کروی بودن زمین» است. اکنون می­ دانیم که خورشید در هر لحظه، از نقطه­ ای طلوع و در نقطه­ ای غروب می­ کند. برای همین، به شمار نصف­ النهار­هایی که برای طلوع­ه ا و غروب­ های خورشید می­ توان در سطح زمین رسم کرد، مشرق و مغرب داریم. این را نیز می­ دانیم که این پدیده تنها یک علت دارد، و آن، کروی بودن زمین است. در واقع زمینِ کروی، با گردش به دور خود، لحظه به لحظه نقطه­ ای را در معرض نور خورشید قرار می­ دهد، و نقطه­ ای نیز از تیررس تابش آن خارج می­ شود. بنابراین هنگامی که قرآن از مشرق­ ها و مغرب­ ها سخن می­ گوید، به حقیقتی اشاره می­ کند که برای مردم آن زمان کاملاً نامعلوم بوده و بعدها دانشمندان کشف کرده­ اند[1]. [1] - در نگارش این متن از کتاب البیان فی تفسیر القرآن (اثر آیت الله سید ابوالقاسم خویی)، ص74 به بعد استفاده شده است. #تلاوت‌روزانه‌یک‌صفحه‌قرآن🕊 🆔 https://eitaa.com/joinchat/2021851139Cd560dd7e3d