شرح و تفسیر ناتوان ترين مردم شک نيست که يکى از مهم ترين سرمايه انسان در زندگى دوستان صميمى است; اين سرمايه نه تنها براى يارى کردن انسان در برابر مشکلات، بلکه براى انس گرفتن و از تجربه ها و نظرات آنها بهره گيرى کردن ضرورى است و جالب اين که به دست آوردن دوستان خوب کار آسانى است; نه همچون به دست آوردن مال است که احتياج به تلاش و کوشش فراون و گاه نياز به سرمايه گذارى هاى کلان دارد و نه همچون مقام است که به دست آوردنش نياز به روابط اجتماعى قوى دارد، بلکه با سرمايه اى که در اختيار هر کس هست به دست مى آيد و آن سرمايه گشاده رويى، ادب و حسن معاشرت است. بر همين اساس امام(عليه السلام) مى فرمايد: «عاجزترين مردم کسى است که از به دست آوردن دوست عاجز باشد»; (أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الاِْخْوَانِ). حديث معروفى است از امير مؤمنان على(عليه السلام) که خطاب به مردم فرمود: «إِنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِطَلاَقَةِ الْوَجْهِ وَحُسْنِ اللِّقَاءِ فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(صلى الله عليه وآله) يَقُولُ إِنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِأَخْلاَقِکُمْ; (اى مردم) شما نمى توانيد مردم را با اموال خود راضى نگه داريد، از اين رو ايشان را با خوشرويى و رفتار خوب راضى نگه داريد، زيرا من از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) شنيدم که مى فرمود: شما نمى توانيد خشنودى مردم را با اموال (محدودتان) به دست آوريد بنابراين با اخلاق نيکتان خشنودى آنها را به دست آوريد». آنگاه امام مى افزايد: «و از او عاجزتر کسى است که دوستانى را که به دست آورده از دست بدهد»; (وَأَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ). زيرا ممکن است به دست آوردن چيزى مقدارى زحمت داشته باشد; ولى نگه داشتن آن آسان تر است، بنابراين کسى که دوستان خود را با بى مهرى يا بى اعتنايى از دست دهد عاجزتر از کسى است که نتوانسته دوستى به دست آورد. در اينجا سؤالى مطرح است که اگر امام در جمله اول مى فرمايد: «از همه مردم عاجزتر کسى است که...» چگونه بعد از آن مى فرمايد: «و از او عاجزتر کسى است که دوستانش را از دست دهد» اگر جمله اول عموميّت دارد، با جمله دوم سازگار نيست؟ ولى پاسخ اين سؤال روشن است و آن اينکه جمله اول عموميّت نسبى دارد و عموميّت نسبى با وجود بعضى از استثناها منافات ندارد و شبيه اين تعبير در کلمات روزانه مردم نيز زياد است; مثلا مردم مى گويند: بدبخت ترين مردم کسى است که آبروى خود را از دست دهد و از او بدبخت تر کسى است که ايمان خود را از دست دهد و هيچ گاه در عرف مردم تناقضى در ميان اين دو ديده نمى شود. در حديثى از امام امير مؤمنان(عليه السلام) در غررالحکم مى خوانيم: «مَنْ لا صَديقَ لَهُ لا ذُخْرَ لَهُ; کسى که دوست ندارد ذخيره اى ندارد». امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «لَقَدْ عَظُمَتْ مَنْزِلَةُ الصَّدِيقِ حَتَّى إِنَّ أَهْلَ النَّارِ يَسْتَغِيثُونَ بِهِ وَيَدْعُونَ بِهِ فِي النَّارِ قَبْلَ الْقَرِيبِ الْحَمِيمِ قَالَ اللَّهُ مُخْبِراً عَنْهُمْ (فَما لَنا مِنْ شافِعِينَ وَلاَ صَدِيق حَمِيم); مقام دوست بسيار برجسته است تا آنجا که دوزخيان نيز با فرياد خود از او ـ پيش از آنکه از نزديکان کمک بخواهد ـ سخن مى گويند همان گونه که خداوند در قرآن از آنها چنين خبر داده که مى گويند: امروز نه شفاعت کننده اى داريم نه دوست گرم و پر محبتى». اصولاً دوستان خوب بهترين زينت انسانند همان طور که امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «لِکُلِّ شَىْء حِلْيَةٌ وَ حِلْيَةُ الرَّجُلِ أوِدّائُهُ; هرچيزى زينتى دارد و زينت انسان دوستان اوست». در اهمّيّت دوستان همين بس که از بعضى از بزرگان سؤال شد: آيا برادر بهتر است يا دوست خوب. گفت: برادرى خوب است که دوست انسان باشد.