👈بخشی از روایات ناظر به مدح فقر و ترویج زندگی زاهدانه نیز ناظر به سیره علوی علیه السلام و اوائل گسترش اسلام است که فرهنگ ثروت اندوزی قارونی بین صحابه و تابعین در حال رواج بود که با واکنش علی علیه السلام مواجه شد. همان نکته ای که بعدها به واسطه آن بر امام صادق علیه السلام خرده گرفتند و حضرت که لباسی فاخر چرا پوشیده و سیره جدّ خود را ترک گفته است! 🔵استطرادا این نکته را هم میگویم که در زمینه طلب رزق فرقی بین طلاب و دیگران نیست. 👈همگان مخاطب روایات طلب رزق هستند و اینکه برخی مانند شهید ثانی در منیه المرید و صاحب حدائق سعی کرده اند طالب علم دینی را تخصیص بزنند همانگونه مرحوم شیخ انصاری در مکاسب در بحث تفقّه در تجارت و قبل از بحث تلقّی رکبان میگویند وجهی ندارد. 👈اگر تزاحمی بین طلب رزق و طلب علم چه علم حوزوی یا علوم دیگر مورد نیاز جامعه اسلامی وجود داشت باید تحت قواعد کلّی باب تزاحم دیده شود. 👈 البته این روشن است که وجوه رزق طلاب دینی محدودیت خاصّی دارد. کسی برای ثروت اندوزی نباید وارد حوزه علمیه شود. 👈ولی اینکه گاهی گفته میشود رزق طلّاب به صورت کلّی نیازی به برنامه ریزی نداشته و خودش خود به خود اگر درس بخوانند و نیّتشان صحیح باشد تأمین میشود دلیل مطمئنی ندارد. 👈در این راستا دو روایت مورد استدلال قرار گرفته است. اوّلی را مرحوم شهید ثانی در منیة المرید آورده که از عامه است و بر اساس آن: «قد تکفّل لطالب العلم برزقه عمّا ضمنه لغیره»؛ تفسیر شهید از این روایت این است: «بمعنی أنّ غیره محتاج الی السعی علی الرزق حتی یحصل له و طالب العلم لا یکلّف بذلک بل بالطلب و کفاه مؤونة الرزق إن أحسن النیّة و أخلص العزیمة»! در این مضمون در طرق عامّه روایات دیگر هم هست مانند اینکه: من طلب العلم تكفل الله برزقه یا اینکه: من تفقه في دين الله كفاه الله همه ورزقه من حيث لا يحتسب؛ 👈 روایت دیگر روایت علی علیه السلام است که صاحب حدائق برای این منظور به آن استدلال نموده است: «إنّ طلب العلم أوجب علیکم من طلب المال؛ إنّ المال مقسوم مضمون لکم قد قسّمه عادل بینکم و ضمنه و سیفی لکم و العلم مخزون عند أهله و قد أمرتم بطلبه من أهله فاطلبوه». 🔶این دو روایت مشکل سندی دارد و روایت دوّم هم مشکل دلالی دارد و اساسا چنین امر خطیری را نمیتوان به سادگی با اینگونه استدلال اثبات نمود. بیان قطعی الدلالة و الصدور میخواهد. 🔸 استدلال به تجربیات شخصی نیز نمیتوان این ادّعای کلّی را اثبات کند. کسی که با صدق نیّت و تلاش کاری کند چه طالب علم و چه طالب رزق دنیایی ممکن است از طرق غیبی روزی داده شود. من یتّق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب. 🔴ولی اینکه برنامه ریزی و تقدیر معیشت را به این بهانه در معیشت طلّاب رها کنیم واقعا امری نیست که هیچ فقیهی بتواند به سادگی بعد از غور در مسأله و استفراغ وسع در آن قبول کند. 🔶البته مطالب پیش گفته منافاتی با دعا و توکّل و تأثیر امور غیبی در این زمینه ها ندارد. 🔸یک روایت صحیح که با اسانید متعدد آمده را تقدیم میکنم: «قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي وَ عَظَمَتِي وَ بَهَائِي وَ عُلُوِّ ارْتِفَاعِي لَا يُؤْثِرُ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ هَوَايَ عَلَى هَوَاهُ فِي شَيْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا إِلَّا جَعَلْتُ غِنَاهُ فِي نَفْسِهِ وَ هِمَّتَهُ فِي آخِرَتِهِ وَ ضَمَّنْتُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ رِزْقَهُ وَ كُنْتُ لَهُ مِنْ وَرَاءِ تِجَارَةِ كُلِّ تَاجِرٍ» 🔵بنده خود بارها تأثیر عمیق اذکار در جلب روزی را به نحو خیره کننده ای تجربه کرده ام. در اینجا یک ذکر موثّق و مجرّب را در زمینه اداء دیون و جلب روزی مادّی و معنوی از پیامبر صلی الله علیه و آله به دوستان هدیه میکنم: «تَوَكَّلْتُ‏ عَلَى‏ الْحَيِ‏ الَّذِي لا يَمُوتُ‏ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً وَ لَمْ‏ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيرا» #معیشت_طلاب #اقتصاد_اسلامی