✳️ عصر حیرت و اختلاف فقها بر سر تعیین عید فطر
✍ از عصر غیبت از این رو در پاره ای از روایات اهل بیت علیهم السلام با عنوان "عصر حیرت" یاد شده که دست عالمان و فقیهان در بسیاری موارد از فهم و دریافت احکام واقعی خداوند و رسیدن به یقین کوتاه است و چاره ای جز تمسک به منابع و ادله ظنی ندارند و همین امر موجب بروز اختلافات فراوان در فتاوای آنها می شود که یکی از نمونه های آن در معیار و ملاک تشخیص اول ماه قمری و تعیین عید فطر است که گاه موجب آثار روانی و عملی نامطلوبی برای جامعه ایمانی می شود.
🔸یکی از عواملی که می تواند از نتایج منفی این اختلافات در عصر غیبت بکاهد این است که فقها با توجه به وجود عنصر ظن در فتاوای اختلافی به ابتکاراتی دست بزنند که از دامنه اختلافات کاسته و از حیرت نظری و عملی بکاهند
🔸از جمله این ابتکارات تشکیل شورای افتاست که می تواند در نزدیکتر شدن فقیهان به احکام واقعی موثر باشد چه آن که تفاهم اکثریتی از فقها بر سر یک فتوا در برابر فتوای اقلیت می تواند قرینه ای بر درستی آن باشد.
🔸از دیگر ابتکارات، می تواند کوتاه آمدن یک یا چند فقیه از فتوای خود در برابر فتوای دیگر فقها با ملاک هایی چون تسهیل دینداری مردم و کاهش تفرق و چند دستگی در انجام تکالیف شرعی و ... باشد.
🔸 به عنوان نمونه در موضوع رویت هلال می توان با معیارهایی چون دست برداشتن از فتوای شاذ(مانند رویت هلال با چشم مسلح) در برابر فتوای مشهور و یا ارجاع به فتوای فقیه حاکم از اختلافات کاست.
🔸 ممکن است گفته شود فقیه به چه دلیلی باید از استنباط خود کوتاه بیاید؟ پاسخ این است که توجه به عنصر ظن و حیرت در اجتهادات عصر غیبت از یک سو و وجود عناوینی چون مطلوبیت سهولت در شریعت و دینداری و مذمومیت اختلاف و تفرق مذهبی و اجتماعی، می تواند در زمره ادله چنین تنازلها و تفاهم های فقهی باشد
🔸در مذهب و فقه تشیع حتی کوتاه آمدن از احکام قطعی دین به خاطر بروز تزاحمها و موانع اجتماعی و سیاسی و ... نمونه های فراوانی دارد پس تنازل از فتوا یا فتاوایی ظنی و غیر قطعی برای تامین مصالحی اجتماعی امر چندان صعبی نخواهد بود.
🖋 مهدی نصیری