─━⊰••┅═❃﷽❃═┅••⊱━─ *📌#ســـوال* *تفاوت بین امام و خلیفه و امامت و خلافت چیست؟* 📍#پاســـخ: بحث امامت و خلافت در اسلام بعد از رحلت پیامبراسلام(صلی الله علیه وآله) به وجود آمد و علمای شیعه و اهل سنت در این زمینه با هم اختلاف نظر دارند. از نظر شیعه، مقام امامت غیر از خلافت(جانشینی پیامبر) است و براساس اندیشه شیعه و سنت تفاوتهای بین این دو وجود دارد که بعداً به آن اشاره خواهد شد؛ ولی از نظر اهل تسنن، مقام امامت چیزی جز منصب خلافت نیست. *ابن خلدون در این رابطه می گوید:* خلافت؛ در حقیقت جانشینی از صاحب شریعت در حفظ دین و سیاست دنیا است. به همین اعتبار خلافت و امامت گفته می شود و متصدی آن مقام را خلیفه و امام می گویند.[۱] بعد از بیان این مقدمه با ید اول مفهوم امام و خلیفه را توضیح داد و آنگاه به بیان فرق این دو پرداخت. *🔰مفهوم امام* امام در لغت به معنای قائد و رهبر، و امامت به معنای پیشوایی و رهبری است و هر کسی که متصدی رهبری گروهی شود امام نامیده می شود، خواه در راه حق یا در راه باطل باشد.[۲] در اصطلاح علم کلام، غالب متکلمین امامت را به معنای ریاست و رهبری عمومی جامعه در امور دینی و دنیوی دانسته اند.[۳] با این تفاوت که شیعه امامت را با الاصالة می داند و علامه حلی دراین باره می گوید: امامت، رهبری عمومی باالاصالة، برای فردی یا افرادی، در امر دین و دنیا است.[۴] همان گونه که بیان شد در تعاریف علمای شیعه قید «بالاصالة» آمده، یعنی علماء شیعه در عین اینکه امام را خلیفه و جانشین پیامبر می دانند، او را خلیفة الهی و منصوب از جانب خداوند می دانند، ولی علمای اهل سنت امام را برگزیده از جانب مردم به عنوان جانشینی پیامبر (صلی الله علیه وآله) می دانند، نه خلیفة خداوند. به همین جهت قاضی عضد الدین ایجی در تعریف امامت گفته است: امامت، جانشینی پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در برپاداشتن دین است به گونه ای که پیروی او بر همه ی امت واجب است.[۵] *🔰مفهوم خلیفه* خلیفه در لغت به معنای جانشین و قائم مقام شخص آمده است. *🔰ابن اثیرگوید:* خلیفه به کسی گفته می شود که نیابت وجانشینی غیر را برعهده بگیرد.[۶] در قرآن خلافت به همین معناآمده است و خداوند خطاب به هود می فرماید: «وَ اذْکُرُوا إِذْ جَعَلَکُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ قَوْمِ نُوح »[۷] به یاد آورید هنگامی شما را جانشینان قوم نوح قرار داد. اما خلیفه خدا در اصطلاح اسلامی کسی است که خداوند او را برگزیده و امام وحاکم مردمش قرارداده است. «یا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناکَ خَلِیفَةً فِی الْأَرْضِ»[۸] ای داود ما تو را جانشین خود در زمین قرار دادیم. خلیفه پیامبر(صلی الله علیه وآله) عبارت ازجانشینان آن حضرت که بعد از ایشان سنت و حدیث او را روایت می کنند.[۹] بنابراین«خلیفه کسی است که خداوند او را برای تبلیغ شریعت خویش تعیین کرده است و خلیفه رسول خدا کسی است که داو طلبانه به تبلیغ در حدیث و سنت پیامبر(صلی الله علیه وآله) می پردازد.»[۱۰] *🔰آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم می گوید:* خلیفه کسی است که در آغاز و انجام سمت خود، آینه ی مستخلف عنه است و هیچ گاه از آن قبله منحرف نمی گردد. پس هر خلیفه ای که خلافت از مستخلف عنه را بر عهده دارد باید متخلق به اخلاق مستخلف عنه و مجری احکام الهی باشد.[۱۱] *💫نظریات امامت و خلافت* پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) مسلمانان برسر جانشینی آن حضرت دچار اختلاف شدند و دو مکتب در عرصه های دینی و اجتماعی به وجود آمد: *الف. مکتب خلافت:* از نظر مکتب خلافت، هیچ فرق بین امامت و خلافت و جود ندارد و در حقیقت خلافت همان امامت بعد از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می باشد که به سه صورت منعقد می شود: ۱٫ خلیفه ای حاضر، خلیفه بعد از خود را تعیین کند. ۲٫ خلیفه به انتخاب مردم و اهل حل و عقد تعیین می شود. ۳٫ فردی اگر با زور شمشیر و پیروزی نظامی خلافت را به دست آورد خلیفه است.[۱۲] *ب. مکتب امامت:* امامیه عقیده دارند که امامت، یک منصب الهی است و امام با نصب خداوند از طریق پیامبر(صلی الله علیه وآله) باید تعیین گردد. آن حضرت براساس حدیث الدار، ولایت، غدیر، منزلت و… بعد از خود حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان امام معین کرده است.[۱۳] *وجوه فرق امامت و خلافت* از آنچه بیان گردید روشن شد که واژه ی امامت و خلافت هر چند به صورت دو لفظ مترادف به کار می روند، اما واقعیت انست که این دو تفاوت های باهم دارند. استاد مطهری در توضیح فرق این دو، برای امامت سه معنا بیان می کند: *الف ـ ریاست و زعامت:* در این معنا که امامت به معنای رهبری اجتماعی می باشد، امامت مترادف با خلافت است و هیچ تفاوت بین شیعه و سنی وجود ندارد. *ب ـ مرجعیت دینی:* شیعه معتقد است که این منصب بعد از پیامبر(صلی الله علیه وآله) به ائمه رسیده و اهل سنت به هیچ کس یک چنین مقامی را قایل نیست و امامت به این