هدایت شده از حبیب‌اله بابائی
آیه‌های «بعض‌بعض» (قسمت اول)
آیات زیادی در قرآن هست که معطوف به دسته‌ها و گروه‌های اجتماعی، و گونه‌های ارتباطی بین انسان‌هاست. مثال‌های زیر را دقت کنید:
الف) آیات بعض‌بعض با «لام»: قال اهبطوا بعضکم لبعض عدو (دشمن بودن بعضی برای بعضی دیگر) (اعراف: 24)، و لو کان بعضهم لبعض ظهیرا (پشتیبان بودن برخی برای برخی دیگر) (اسراء: 88)، و جعلنا بعضکم لبعض فتنه (فرقان: 20)؛
ب) آیات بعض‌بعض با «فوق»: و رفع بعضکم فوق بعض درجات (بالا بودن برخی نسبت به برخی دیگر) (انعام: 165)، ظلمات بعضها فوق بعض (تاریکی‌هایی افزون بر یک دیگر) (نور: 40)؛
ج) آیات بعض‌بعض با «باء»: لیبلوکم بعضکم ببعض (آزمایش برخی با برخی دیگر) (محمد: 4)، و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض (دفع برخی با برخی دیگر)، (بقره: 251)، ربنا استمتع بعضنا ببعض (استفاده بعضی از بعضی دیگر) (انعام: 128)؛
د) آیات بعض‌بعض با «الی»: یوحی بعضهم الی بعض زخرف القول غرورا (انعام: 112)، و اذا ما انزلت سوره نظر بعضهم الی بعض (نگاه برخی به سمت برخی دیگر) (توبه: 127)؛
هـ) آیات بعض‌بعض با «علی»: تلک الرسل فضلنا بعضهم علی بعض (تفضیل برخی پیامبران بر برخی دیگر) (بقره: 253)، و لا تتمنوا ما فضل الله به بعضکم علی بعض (تفضیل برخی بر برخی دیگر)
و) آیات بعض‌بعض با «من»: ذریه بعضها من بعض (نسل‌هایی که برخی از برخی دیگر هستند) (آل عمران: 34)؛
ز) و آیات بعض‌بعض بدون حرف جرّ: و المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض (مومنان برخی دوستان برخی دیگر هستند) (توبه: 71)، لیتخذ بعضهم بعضا سخریا (استخدام بعضی توسط بعضی دیگر) (زخرف: 32).
آنچه از این نمونه آیات به دست می‌آید این است که قرآن کریم گونه‌های ارتباطی بین انسان‌ها را با انواع حروف جرّ و با ذکر انواع کنش‌ها مثل استخدام (متعلقات حروف جر) توضیح می‌دهد. جمع و ترکیب چنین آیاتی می‌تواند نظام ارتباطات و مناسبات انسانی را در سطح خرد و کلان تا حدی روشن کند.
در قسمت‌های بعدی این سلسله یادداشت‌ها در ماه مبارک رمضان تلاش خواهیم کرد به برخی از نکات برآمده از آیه‌های بعض‌بعض اشاره‌ای داشته و به تدریج به سمت یک الگوی نظام ارتباطی و مناسبات انسانی از منظر قرآن حرکت کنیم.
@Habibollah_Babai