📌عناصر بیرونی ساخت شاکله
🔹عناصر مختلفی در شکل‌گیری و ساخت شاکله‌ی انسان دخیلند که برخی درونی و برخی بیرونی اند و برخی علت حقیقی و برخی علت معد‌ّه و زمینه‌سازند.
🔸 از جمله علل معد‌ّه و زمینه ساز در ساخت شاکله‌ی انسان موارد زیر است:
۱. طبیعت جسم، توانایی‌ها و محدودیت‌های جسمانی
🔹براساس حرکت جوهری و نظریه(جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا) زندگی، رشد و حرکت هر انسانی در این جهان منوط به جسم و قوای جسمانی است و بدون جسم امکان زندگی و حرکت در این کره خاکی وجود ندارد. البته هر جسمی از ظرفیت‌ها ، توانایی‌ها و محدودیت‌هایی برخوردار است که اقتضائات و امکاناتی را برای انسان ایجاد می‌کند و البته برخی از امکانات و اقتضائات را سلب می‌کند. از جمله بحث‌های مهم در باب نقش جسم در نوع کنش و حرکت انسان، بحث طبایع چهارگانه دماغی در طب سنتی است چرا که هر طبعی اقتضای خاصی در فهم، گرایش، کنش، حرکت انسان دارد برخی از طبایع اقتضای سرعت و نشاط دارد برخی اقتضای سکون و آرامش. برخی میا به فکر و اندیشه دارد و برخی به حرکت و عمل.
🔸البته در پزشکی جدید هم به تنوع استعدادها و تمایز توانایی‌ها اذعان شده است و هر دستگاه بدنی را به طور طبیعی، مناسب برای برخی از کنش‌ها و اقدامات می‌دانند. مگر آنکه با تغییرات فیزیکی و افزایش نیرو و توان جسمی مستعد کارها و اقدامات دیگری شد.
🔹خلاصه هر دستگاه جسمی و با توانایی‌ها و محدودیت‌هایی که دارد نوع خاصی از تاثیر را در ساخت شاکله انسانی دارد. به طور مثال اقتضای اولیه انسان لاغر اندام ضعیف، غلبه‌ی خوف و ترس است و انسان درشت هیکل ورزیده غلبه شجاعت است.
🔸البته همواره امکان تغییر این حالات طبیعی بواسطه فعلیت و افزایش قدرت اراده‌ی انسان وجود دارد و می‌توان خلاف طبیعت اولیه شاکله‌ی متفاوتی را به وجود آورد.
۲. جغرافیا و محیط زیست پیرامونی
🔹از دیگر عوامل تأثيرگذار در ساخت و کیفیت شاکله‌ی انسان، جغرافیا و محیط زیست است که انسان در آن متولد و پرورش می‌یابد. آب و هوا، نوع محصولات کشاورزی و غذایی، از جمله عوامل موثر در ساخت جسم و امور جسمانی انسان است و علاوه بر آن بر روحیات و خلقیات افراد تاثیر می‌گذارد.
🔸فرزند کوهستان اقتضای روحیات و خلقیات خاصی دارد و فرزند کویر یا مناطق مرطوب جنگلی اقتضائات دیگری در امور خُلقی و روحی دارد. چرا که هر کدام در بستر تاریخ با مسائل و مشکلات خاصی همراه بوده اند که در منطقه دیگری نبوده است. فرزند کویر همواره با بحران آب و محصولات کشاورزی روبرو بوده است لذا قدر آب را می‌داند و به ذخیره درست و مصرف تدریجی و بهینه از آن عادت کرده است، علاوه بر آن او همواره افق‌های دور دست نگریسته و کمتر پایانی برای فرض کرده است چرا که هیچگاه کوه‌ها نگاه او را سد نکرده است. به همین جهات، اقتضای اولیه‌ی انسان کویر، پر حوصله‌گی و اهل مدرا است. اما فرزند کوهستان همواره در دامنه‌ی کوه بوده و به افق کوه می‌نگرد و برای زندگی باید برای رویارویی با سختی‌های کوهستان و حمله حیوانات وحشی در فصل زمستان آماده باشد او رقیب خود را حیوانات وحشی و کوهستان محکم و استوار می‌داند و با آن شاکله‌ی خود را تنظیم می‌کند.
🔹در جغرافیا روستا، اقتضای نوع خاصی از فکر و دانش و افقی از اندیشه و گرایشات وجود دارد در جغرافیای شهر اقتضای دیگری، روستا و شهر کوچک و کوهستانی اقتضایی و کویری و جنگی اقتضای دیگر. البته این به معنای نفی اشتراکات نیست بلکه علاوه بر اشتراکات برآمده از اقتضائات فطری و انسانی، می‌بایست به تمایزات و افتراقات هم توجه شود.
🔸در فرهنگ اسلامی ابن‌سینا در کتاب قانون و ابن خلدون در کتاب مقدمه‌ی تاریخ خود به این مهم پرداخته‌اند و در فرهنگ غربی، منتسکیو در روح القوانین توجه زیادی به این مقوله دارد و حتی آنرا موتور محرک تاریخ قلمداد کرده است.
۳. فرهنگ و معانی مستقر در زیست بوم انسانی
🔹 از دیگر عوامل موثر در فرایند ساخت شخصیت و شاکله‌ی انسان، فرهنگ عمومی و معانی مستقر در زیست بوم انسانی است. هر فردی در محدوده‌ی زندگی خود با مجموعه‌ای از ساختارهای فرهنگی مواجه است که در قالب مذهب، زبان، علم، هنر، صنعت و آداب و رسوم به زندگی او سامان بخشیده است. هر انسانی از بدو تولد در درون این ساختارها تکون می‌یابد و در نسبت با آنها شاکله‌ی خود را می‌سازد. مجموع این ساختارها حاوی شبکه‌ای از معانی و پیام‌هاست که نوع نگرش و گرایش‌های انسان را به عالم و آدم می‌سازد.
🔸هر جامعه و نژادی به لحاظ کوچکی و بزرگی و به لحاظ تاریخی و فرهنگی، دارای یک سلسله معانی، استعدادها هستند که نوع خاصی از آرمان‌ها و سبک زندگی را اقتضا دارد با ورود هر فردی به درون یک فرهنگ و تحمیل یا پذیرش آگاهانه و یا غیراگاهانه‌ی هنجارها و ساختارهای آن در واقع به ساخت شخصیت و شاکله‌ی خود می‌پردازد و تحت سلطه‌ی نرم فرهنگ، جهت و نوع شاکله‌ی خود را تعیّن بخشیده است.
#حکمت_عملی