🔎 #نویسندگی
💢 چینش طبیعی و تأثیرگذار اجزای جمله
🔹 به جمله‌ای که در آن نظم دستوری رعایت شده است، «جملۀ مستقیم» می‌گویند و غیر آن را «جملۀ غیر مستقیم» می‌گویند. نظم دستوری جمله به این شرح است:
فاعل + فعل لازم: «سعید آمد.»
فاعل + مفعول + فعل متعدی: «سعید کتاب را آورد.»
مسندٌالیه + مسند + فعل ربطی: «سعید دانشجو است.»
🔹 در جمله‌های غیر مستقیم، نظم بالا به هم می‌خورد و نویسنده یا شاعر شکل دیگری به جمله می‌دهد؛ مثلا می‌نویسد: «بیدار است هنوز چشم‌های آرزومندم؛ آیا تو را خواهد دید روزی؟» اگر بخواهیم همین جمله را نظم دستوری داده، به جملۀ مستقیم تبدیل کنیم، باید بنویسیم: «چشم‌های آرزومندم هنوز بیدار است؛ آیا روزی تو را خواهد دید؟»
🔹 چینش متفاوت کلمات، گاهی فضای جمله را دگرگون می‌کند. مثلا در بیت‌های زیر، جابه‌جایی چند کلمه، بیت نخست را تعلیمی و بیت دوم را حماسی کرده است:
ـ خدا کشتی آنجا که خواهد برد / و گر ناخدا جامه بر تن درد
ـ برد کشتی آنجا که خواهد خدای / و گر جامه بر تن درد ناخدای
استفاده از جملۀ غیر مستقیم، نیاز به مهارت و ذوق دارد. نویسندگان کارآزموده و چیره‌دست از این‌گونه جملات ماهرانه استفاده کرده، به نوشتۀ خود آهنگ و هیجان می‌دهند.
🔹 برای خلق آثار ممتاز و تأثیرگذار، گاهی چاره‌ای جز مهارت‌یابی در ساخت جمله‌های غیر مستقیم نداریم؛ اما برهم‌زدن نظم دستوری جملات نباید موجب گنگی و دشواری عبارت شود؛ وگرنه باید از زیبایی این‌گونه جملات صرف نظر کرد، و سخن خود را مستقیم بگوییم.
🔹 به هر روی، جمله‌هایی که در آنها نظم دستوری رعایت نشده است، غلط نیست؛ ولی معمولا درک و فهم‌شان به آسانی درک و فهم جمله‌های مستقیم نیست. به‌مثل، جملات زیر همگی درست‌اند:
از خانه به مدرسه آمدم/ آمدم از خانه به مدرسه/ از خانه آمدم به مدرسه/ به مدرسه آمدم از خانه...
🔹 با وجود این، همۀ جملات بالا به یک اندازه گویا و زیبا نیستند. شاید نتوانیم بر جمله‌های بالا عیب دستوری بگیریم، ولی به‌حتم برخی از آنها خلاف سنت‌های رایج زبانی ما در جمله‌نویسی است و به همین دلیل، خواننده را سردرگم می‌کند.
🔹 در سنت جمله‌سازی ما، مثلا طبیعی‌تر آن است که «فعل» در پایان جمله بیاید؛ اگرچه گاهی تقدم فعل بر دیگر اجزای جمله، عبارت را زیباتر می‌کند؛ مانند «دوست دارم ایران را و همۀ مردمان خوبش را.» بنابراین شاید نتوان قانون فراگیری را بر همۀ جملات حاکم کرد، اما نظم و ترتیب اجزای جمله نباید بهگونهای باشد که خواننده را به زحمت بیندازد.
🔹 بر نویسنده است که اجزای اصلی و فرعی جمله را بهگونهای چینش و مدیریت کند که خواننده با یک‌بار خواندن، بلکه با یک‌بار نظر افکندن، آن را بفهمد و نیازی به دوباره‌خوانی و دقت بیشتر نداشته باشد.
#رضا_بابایی
#کانون_نویسندگان_قم
🔰 با #هنرستان از برنامه های فرهنگی هنری #استان_قم باخبر باشید 👇👇👇
https://eitaa.com/joinchat/38469926C37cb57d229