✅ #گفتگوهای_فقهی 21 ⏮ #خیار_مجلس در #تجارت_الکترونیکی و خرید و فروش‌های سایبری 🔶 آیت‌الله ملک زاده ⏮ #پرسش: همان طور که می‌دانید در تجارت الکترونیکی و خرید و فروش‌هایی که از طریق فضای سایبر انجام می‌شود، معمولاً خریدار و فروشنده در کنار همدیگر و در یک مکان قرار ندارند و حتی گاهی در مناطقی بسیار دور از هم و مثلاً یک نفر در این طرف کره زمین و دیگری در آن طرف کره زمین، یا یک نفر در هواپیما در آسمان و دیگری بر روی زمین است. با توجه به این واقعیت، آیا در چنین معاملات و خرید و فروش‌هایی هم خیار مجلس می‌تواند وجود داشته باشد؟ 💥 #پاسخ: ⏮ #پاسخ_کوتاه و اجمالی به پرسش شما این است که: خیار مجلس در تجارت الکترونیکی و خرید و فروش‌های سایبری هم، با رعایت شرایطش، امکان جریان دارد. ⏮ اما #پاسخ_تفصیلی: خیار مجلس، به معنای اختیار و حقّ بر هم زدن معامله به وسیله هر یک از خریدار و فروشنده است، البته تا زمانی که هنوز از یکدیگر جدا نشده‌اند. این خیار، از خیارات مختصّ بیع و یکی از مهم‌ترین خیارات است، که مورد اتّفاق نظر فقها در فقه شیعه می‌باشد. اخبار و ادله‌ای که بر آن داریم هم در حد استفاضه (بسیار زیاد) است. ولی همان‌گونه که اشاره شد، خیار مجلس مُغَیّی به غایتی می‌باشد که عبارت است از افتراق و جدا شدن متبایعَین؛ یعنی فقط تا زمانی، هر یک از خریدار و فروشنده، این حق و اختیار را دارند که معامله را بر هم بزنند که هنوز از یکدیگر جدا نشده باشند. این قید، و به تعبیر دیگر، این ضابطه از روایات به دست آمده است و عبارت مشهور: «البیّعان بالخیار ما لم یفترقا أو حتّی یفترقا» ناظر به این قید و ضابطه است. آنچه در بَدو امر از عنوان «خیار مجلس»، و مشخصاً کلمه «مجلس»، به ذهن تبادر می‌کند این است که مُتَبایعانی (خریدار و فروشنده‌ای) که می‌خواهند از حقّ خیار استفاده کنند در مجلس واحدی قرار دارند و از وحدت مکانی برخوردار می‌باشند. لکن در خرید و فروش اینترنتی، معمولاً مفروض این است که متبایعان (خریدار و فروشنده) در کنار یکدیگر و در مکان واحد حضور ندارند. پس خیار مجلس در تجارت الکترونیکی و بیع اینترنتی نمی‌تواند جاری شود. اما در پاسخ می‌توان گفت که اساساً تعبیر مجلس و مجلس واحد در ادله و روایات باب نیامده است و این نامی است که فقها برای این نوع خیار برگزیده‌اند. ولی به رغم این پاسخ، باز هم مشکل حل نمی‌شود چون در روایات، تعبیر «ما لم یَفترقا» آمده است و افتراقی که در اینجا مطرح شده است در افتراق مکانی ظهور دارد و در نتیجه «ما لم یفترقا» هم، باید مسبوق به وحدت مکانی باشد. در حالی که در عموم تجارات و بیوع الکترونیکی و سایبری، متبایعان (خریدار و فروشنده) نه تنها در یک مکان حضور ندارند، بلکه حتی ممکن است در دو شهر، دو کشور و یا حتی در دو قارۀ مختلف و دور از هم قرار داشته باشند و عدم وحدت مکانی به صورت کامل در مورد آنها صدق می‌کند. با این وصف، آیا می‌توان برای تجارت و معامله اینترنتی هم خیار مجلس در نظر گرفت و قاعده «البیّعان بالخیار ما لم یفترقا» را در مورد متعاقدین (طرفین عقد) در بیوع اینترنتی جاری دانست؟ البته نکته بسیار مهمی که نسبت به افتراق وجود دارد و فقها به آن اشاره کرده‌اند این است که باید ببینیم افتراق نسبت به چه چیزی مطرح می‌شود؟ در پاسخ باید گفت: افتراق نسبت به هیأت اجتماعیۀ حین البیع، حاصل می‌شود. هیأت اجتماعیه حین البیع، به زبان ساده عبارت است از: پای معامله آمدن. همچنین باید بدانیم که «اجتماعُ کلّ شیءٍ بحسبه و افتراقُ کلّ شیءٍ بحسبه». کسانی که به صورت اینترنتی ارتباط برقرار می‌کنند هم، پای ارتباط می‌آیند. و با همین پای ارتباط آمدن که در معاملات و تجارت الکترونیکی و اینترنتی هم وجود دارد، اجتماع حاصل می‌شود و بعد از آن، افتراق هم می‌تواند حادث شود؛ البته اجتماع و افتراقی به حسب خودش. در معامله اینترنتی، تفرّق یا افتراق بعد الاجتماع، این طور حاصل می‌شود که متبایعان (خریدار و فروشنده) بعد از پای معامله آمدن، از معامله فارغ شوند و مشغول کارهای دیگر شوند؛ و لو آنکه هنوز پای رایانه یا هر وسیله ارتباط اینترنتی قرار داشته باشند. حتی در بحث خیار مجلسِ حضوری هم گفته شده است که افتراق نِسبی هم باعث سقوط خیار می‌شود. یعنی لزوماً ترک مجلس ملاک نیست، بلکه همین که به‌گونه‌ای شود که عرفاً بگویند که از عقد فارغ شده‌اند، در لزوم عقد کفایت می‌کند. بایستۀ تذکر است که خیار مجلس در جایی است که طرفین به صورت زنده، بر خط و آنلاین مشغول معامله باشند و هر دو پای معامله باشند و ایجاب و قبولشان به دنبال یکدیگر بیاید، اما اگر بیع، آنلاین انجام نشود و مثلاً به صورت ایمیل باشد، بر فرضِ صحتِ چنین معامله‌ای که بین ایجاب و قبولش فاصله شده است، اساساً بحث خیار مجلس معنا پیدا نمی‌کند و تصویر و تصوّری ندارد. http://eitaa.com/joinchat/761921543C9cf554b0c9