✳️ چهار روش اجتهادی رایج در حوزه
در مبحث گذشته دو روش رایج اجتهادی در حوزه معرفی شد.
3. اجتهاد فقاهت محور و روايت مدار
روش «اجتهاد فقاهت محور و روايت مدار» رايجترين روش فقهي است که طي سدههاي متمادي مورد توجه فقهيان شيعه قرار گرفته و عموم موسوعههاي فقهي بر أساس اين روش فراهم آمدهاند.
بر أساس اين روش، عموماً يک کتاب مختصر فقهي همچون شرائعالاحکام و عروة الوثقي به عنوان محور کار فقهي قرار ميگيرد و پس از ذکر عبارتهاي فقهي آن، ديدگاه موافقان و مخالفان به صورت تفصيلي مورد بررسي قرار گرفته و در کنار آنها مداليل روايات مورد توجه قرار ميگيرد.
در اين روش، اجتهاد به معناي رايج کلمه که در آن عقل و استنباطات عقلي از جايگاه ويژهاي برخوردار است، در فقه راه يافته و فرآيند اجتهاد به جاي تکيه اساسي بر نصّ روايات معصوم، از مباني و روشهاي عقلي و اجتهادي براي فهم مداليل روايات بهره ميگيرد.
علامه حلي معتقد است که ابن ابي عقيل (معاصر کليني) نخستين فقيه شيعه است که در کتاب المتمسك بحبل آل الرسول اين روش را مورد استفاده قرار داد و پس از او اکثريت قاطع فقهاء از همين روش براي واکاوي مباحث و مسايل فقهي استفاده ميکنند.
براي اين روش ويژگيهاي ذيل را ميتوان برشمرد: 1. ذکر آراء فقهي با الهام از روايات؛ 2. بهرهگيري از اصول فقه و اجتهاد؛ 3. ارايه استدلال و براهين عقلي و نقلي براي دفاع از آراء؛ 4. استفاده محدود از روايات در دفاع از آراء؛ 5. استفاده از متون مختصر فقهي نظير شرايع الاسلام، عروة الوثقي و وسيلة النجاة؛ 6. اشراب آراء فقهي در دفاع يا رد ديدگاهها؛ 7. کاربست روش فقه مقارن به صورت محدود.
4. اجتهاد روايت محور و فقاهت مدار
نگارنده خود به روش «اجتهاد روايت محور و فقاهت مدار» اعتقاد دارد که بر أساس آن در مرحله نخست، متن روايات بر أساس کتبي همچون وسائلالشيعة مورد توجه قرار ميگيرد و در کنار استخراج مداليل روايات، آراء فقهي مورد بررسي و مداقه قرار گرفته و در نهايت استنتاج فقهي ارايه ميگردد.
از نگاه ما روش اخباريان و اصوليان با همه احترامي که براي آنان قائل هستيم و همه خدمات علمي آنان را ارج مينهيم، با کاستيهايي روبرو است؛ زيرا اخباريان با اعلام بي اعتباري عقل به عنوان يکي از ادله و منابع استنباط، عملاً فرآيند استنباط و اجتهاد و به عبارتي روشنتر، فرآيند دقيق و موشکافانه در فهم متون آيات و روايات که أمثال شيخ انصاري و صاحب جواهر دنبال کردند، را کنار نهادند.
در روش رايج نيز به ميزان کافي روايات اهل بيت^ مورد توجه قرار نميگيرند؛ به اين معنا که از يک سو در عموم موارد تنها شمار اندکي از روايات بابهاي مختلف فقهي مورد توجه قرار ميگيرد و از سويي ديگر، از ميان مداليل مختلف روايات اهل بيت^، تنها در باره مداليل فقهي به معناي خاص، گفت و گو ميشود.
اين در حالي است که دستيابي به ديدگاه شارع مقدس و ارائه نقطه نظر جامع در هر زمينه از أبواب فقهي، به بررسي دقيق همه روايات آن باب و واکاوي موشکافانه همه مداليل آنها باب بستگي تام دارد.
از سويي ديگر، روش «روايت محور و فقاهت مدار» آثار و نتايج موثري را در پي ميآورد که ميتوان به موارد ذيل اشاره کرد: 1. دستيابي به قواعد عام فقهي؛ 2. امکان استخراج مسائل مستحدثه؛ 3. شناخت مقاصد شريعت؛ 4. آشنايي با علل تشريع احکام؛ 5. آشنايي با چگونگي تشريع احکام؛ 6. شناخت آثار و پيامدهاي اعمال؛ 7. آگاهي از چگونگي تشريع در امتهاي گذشته؛ 8. شناخت مذاهب فقهي مخالف.
برگرفته از کتاب «راهنمای تحصیل در حوزه» جلد دوم، اثر استاد علی نصیری
لینک کتاب در سایت طاقچه:
https://taaghche.com/book/38699
🆔
eitaa.com/alinasirigilani
🌐
www.maref.ir