🔹عَزْمِ
▪️کلمه «عَزم» به معنای آن چیزی است که دل بر انجام آن مصمم شده است
(كتاب العين، ج1، ص363؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص565)
و قصد قطعی بر انجام آن دارد؛ و در واقع، به مراتب بالای قصد و تصمیم، عزم گویند
(وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْماً، طه/115؛ وَ إِنْ عَزَمُوا الطَّلاق، بقره/227؛ وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكاحِ، بقره/235؛ ِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّه، آلعمران/159)
(التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج8، ص120)
▪️برخی توضیح دادهاند که اصل ماده «عزم» دلالت دارد بر قطعیت و بریدن و تمام کردن کاری؛ وصف «أُولُوا الْعَزْمِ» (احقاف/35) برای پیامبران از این جهت است که آنان چنان قاطعیتی داشتند که هرگونه علاقه بین خود و کسانی که بدانان ایمان نمیآوردند را بریده بودند و مخالفت آنان تزلزلی در کارشان پدید نمیآورد.
(معجم المقاييس اللغة، ج4، ص308)
▪️از این ماده کلمه «عزیمة» (جمع آن: عزائم) معروف است، که به معنای «حرز» (دعایی که برای در امان ماندن از آفات و طلسمات استفاده میشود) میباشد؛ و به برخی از آیات سورههای قرآن، عزائم گویند؛ برخی گفتهاند وجه تسمیهاش از این باب است که این آیات را بر کسی که به بلایی مبتلا شده میخوانند تا از آن آسوده شود (كتاب العين، ج1، ص363) و آفاتی که متوجه او شده از او بریده و قطع شود (معجم المقاييس اللغة، ج4، ص309)
برخی هم گفتهاند وجهش این است که گویی با آن راه بر شیطان بسته میشود و میتوانی ارادهات را قاطعانه علیه کید او اجرا کنی (مفردات ألفاظ القرآن، ص565)
▪️سه کلمه اراده و مشیت و عزم به هم نزدیکاند؛ در تفاوت اینها گفتهاند:
مشیت در جایی است که فاصلهای بین آنچه شخص اراده انجامش را کرده و انجام دادنش نیست؛ در حالی که اراده مفهوم اعم است و ممکن است بین اراده و زمان انجام کار فاصله باشد؛ و در تفاوت اینها با «عزم» گفتهاند عزم، ارادهای است که انجامدهندهاش قصد قطعی بر انجامش دارد.
(الفروق في اللغة، ص117-118)
📿ماده «عزم» فقط به صورت مصدر یا فعل ثلاثی مجرد و جمعا 9 بار در قرآن کریم به کار رفته است.
🔹عَزْمِ الْأُمُورِ
▪️تعبیر «عَزَمْتُ الأمرَ» به معنای عزم و تصمیم گرفتن به انجام کاری است (مفردات ألفاظ القرآن، ص565) پس ترکیب «عزم الامور» از باب اضافه به مفعول است، یعنی «عزم و تصمیم قطعی بر امور گرفتن»
@Yekaye