روز نهم:
اَللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِيهِ نَصِيباً مِنْ رَحْمَتِكَ الْوَاسِعَهِ وَ اهْدِنِي فِيهِ لِبَرَاهِينِكَ السَّاطِعَهِ وَ خُذْ بِنَاصِيَتِي إلَي مَرْضَاتِكَ الْجَامِعَهِ بِمَحَبَّتِكَ يَا أَمَلَ الْمُشْتَاقِينَ
🌴#کلمات_قصار_نهج_البلاغه
🌹#حکمت_شماره_167
و قال عليه‌السلام
الْإِعْجَابُ يَمْنَعُ الِازْدِيَادَ.
امام عليه السلام فرمود:
خودپسندى مانع (بزرگ) ترقى است.
شرح و تفسير
مانع بزرگ ترقى
امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه اشاره به يكى از مهم‌ترين آثار سوء اعجاب به نفس كرده مى‌فرمايد:«خودپسندى مانع (بزرگ) ترقى است»؛ (الْإِعْجَابُ يَمْنَعُ الِازْدِيَادَ) .
ريشۀ خودپسندى حب ذات افراطى است. آن‌گونه كه انسان نقطه‌هاى مثبت خود را بزرگ‌تر از آنچه هست مى‌بيند و نقطه‌هاى ضعف را هيچ‌گاه نمى‌بيند و يا كمتر از آنچه هست مى‌بيند و در واقع خودپسندى و اعجاب به نفس يكى از حجاب‌ها و موانع شناخت و معرفت است.
نخستين اثر آن اين است كه انسان را از پيشرفت و تكامل باز مى‌دارد، زيرا انسان تا زمانى كه خود را ناقص مى‌بيند، براى پيشرفت تلاش مى‌كند. آن روز كه خود را كامل دانست متوقف مى‌شود.
در حكمت ٣٨ و همچنين ١٥٠ نيز اشاره‌اى به آثار سوء اين رذيلۀ اخلاقى شده بود تا آنجا كه امام عليه السلام در حكمت ٣٨ فرمود:
«وَ أَوْحَشُ الْوَحْشَةِ الْعُجْبُ؛ بدترين تنهايى خودبينى است».
اثر سوء ديگر همان است كه در بالا اشاره شد: افراد خودپسند دوستان خود را از دست مى‌دهند و در زندگى تنها و منزوى مى‌شوند، زيرا لازمۀ خودپسندى خودبرتربينى و فخرفروشى است و اين چيزى است كه مردم آن را تحمل نمى‌كنند. در روايات اسلامى اشارات گسترده‌اى به آثار سوء عُجب شده است؛ در حديثى امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:
«إنَّ اللّهَ عَلِمَ أنَّ الذَّنْبَ خَيْرٌ لِلْمُؤمِنِ مِنَ الْعُجْبِ وَ لَوْ لا ذلِكَ ما ابْتُلِىَ مُؤْمِنٌ بِذَنْبٍ أبداً ؛خدا مى‌داند كه (حتى) گناه براى مؤمن از عُجب بهتر است (زيرا گناه، او را به نقايص خود آشنا مى‌سازد و به درگاه خدا مى‌رود، توبه مى‌كند و راه تكامل را مى‌پويد) و اگر چنين نبود هيچ‌گاه مؤمن به گناهى آلوده نمى‌شد». ١
در حديث ديگرى از همان امام عليه السلام مى‌خوانيم:
«مَنْ دَخَلَهُ الْعُجْبُ هَلَكَ ؛كسى كه گرفتار خودپسندى شود هلاك مى‌شود». ٢
از ديگر آثار سوء عُجب و خودپسندى اين است كه گاه اعمال زشت خود را نيك و صفات رذيلۀ خويش را حسنه مى‌پندارد و اين بلاى بزرگى براى او مى‌شود؛ نه به اصلاح خويشتن مى‌پردازد و نه از گناهان خود توبه مى‌كند.
باز در حديث ديگرى از آن حضرت آمده است:
«الرَّجُلُ يَعْمَلُ الْعَمَلَ وَهُوَ خائِفٌ مُشْفِقٌ ثُمَّ يَعْمَلُ شَيْئاً مِنَ الْبِرِّ فَيَدْخُلُهُ شِبْهُ الْعُجْبِ بِهِ فَقالَ هُوَ فى حالِهِ الْاُولى وَ هُوَ خائِفٌ أحْسَنُ حالاً مِنْهُ فى حالِ عُجْبِهِ ؛انسان گاهى عملى انجام مى‌دهد و از آن بيمناك و ترسان است (چون مى‌داند يا احتمال مى‌دهد كار خلافى بوده) سپس كار نيكى انجام مى‌دهد و عُجب پيدا مى‌كند. امام عليه السلام فرمود: اين شخص در حالت اول كه خائف است حالش بهتر از حالت دوم است كه اعجاب به نفس دارد». ٣
در ذيل حكمت ٤٦ نيز احاديثى در اين باره آورده‌ايم.
نقطۀ مقابل عُجب خودكم‌بينى و تواضع و فروتنى است كه سبب مى‌شود انسان در صدد اصلاح خويش و رفع نقائص از وجود خود برآيد و به يقين خداوند به چنين بندگانى نيز كمك خواهد كرد.
سعدى در اين زمينه مثال زيبا و پرمعنايى زده است:
يكى قطره باران ز ابرى چكيد خجل شد چو پهناى دريا بديد
كه جائى كه درياست من كيستم گر او هست حقا كه من نيستم
چو خود را به چشم حقارت بديد صدف در كنارش به جان پروريد
سپهرش به جايى رسانيد كار كه شد نامور لؤلؤ شاهوار
بلندى از آن يافت كو پست شد دَرِ نيستى كوفت تا هست شد
اين سخن را با سخنى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله خاتمه مى‌دهيم: يكى از وصاياى آن حضرت به على عليه السلام اين بود:
«يا عَلِيُّ ثَلاثٌ مُهْلِكاتٌ شُحٌّ مُطاعٌ وَ هوىً مُتَّبَعٌ وَ إعْجابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ ؛سه چيز است كه انسان را هلاك مى‌كند بخلى كه انسان از آن پيروى كند و هواى نفس كه شخص در برابر آن تسليم گردد و اعجاب به نفس».
#سلام_ایها_الغریب
#سلام_امام_زمانم
ای سبز پوشِ
ڪعبہ دل‌ها ظهورڪن
از شيب تندِ
قلہ غيبٺ عبورڪن
شايدگناہ خوب نديدن
از آن ماسٺ
فڪری برای روشنیِ
چشم ڪورڪن
#اللهم_عجل_لولیک_الفرج