گمانه زنی گفتمانی انتخابات ۸ تیر با فقدان رییس جمهوری شرایط تازه ای در کشور ایجاد شده که بی سابقه است. در یک زمان، هم رییس جمهوری نداریم هم رییس مجلس و ۵۰ روز فرصت قانونی تا روال امور اجرایی به حال طبیعی بازگردد. در برخی کشورها با تمدید شرایط اضطراری زمان برگزاری انتخابات به تعویق می افتد اما تجارب ایران در مدیریت بحران در دهه های مختلف و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری پس از ارتحال امام ره و شهادت و عزل دو رییس جمهور آنهم در وضعیت جنگی این زمینه را فراهم ساخته تا نسبت به برگزاری انتخابات در زمان قانونی تردیدی نباشد. در این چارچوب، سپهر سیاسی کشور ترکیبی از شرایط متعارض است که عرصه را به نبرد گفتمان ها تبدیل کرده و آینده ۴ یا ۸ ساله کشور را به نتایج تحولات این روزها گره زده است. در این چالش گفتمانی نهایتا دو عنصر مهم مشارکت و رقابت، نقش تعیین کننده خواهند داشت و با افزایش کمی و کیفی در آن سرنوشت کرسی ریاست جمهوری تعیین خواهد شد. از یکسو پس از درگذشت شهادت گونه رییس دولت، عواطف ملی جریحه دار شده زمینه تجمیع گفتمانی حامیان رییس جمهوری فقید حول محور شهید جمهور فراهم گردیده است. این گروه با احساس پیروزی در انتخابات مجلس پیش رو تجربه ای از کامیابی سیاسی و اقبال اجتماعی را هم در ذهن دارد که گرچه با مشارکت محدود ملی به دست آمده اما الگویی برای پیروزی مجدد فراهم ساخته است. در مقابل، جریانات منتقد دولت که امید چندانی به کسب قدرت تا ۵ سال آینده و پس از پایان دوره دوم ریاست جمهوری نداشتند با کامبک ناخواسته روبرو و به مشارکت در انتخابات سرنوشت ساز آینده نزدیک، امیدوار شده اند در خالی که احساس سرخوردگی بیش از نیمی از جامعه و عدم تمایل به مشارکت در انتخابات، تغییر چندانی با ماهدعای گذشته نداشته است، رخدادی که سبد رای منتقدان دولت را همچنان نامطمئن نگه می دارد. بویژه اینکه زمان اندک تا روز انتخابات، فرصت زیادی برای تغییر گرایش جامعه ای که حتی با فقدان دلخراش رییس جمهورش، نشانی از تغییر در لایه های آن مشاهده نمی شود، باقی نمی گذارد. با مرور ادبیات و کنش این گروه ها اجمالا می توان چهار گروه را در قالب چهار گفتمان، متمایز کرد که در عین تعهد به شعارهای بنیادین انقلاب اسلامی و اعلام وفاداری به ارزشهای نظام، روش و برنامه متفاوتی برای تحقق آنها دارند : ۱) ارزش گرایان ۲) نو ارزش گرایان ۳) عملگرایان جهادی ۴) اعتدال گرایان در این میان نام های زیادی به عنوان نامزد احتمالی مطرح می شود که هریک در گفتمان متفاوتی امکان نقش آفرینی دارند که نقطه مشترک شان را می توان نامحبوب بودن هریک در نسبت با رییس جمهور فقید حتی در شرایط مشابه و پیش از دوران انتخابات دانست که رویداد ۸ تیر را به چالش جانشین رییسی تبدیل خواهد کرد. بر این اساس طیف بندی نامزدهای هر گفتمان را می توان چنین تصور کرد : ۱) ارزشگرایان (سنتی) : با رویکرد و شعار تداوم خدمت در چارچوب ارزشها و با گزینه ای چون سعیدجلیلی ۲) نو ارزشگرایان : با رویکرد تداوم خدمت در بستری نو و کارآمد با گزینه هایی چون بذرپاش، زاکانی، فتاح، سعید محمد ۳) عملگرایان جهادی: با رویکرد گذر آرام از ارزشگرایی به کارآمدی و محوریت پیشرفت اقتصادی ملموس با گزینه هایی چون مخبر و قالیباف، دهقان ۴) اعتدال گرایان : بارویکرد گذر از رییسی و احیای نواعتدال گرایی عملگرایانه و شعار توسعه در چارچوب همکاری های بین المللی با گزینه هایی چون لاریجانی، جهانگیری، عارف، همتی، ظریف، طیب نیا در کنار سه گفتمان اصلی و نامزدهایشان می توان گزینه های دیگری که جایگاه گفتمانی دقیقی در نسبت با موارد فوق ندارند نیز ذکر کرد : احمدی نژاد رضایی ضرغامی همچنین می توان از نامزدهای بالقوه ای چون علی باقری، بهادری جهرمی، متکی، خاندوزی، وحیدی، غلامرضا و... نیز نام برد که در اولویت های نخست این فهرست قرار ندارند اما نمی توان نادیده گرفت. بی تردید صورت بندی حاضر در شرایطی که حتی ثبت نام نامزدها آغاز نشده و هیچ گروه سیاسی موضعگیری رسمی در این خصوص نداشته است ممکن است با واقعیت آتی تفاوت های داشته باشد که لازم است در زمان خود بازبینی و اصلاح گردد. #حکمرانی_شایسته #سرمایه_اجتماعی #ریاست_جمهوری #انتخابات #مشارکت #رقابت #جریان_شناسی #هشت_تیر_۱۴۰۳ به کانال گاه نوشت های خط سبز بپیوندید. ✍منصور واعظی