در آغاز لازم است اولا غيبت را بشناسيم و ثانيا بدانيم آيا غيبت فقط به زبان آوردن چيزى است كه غيبت شده از گفتن آن ناراضى است و كراهت دارد يا با غير زبان نيز اين گناه تحقق مى‏يابد.

تعریف غيبت: غيبت عبارت از اين است كه ديگرى را به صفتى ياد كنيد كه اگر خبر گفته ‏ى شما به او برسد با كراهت و بى‏ميلى آن را تلقى مى‏نمايد، خواه اين گفته درباره‏ى نقائص ساختمان طبيعى او باشد يا راجع به اخلاق و گفتار و رفتار دينى و دنيويش سخن گفته باشيد،

رسول اكرم فرمود: آيا مى‏دانيد غيبت چيست؟ گفتند: خداوند و رسول خدا آگاه‏اند. فرمود غيبت عبارت از اين است كه برادرت را به چيزى كه از آن كراهت دارد ياد كنى. عرض كردند: اگر چه آن صفت در او باشد؟ فرمود: اگر سخنى بگويى كه در او هست غيبت است و اگر چيزى بگويى كه در وى نباشد به او بهتان زده‏اى و نسبت دروغ داده‏اى.

غيبت فقط با گفتن به زبان نيست، بلكه با اشاره‏ ى چشم و ابرو، يا دست و پا، و يا ديگر وسايلى كه از صفتى حكايت مى‏كند كه صاحب آن صفت از آن كراهت دارد آن نيز غيبت است، از عايشه میگوید: زنى بر ما وارد شد. وقتى روى گرداند كه برود من با دستم اشاره نمودم كه او كوتاه قد است. رسول اكرم به من فرمود: با اين عمل از او غيبت نمودى.

جرم غيبت در روايات اسلامى بسيار مهم معرفى شده : رسول اكرم فرموده: هر كس از مومنى غيبت نمايد همانند اين است كه عمدا كسى را كشته باشد. رسول اكرم به ابوذر غفارى فرمود: بپرهيز از غيبت كه گناه غيبت شديدتر از گناه زناست. عرض كرد يا رسول الله! چرا چنين است؟ فرمود: زناكار از گناه خود توبه مى‏كند و خداوند او را مى‏آمرزد و غيبت‏كننده از گناه خود توبه مى‏كند ولى بخشيده نمى‏شود تا آنكه غيبت شده از او راضى گردد و او را ببخشد.

يكى از نتايج زيانبار غيبت اين است كه عبادات و طاعات غيبت كننده بر اثر غيبت، مقبول درگاه باريتعالى نمى‏شود، مگر آنكه شخص غيبت شده او را مورد عفو و بخشش خود قرار دهد. رسول اكرم فرمود: اگر كسى از مرد يا زن مسلمانى غيبت كند خداوند چهل روز نماز و روزه‏ى او را قبول نمى‏كند مگر آنكه صاحب غيبت او را ببخشد.

در جايى كه غيبت با زبان و از راه سخن باشد شنونده‏ ى غيبت نيز مرتكب گناه غيبت شده و عبادت او هم تا چهل روز مقبول درگاه باريتعالى نخواهد بود : رسول اكرم فرمود: كسى كه غيبت را استماع مى‏كند يكى از دو غيبت‏كننده به حساب مى‏آيد.

گرفتارى و مصيبت بزرگ براى غيبت‏كنندگان در عرصه‏ى قيامت است. در موقعى كه سرنوشت قطعى افراد با رسيدگى به پرونده‏ى اعمالشان روشن مى‏شود و غيبت‏كنندگان در آن روز به ضرر و زيان غيبتهايى كه در دنيا نموده‏اند واقف مى‏گردند و از عمل خويش سخت نادم مى‏شوند و در آن موقع ندامت سودى نخواهد داشت. رسول اكرم مى‏فرمود: شخصى را در قيامت مى‏آورند و او را در محكمه‏ى عدل الهى متوقف مى‏كنند و نامه‏ى عملش را به دستش مى‏دهند. مشاهده مى‏كند حسناتى را كه در دنيا انجام داده در نامه‏ى عملش نمى‏بيند. عرض مى‏كند بار الها! اين كتاب عمل من نيست چه آنكه در اين كتاب حسنات خود را نمى‏بينم. به او گفته مى‏شود: خداوندت منزه از خطا و فراموشى است، اعمال خوبت بر اثر غيبت مردم از ميان رفت. شخص دگرى را در محضر الهى مى‏آورند و نامه‏ى عملش را به وى مى‏دهند. در آن نامه طاعات بسيار مى‏بيند. عرض مى‏كند بار الها! اين نامه‏ى عمل من نيست و من در دنيا چنين اعمالى را انجام نداده‏ام. به او گفته مى‏شود: فلانى از تو غيبت نموده و حسنات او به نامه‏ى عمل تو منتقل شده و در حساب تو آمده است. چقدر براى آدمى دردناك و رنج‏آور است كه ببيند اعمالى را در دنيا انجام داده و اميدوار بوده كه در روز جزا آن اعمال موجب نجاتش گردد، اينك به دگرى منتقل شده براى آنكه در دنيا از او غيبت نموده است.

علل و عواملى كه موجب غيبت كردن مردم از يكديگر مى‏شود متعدد است، گاهى حسد، آدمى را به غيبت وامى‏دارد زيرا محسود كه از عز و بزرگى يا محبوبيت اجتماعى برخوردار است حسود بر او رشك مى‏برد و براى آنكه ناراحتى درونى خويشتن را تسكين بخشد زبان به غيبت او مى‏گشايد تا او را در جامعه موهون كند و ارزش او را از ميان ببرد. گاهى خشم و حس انتقامجويى آدمى را به غيبت وامى‏دارد، گاهى محيط مجلس انس زمينه را براى غيبت اين و آن فراهم مى‏آورد، و گاه كسى خود داراى عيوب و نقائصى است و براى اينكه وانمود نمايد كه اين نقائص منحصر به او نيست از نقائص دگران سخن مى‏گويد و عيب آنان را نشر مى‏دهد، و على عليه‏السلام درباره‏ى اين گروه فرموده است: كسانى كه داراى عيوبى هستند دوست دارند كه عيوب دگران را شايع نمايند تا عذر عيوب خودشان وسعت يابد.

كسانى كه زبان به غيبت ديگران مى‏گشايند بايد بدانند كه غيبت كردن آنان از ديگران موجب مى‏شود كه غيبت ‏شدگان تحريك شوند تا عيوب آنان را به دست آورند و غيبتشان را با غيبت تلافى نمايند. امام صادق (ع) فرموده: غيبت مكن كه در معرض غيبت قرار مى‏گيرى و براى برادرت گودالى حفر مكن كه خودت در آن فرومى‏افتى. علی علیه السلام : بپرهيز از اينكه زبانت را در غيبت نمودن برادرانت مركب خود قرار دهى يا آنكه چيزى بگويى كه بر ضررت حجت باشد يا در بدى نسبت به تو علت.

اگر كسى به خطر بزرگى كه از گناه غيبت در دنيا و آخرت دامنگير غيبت‏كننده مى‏شود متوجه گردد و تصميم بگيرد كه از اين پس پيرامون آن گناه بزرگ نگردد چه كند كه غيبتهاى گذشته ‏اش تصفيه شود و لكه ‏هاى آن گناه از نامه‏ ى عملش محو گردد. مى‏دانيم كه در گناه غيبت دو حق وجود دارد: يكى حق خالق و آن ديگر، حق مخلوق. نسبت به حق خالق و گناهى كه مرتكب شده است بايد توبه كند و خداوند مهربان كسانى را كه از گناه خود نادم و پشيمان مى‏شوند و از صميم قلب توبه مى‏كنند و به خدا باز مى‏گردند مشمول عفو خود قرار مى‏دهد و آنان را مى‏آمرزد.

اما نسبت به حق مخلوق يعنى آن كس كه مورد غيبت واقع شده: اگر از دنيا رفته يا در جايى سكونت دارد كه به او دسترسى نيست غيبت‏كننده مى‏تواند براى حل مشكل خود براى او زياد استغفار كند و مكرر در مكرر از خداوند براى وى طلب آمرزش نمايد. اين استغفارها در نامه‏ى حسنات غيبت شده ثبت مى‏شود و موجب مى‏گردد كه در قيامت رضاى او جلب شود و غيبت‏كننده را مورد عفو و اغماض قرار دهد.