اگر غيبت شده زنده است و غيبت كننده به وى دسترسى دارد، در صورتى كه او انسان بزرگوار و با گذشتى است اگر نزد او برود و با شرمندگى از وى عذر بخواهد و بگويد: بد كردم، مرا ببخش و او مى‏بخشد، بايد نزد وى برود و درخواست عفو و اغماض بنمايد و لازم است غيبت شده نيز از اين فرصت استفاده‏ ى معنوى كند و غيبت‏كننده را مشمول عفو خود قرار دهد زيرا اين عمل، او را لايق شمول عفو الهى مى‏نمايد. قرآن شريف درباره‏ى اين گروه افراد لايق و باايمان مى‏فرمايد: و ليعفوا و ليصفحوا، الا تحبون ان يغفر الله لكم. افراد باايمان البته عفو و اغماض مى‏نمايند، آيا دوست نداريد كه خداوند هم شما را ببخشد و مشمول عفو خود قرار دهد؟ على عليه‏السلام در اين باره فرموده: تعجب مى‏كنم از كسى كه خود به فضل و عنايت آفريدگار خويش، يعنى ذات اقدس الهى، آن قادرى كه فوق همه‏ى بندگان است، اميد دارد چگونه مادون خود را محروم مى‏كند و از لغزش او نمى‏گذرد.

اگر غيبت شده زنده است و از غيبتى كه درباره‏ى او شده خبر ندارد و گمان مى‏رود كه مراجعه به او براى رضايت دادن موجب عداوت مى‏شود و فتنه و فساد به بار مى‏آورد، غيبت‏كننده به وى مراجعه نمى‏كند و در عوض براى او بسيار استغفار مى‏كند و مكرر از پيشگاه الهى درخواست عفوش را مى‏نمايد و همچنين اگر غيبت شده فرد بى‏گذشتى بود و غيبت‏كننده به وى مراجعه نمود و او مشمول عفوش قرار نداد، درباره او نيز بايد زياد استغفار كند و مكرر از خداوند برايش طلب عفو بنمايد و اين استغفارها در صفحه‏ى حسنات آن دو گروه ثبت مى‏شود، در قيامت به نجات آنان كمك مى‏كند و موجب مى‏گردد كه غيبت‏شدگان نيز از غيبت‏كننده عفو و اغماض نمايند و او را مشمول بخشش خود قرار دهند.

افراد باايمان كه از دگران غيبت كرده‏اند و به عرضشان تجاوز نموده‏اند تا زنده هستند دين خود را با طلب رضایت يا استغفار تصفيه كنند كه پيش از آنكه روز قيامت فرارسد و تصفيه‏ ى حساب يا انتقال حسنات غيبت‏كننده به غيبت شده، يا انتقال سيئات غيبت شده به غيبت كننده انجام پذيرد. رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه از برادرش نزد او مظلمه‏ ى عرضى يا مالى است از صاحب حق حلاليت طلب كند ، پيش از آنكه روزى بيايد كه درهم و دينارى در كار نيست و براى رضاى صاحب حق از حسنات غيبت كننده به غيبت شده داده مى‏شود و اگر حسنه ندارد از گناهان غيبت شده بر گناهان غيبت‏كننده افزوده مى‏گردد.

براى آنكه افراد باايمان به گناه غيبت آلوده نشوند در مجالسى كه معمولا نام اشخاص به ميان مى‏آيد و حضار به غيبت اين و آن مى‏پردازند شركت نكنند. اگر در مجلسى شركت كردند و غيبت آغاز شد در صورتى كه بتوانند آنان را از غيبت نهى نمايند و اگر نمى‏توانند سخن دگرى به ميان آورند كه رشته ‏ى غيبت قطع شود و اگر اين كار هم ناممكن است خود، مجلس غيبت را ترك گويند و از محيط گناه‏آلود خارج شوند.

غيبتهاي مجاز!! در روايات اسلامى، بعضى از غيبتهاست كه منع قانونى ندارد و غيبت كننده، اگر مرتكب آن شود مرتكب گناه نشده است. بعضى از غيبتهاست كه براى حفظ اسلام راستين و آگاه‏سازى مسلمين و همچنين براى مبارزه با ظلم و حمايت از مظلوم بايد انجام پذيرد و اگر در اين قبيل مواقع خوددارى شود زيانهاى بزرگترى از زيان غيبت به بار مى‏آورد و جامعه را به راه سقوط و تباهى سوق مى‏دهد . بعضى از افراد در پس پرده مرتكب معصيت مى‏شوند و در اطاق دربسته قمار مى‏زنند ، مشروب مى‏خورند، و مرتكب عمل منافى باعفت مى‏شوند. غيبت اين قبيل گناهكاران ممنوع و پرده‏درى از آنان حرام است.

اما كسانى كه علنا مشروب مى‏خورند و مست در خيابانها به راه مى‏افتند يا علنا و در منظر مردم قمار مى‏زنند يا در خيابانها و رهگذرها با صداى بلند، فحش و دشنام مى‏گويند، غيبت اينان از آن گناهانى كه متظاهرند معصيت نيست زيرا اينان با عمل خويش پرده‏ى احترام خود را دريده‏اند و موجبات هتك و توهين خويشتن را فراهم آورده‏اند. رسول اكرم فرموده است: كسى كه پرده‏ى حيا را از چهره‏ى خود بيفكند و در مقابل مردم بدون احساس شرمسارى مرتكب گناه شود براى او غيبتى نيست.

بدعت‏گذاران در دين : بدعت عبارت است از چيزى كه در كتاب و سنت نيامده و جزء دين خدا نيست. اگر كسى بخواهد آن را به حساب دين بگذارد و مسلمانان را به انجام آن وادار سازد، غيبت بدعت‏گذار در گناهى كه مرتكب شده نه تنها حرام نيست بلكه به موجب روايات، بايد مسلمانان از وى تبرى بجويند، بدعت‏گذار را به بدى ياد كنند، در مجامع و مجالس از وى سخن بگويند، و مورد ملامتش قرار دهند تا نتواند به دين خدا آسيب برساند و مسلمانان را از صراط مستقيم، منحرف نمايد. رسول اكرم فرموده: وقتى بعد از من اهل ريب و بدعت را ديديد علنا از آنان تبرى بجوييد، به بدى يادشان كنيد، در سخنان خود مورد ملامتشان قرار دهيد، به رنج و دهشتشان بيندازيد تا آنكه به فساد در اسلام طمع نكنند، لازم است مردم از آنان حذر نمايند و از بدعتشان چيزى نياموزند. خداوند اين رفتارتان را در صفحه‏ى حسنات شما ثبت مى‏كند و درجات شما را بالا مى‏برد.

از جمله مواردى كه غيبت جايز است، شكايت كسى است كه حقش تضييع شده و براى احقاق حق به محكمه‏ ى قضا مى‏رود و از تعدى متجاوز شكايت مى‏كند و قاضى شرع كه مقام صالح دادرسى است آن غيبت را استماع مى‏نمايد ، نه شاكى مرتكب گناه غيبت شده و نه قاضى غيبت حرام استماع نموده است. كسى كه قدرت مالى دارد ولى در اداى دين واجب خود تعلل مى‏ورزد و بناحق آن را به تعويق مى‏اندازد با اين عمل، غيبت و كيفر خود را حلال مى‏نمايد.

درست است که شهادت شهودى كه در محكمه ‏ى قضا براى اداى شهادت خوانده مى‏شوند غيبت است از كسى كه عليه او شهادت مى‏دهند اما غيبت اينان همانند غيبت صاحب حق در طرح دعوى و استماع قاضى شرع در شنيدن غيبت، شرعا جايز و بلامانع است، چه آنكه هدف اين غيبت احقاق حق و اقامه ‏ى عدل است و با تحقق اين هدف بزرگ جامعه به سعادت مى‏رسد و از سقوط و تباهى مصون مى‏ماند.

از مواردى كه غيبت نمودن گناه نيست، جواب دادن به مشورت يك مسلمان است. جوانى به خواستگارى دخترى مى‏آيد، پدر دختر او را نمى‏شناسد، و از اخلاق و رفتارش آگاهى ندارد، نزد كسى مى‏رود كه پسر را خوب مى‏شناسد، به او مى‏گويد: آيا صلاح مى‏دانى با اين پسر وصلت نمايم، دخترم را به همسريش درآورم؟ شخص آگاه به شرط حسن نيت و بدون شائبه‏ى دشمنى و حسد، مى‏تواند آنچه را كه از پسر مى‏داند و در امر ازدواج موثر است به پدر بگويد، اگر پسر در پنهان مشروب مى‏خورد، يا معتاد به مواد مخدر است، اگر با افراد فاسد رفيق است و با آنان رفت و آمد مى‏نمايد، اگر پرونده‏ى گناهى دارد و تحت تعقيب است، يا اعمال ديگرى از اين قبيل، به پدر بگويد و نگذارد دختر جوانى دچار سيه‏روزى و بدبختى شود.

امام سجاد (ع) به پيشگاه خداوند عرض مى‏كند: و اخالف من اغتابنى الى حسن الذكر. بار الها! موفقم بدار تا برخلاف روش آن كس كه از من غيبت نموده و به بدى يادم كرده است قدم بردارم و او را به خوبى و نيكى ياد نمايم. كسى كه از امام معصوم غيبت مى‏نمايد و حضرتش را به بدى ياد مى‏كند يا امام را نمى‏شناسد و به مقام رفيع آن حضرت در پيشگاه الهى وقوف ندارد يا گرفتار سوء نيت و آلودگى ضمير است و بايد خود را اصلاح كند ، نه آنكه به ناروا زبان بگشايد و از امام غيبت نمايد.

#اصلاح_بين_مردم‏ : در مورد هجران و جدايى دو مسلمان از يكديگر، همانگونه که امام در فقرات قبل فرمودند اسلام تاكيد نموده كه هر چه زودتر جدايى دو مسلمان به وصل مبدل گردد و هجران، پايان پذيرد و حتی گفته اند كه هر يك از دو طرف براى آشتى از ديگرى سبقت بگيرد اجر بزرگتر نصيب او خواهد بود، اما غيبت نمودن همانند هجران نيست و غيبت كننده كه مرتكب گناه شده اگر بخواهد خود را از معصيت مبرا نمايد بايد نزد غيبت شده برود، و از او رضايت بخواهد و غيبت شده با كرامت نفس و بزرگوارى او را ببخشد، از اين رو اگر غيبت كننده به خطاى خود واقف گردد و بداند كه بايد نزد امام سجاد برود، از حضرت عذر بخواهد، و طلب عفو و بخشش بنمايد بزرگوارى و كرامت اخلاق امام قطعا شامل او مى‏شود و در همان لحظات اول عذرخواهى او را مى‏بخشد.