✡ دربارهٔ یهودیان و بهائیان مخفی (١) 1⃣ #یهودیت_مخفی، و به تبع آن #بهائیت_مخفی، عاملی بسیار مهم و مؤثر، و به همین میزان ناشناخته، در تحولات تاریخ معاصر ایران است که به‌کلی مسکوت مانده و به جدّ می‌کوشند این سکوت شکسته نشود. 2⃣ «یهودیت مخفی» Crypto-Judaism پدیده‌ای واقعی است نه موهوم. در منابع یهودی، از جمله در دانشنامه‌های مرجع یهودی چون «جوداییکا» و «دائرة‌المعارف یهود»، این عنوان کاربرد رسمیِ گسترده دارد و در مدخل‌های مستقلی چون #یهودیان_مخفی، #انوسیم، #مارانو، #دونمه، #جدیدالاسلام‌های_مشهد و... بدان پرداخته شده. یهودیان و غیریهودیان در این زمینه صدها کتاب و مقاله نگاشته‌اند. 3⃣ #یهودی_مخفی با آن یهودی که به‌راستی باور به دین خود را از دست داده، این باور را علنی کرده و از جامعهٔ یهودی جدا یا طرد شده تفاوت دارد. جوداییکا این گروه را #مرتدین می‌نامد، و در مدخلی جدا از مدخل «یهودیان مخفی»، با نام #ارتداد Apostasy به ایشان می‌پردازد، و میان آنان با «یهودیان مخفی» تفاوت قائل است. 4⃣ دائرة‌المعارف یهود «یهودیان مخفی» را چنین معرفی می‌کند: 👈 «یهودیانی که خود را پیرو دینِ دیگری معرفی می‌کنند، ولی در خانه‌های خود در خفا #مناسک_یهودی را به‌جا می‌آورند.» 5⃣ یکی از سرشناس‌ترین نمونه‌های «یهودیان مخفی» دکتر #هکتور_نانز، پزشک مخصوص الیزابت اول است و نمونه‌های سرشناس «مرتدین» یهودی، #آبنر_برغشی و #اسپینوزا. آبنر در اوائل سدهٔ ١۴ میلادی در کاستیل (اسپانیا) واقعاً به مسیحیت گروید، اسپینوزا، که اعقابش «یهودی مخفی» بودند، در هلند سدهٔ ١٧ واقعاً از یهودیت گسست ولی دین دیگری برنگزید. ✍ استاد عبدالله شهبازی @samen_esf1399

✡ دربارهٔ یهودیان و بهائیان مخفی (٢) 1⃣ سرشناس‌ترین فرقهٔ #یهودی_مخفی در جهان اسلام #دونمه‌ نام دارد. 2⃣ دونمه، به‌معنی «برگشته» و #جدیدالاسلام، به گروهی از یهودیان ساکن #عثمانی اطلاق می‌شود که در سدهٔ ١٧ میلادی، به پیروی از #شابتای_زوی، یهودی که خود را مسیح موعود یهودیان معرفی می‌کرد، و #ناتان_غزه‌ای، یهودی دیگر که در مقام مدعی «پیامبری» کردار شابتای را توجیه می‌نمود، توده‌وار به #اسلام گرویدند. 3⃣ اینان در طول دو سده نظام عثمانی را گام به گام از «درون» تسخیر کردند و سرانجام آن را منهدم نمودند. 4⃣ «جوداییکا» نهان‌پیشگیِ دونمه‌ها را چنین توصیف کرده است: 👈 دونمه‌ها در ظاهر خود را مسلمان می‌خواندند و به‌شدت مقیّد به انجام ظواهر اسلامی بودند. نخستین گروه دونمه‌ها در حوالی سال ١۶٩٠ به زیارت مکّه رفتند! مع‌هذا، آنان #یهودیان_مخفی بودند و به شکل پنهان مناسک خود را، که آمیزه‌ای از مناسک سنّتی یهودی و آداب جدید است، انجام می‌دادند. در زمان جنگ اول جهانی، تعداد آن‌ها ١٠ الی ١۵ هزار نفر تخمین زده می‌شد. دونمه‌ها نوشته‌های خود را بر روی کاغذهای بسیار کوچک می‌نگاشتند که به‌راحتی قابل مخفی‌کردن بود. دونمه‌ها چنان ماهرانه موفق به پنهان‌کردن مسائل درونی خود بودند که تنها منبعِ شناخت ایشان شایعاتی بود که در بیرون از آنان در پیرامون‌شان وجود داشت. 5⃣ تأکید می‌کنم که این فرقه بیش از دو سده در عثمانی فعالیت پنهان کرد، در مراکز مهم قدرت عثمانی #نفوذ نمود و تلاش این فرقه سهم بزرگ در #فروپاشی_عثمانی داشت. 6⃣ فرقهٔ دونمه تنها به عثمانی محدود نبود. #یاکوب_فرانک شاخه‌ای از آن را در شرق اروپا بنا نهاد که، مانند دونمه‌های عثمانی، #مناسک_جنسی از آداب درونی‌شان بود. این فرقه #فرانکیست نام گرفت و حتی به درون جامعهٔ کشیشان مسیحی و اشرافیت هابسبورگ نفوذ کرد. امروزه، بسیاری از فرانکیست‌های شرق اروپا و اتریش به آمریکای شمالی مهاجرت کرده‌اند. به‌نوشتهٔ جوداییکا، فرقهٔ دونمه، علاوه بر عثمانی، از سدهٔ ١٨ میلادی در یمن، #ایران و شمال آفریقا نیز گسترش یافت. جوداییکا، در جای دیگر، ترکیه، ایتالیا، لهستان، مراکش و #کردستان را از مراکز حضور فعلی این فرقه معرفی می‌کند. ✍ استاد عبدالله شهبازی @samen_esf1399