✡ آشنایی با یک سند مهم تاریخی (٢)
1⃣ متن اصلی خاطرات سرّی #اردشیر_ریپورتر به دو زبان انگلیسی و گُجراتی است و آن‌چه در دست ما است، منتخبی از آن است که به فارسی ترجمه شده. اردشیرجی این خاطرات را به قصد انتشار نگاشته و لذا در آن هنوز نیز زبان رمز و ابهام حاکم است؛ هرچند بسیاری از مسائل پس‌پرده آشکار شده و گاه به صراحت بیان گردیده است. علیرغم تمایل اردشیرجی، این خاطرات تاکنون توسط پسرش انتشار نیافته و این نخستین‌بار است که این سند منحصر به‌فرد تاریخی در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
2⃣ نخستین اطلاع از این خاطرات زمانی آشکار شد که #محمدرضا_پهلوی دستور چاپ گزارش معامله شکر با انگلیس، که شاپورجی واسطه آن بود، را در روزنامه اطلاعات صادر کرد. متعاقب آن، شاپورجی به دیدار فردوست رفت و بخشی از اسناد سرّی #اینتلیجنس_سرویس را در اختیار او گذارد تا محمدرضا پهلوی دِین خود را به شاپورجی دقیقاً بشناسد.
3⃣ در همین زمان خاطرات اردشیرجی در اختیار محمدرضا پهلوی قرار گرفت و تصمیم شاپورجی دال بر انتشار آن به اطلاع وی رسید. می‌توانیم تصور کنیم که شاه مغرور به‌شدت هراسان شد و با وساطت لرد #ویکتور_روچیلد بالاخره مقرر شد که تنها مقاله کوتاهی به قلم چمن پینچر در روزنامه دیلی اکسپرس انتشار یابد و اصل خاطرات هم‌چنان سرّی بماند.
4⃣ براساس این توافق متن خاطرات اردشیرجی هم‌چنان مکتوم ماند تا سلطنت محمدرضا پهلوی و محصول تلاش ۴٠ساله اردشیرجی با توفان انقلاب اسلامی بر باد رفت. پس از انقلاب، شاپورجی که رویای اعاده‌ی این سلطنت را در سر داشت و هدایت فعال توطئه‌های ضدانقلابی علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران را به‌دست گرفته بود، نشر خاطرات پدر را صلاح ندید، ولی سرنوشت چنین بود که نسخه‌ای از آن در آرشیوهای سرّی ارگان‌های اطلاعاتی شاه محفوظ بماند و امروز به چاپ برسد.
5⃣ سند حاضر واجد #ارزش_تاریخی فوق‌العاده است و [علیرغم وجود توهین‌ها و تهمت‌های ناروا به علما و روحانیون و اقوام مختلف ایرانی، و تعاریف غلوآمیز و کاذب پیرامون شخصیت رضاخان قلدر] ما خود را محق نمی‌دانیم که آن را سانسور کنیم و لذا متن کامل آن را (که در ١٩ صفحه دستنویس در اختیار ماست)، در ادامه صرفاً برای استفادهٔ پژوهشگران تاریخ معاصر ایران منتشر می‌کنیم:
✍ استاد عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ پنهان‌کاری انگلیسی و اسرار دو کودتا (١)
1⃣ طبق سند بیوگرافیک اینتلیجنس سرویس، #شاپور_ریپورتر متولد ١٩٢١ است. وی تحصیلاتش را در کالج‌های وستمینستر و کینگ دانشگاه کمبریج در سال ١٩٣٩ به پایان برد. سپس به عضویت ادارهٔ خدمات ویژه که یکی از سازمان‌های #اطلاعاتی برون مرزی انگلیس بود درآمد و پس از انجام خدماتی در اکتبر ١٩۴٣ در ادارهٔ خدمات ویژه دهلی شاغل شد و مأمور شد که بخش فارسی رادیو دهلی را تأسیس کند.
2⃣ شاپور پس از یک سال مأموریت در بحرین و یک سال در چین، به ایران وارد شد و کمی بعد به‌عنوان دبیر اوّل سفارت هند در ایران منصوب شد. نقش شاپور در این دوران بسیار مهم است و طبق اسناد وی «در جریان بحران نفتی و در یک دورهٔ سه‌ساله، به وزارت امورخارجه ایالات متحده مأمور و به‌عنوان مشاور سیاسی هندرسون، سفیرکبیر در تهران، منصوب شد. در تمامی دورانی که منجر به سرنگونی مصدق شد، او مسئولیت #عملیات_در_صحنه، [یعنی عملیات در داخل ایران] را عهده‌دار بود.»
3⃣ در این سند از شاپور ریپورتر به‌عنوان مشاور سیاسی #هندرسون سفیر آمریکا در ایران یاد شده است و مسئول کل عملیات #اینتلیجنس_سرویس در ایران که منجر به کودتا شد. این سِمَت را فرهنگ وبستر چنین تعریف کرده است: «مأمور یک سازمان که مسئولیت اصلی برنامه‌ریزی و اجرای عملیات را از سوی ستاد مرکزی عهده‌دار است». به‌عبارت دیگر، شاپور ریپورتر، که در این زمان سرهنگ دوم اینتلیجنس سرویس بود، فرماندهی عملیات #کودتای_28_مرداد را به‌دست داشت.
4⃣ شاپور ریپورتر پس از کودتای ٢٨ مرداد به درجهٔ سرهنگ‌تمامی ارتقا یافت و به‌عنوان «افسر رابط با اعلیحضرت شاه» در اینتلیجنس سرویس و مشاور کل رئیس اینتلیجنس سرویس (MI6) منصوب شد و تا زمان انقلاب این سمت را دارا بود. وی به‌پاس خدماتش در #کودتا عضو رسمی وزارت خارجه آمریکا شد.
5⃣ اسناد دیگری نیز در دست است که نقش شاپور را به‌عنوان طراح اجرایی و فرمانده عملیات کودتای ٢٨ مرداد در داخل ایران نشان می‌دهد. این مسئله در منابع انگلیسی و آمریکایی به‌شدت مسکوت نگه‌داشته می‌شود، و با بزرگنمایی نقش مسئولان ستادی کودتا در سیا و اینتلیجنس سرویس و با تبلیغ بر روی برخی چهره‌های «سوخته»، نقش عامل اصلی یعنی شاپور به‌شدت پنهان شده.
✍ استاد عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
🇮🇷👉 @jscenter
✡ پنهان‌کاری انگلیسی و اسرار دو کودتا (٢)
1⃣ #شاپور_ریپورتر از حوالی سال ١٣۴١ به‌شدت ناراحت بود که چرا به‌دلیل نقش برجسته‌اش در فرماندهی عملیات #کودتای_28_مرداد به وی مقام شهسواری (#شوالیه‌گری) داده نمی‌شود!
2⃣ اسنادی در دست است که نشان می‌دهد شاپور از طرق مختلف، نارضایتی خود را از این امر به #اینتلیجنس_سرویس ابلاغ می‌کرد و رئیس شاپور، یعنی رئیس ادارهٔ منطقه در MI6 در نامه‌ای مشکلاتی را که در راه اعطای مقام شهسواری به شاپور وجود دارد متذکر شده. او به شاپور یادآور شده که هم وی و هم رئیس کل اینتلیجنس سرویس به‌شدت مایل‌اند که او از ملکه نشان دریافت کند ولی ماهیت کار شاپور اجازه نمی‌دهد و اگر شرایط مساعد شود قطعاً چنین خواهد شد.
3⃣ این همه #پنهان‌کاری برای این بود که اعطای نشان به شاپور ریپورتر می‌توانست نه تنها رازهای کودتای ٢٨ مرداد بلکه اسرار #کودتای_1299 و صعود #سلطنت_پهلوی را نیز آشکار کند.
4⃣ به‌دلیل همین پنهان‌کاری اکید و عجیب است که سال‌ها پیش، احتمالاً در سال‌های اول انتقال سلطنت از قاجاریه به پهلوی، به #اردشیر_ریپورتر نشان عالی شهسوار فرمانده حمام (KCB) اعطا شد و این مسئله در هیچ نشریه‌ای انعکاس نیافت. میزان این پنهان‌کاری تا بدان حد است که حتی نام اردشیر ریپورتر نیز از فهرست کارکنان حکومت هند بریتانیا، که در دسترس محقّقین است، حذف شده!
5⃣ اعطای #مقام_شهسواری KBE (شهسوار امپراتوری بریتانیا)، که به شاپور حقوق و امتیازات ویژه‌ای اعطا می‌کرد، از جمله حق به‌کار بردن پیشوند «سِر» در نامش، در سال ١٣۵٢ انجام گرفت. زمانی که قدرت‌های غربی نسبت به ثبات #حکومت_پهلوی اطمینان کامل داشتند و اوج برو بیای دربار پهلوی و حدود دو سال پس از جشن‌های ٢۵٠٠ساله بود.
✍ استاد عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
🇮🇷👉 @jscenter