🔰 درباره انگاره «خدمت‌کردن به مردم» از طریق نگاه ابزاری به علم ✍دکتر محمدرضا #قائمی‌نیک 🗒 #یادداشت 📌بخش اول 🔻میشل فوکو در گفتگویی با نوام چامسکی در ۱۹۷۱، متذکر شد که برخلاف تصور رایج، دستگاه قدرت از طریق نهادهای رایجی نظیر پلیس، ارتش یا نهادهای اجرایی اِعمال قدرت نمی‌کند بلکه از طریق نهادهایی که ظاهراً خنثی و بی‌طرف هستند، سلطه بر افراد جامعه شكل می‌گیرد. کار سیاسیِ واقعی، نه نقد نهادهای آشکارا سیاسی، بلکه نقدِ این نهادهای قسم دوم ظاهرا خنثی است. 🔻در یکی دو دهه اخیر در میان نهادهای علمی کشور مباحثات و منازعاتی میان «نظریه پردازان» علم سکولار غربی و «نظریه پردازان» علم اسلامی-ایرانی در گرفته است که مسئله ارتباط هر یک از این دو با نهادهای قدرت و سیاست نیز یکی از نکات محل بحث بوده است. با این حال به نظر می رسد ورای این دوگانه، قلمروی از فعالیت علمی بسیار گسترده در ایران به شکلی ناآشکار در حال استمرار و بقاء است که از قضا، بسیاری از مشکلات مربوط به فعالیت علمی، نه محصول فعالین و «نظریه پردازان» علم سکولار و نه برآمده از فعالیت «نظریه پردازان» علم دینی است، بلکه محصول قلمرویی از فعالیت علمی است که به جهت بهره مندی از بودجه‌های پژوهشی-آموزشی یا دسترسی به امکانات یا ارتباط با نهادهای قدرت و به‌طور کلی همۀ امور محل منازعه، به مقدار بیشتر از دو طرف منازعه مذکور، تأثیر بسیار زیادی در مشکلات فعلی فعالیت علمی در ایران دارد. 🔻این قلمرو سوم را می‌توان با تعابیر مختلفی، قلمرو «مصرفی»، «کاربردی»، «معطوف به کسب شغل و درآمد و پول» یا حتی «استعماری» فعالیت علمی نامید. این قلمروی به لحاظ کمی گسترده، عمدتاً مصرف کننده علم است؛ علم را تنها برای apply کردن و کاربرد محض آن در زندگی روزمره می خواهد. در این قلمرو، علم، ابزاری برای کسب درآمد، شغل یا حداكثر منزلت اجتماعی بالاتر و بیشتر است و در نهایت، این نگاه به علم، استعماری است. زیرا به علم، نه به‌مثابه طریقی برای کشف حقیقت و نیل به آن، بلکه به مثابه ابزاری برای طلب عمران و سازندگی تکنیکی می نگرد. شاید همۀ این ویژگی‌ها را بتوان در کنار نهادن درک علم به مثابه طريق كشف حقیقت در مقابل تعریف علم به مثابه تکنیکی جهت کنترل خلاصه کرد. 🔻مصداق این قلمرو در جامعه ایرانی، کرور کرور علم ورزانی است که در قالب دانشجو یا استاد یا حتی اخيراً بنگاه‌های چاپ مقاله و کتاب، بی‌تفاوت نسبت به ماهیت، تاریخ تحولات و پیش‌فرض‌های علم و از همه مهمتر، ویژگی حقیقت جویانهٔ علم، صرفاً نگاهی ابزاری به علم دارند. در اینجا تفاوتی ندارد که علم دینی باشد یا سکولار؛ سنجه مهم علم در این نگاه ابزاری بودن آن برای هدفی خاص است که البته اغلب مادی است. ادامه دارد👇👇 ✨آگـاهـے‌‌ بـــراے‌‌ سامـــانے‌‌ دیگــر✨ مدرســـه تـ؋ــــکر و نــوآوری نگــــــاهـ ‌ 🆔️ @sch_negah