#بصیرت_عاشورایی #راسخون #دهه_وقف 🔆 سیر وقف در ایران ⭕️

 قاجار (1)

🔻 سلسلۀ قاجاریه در سال 1209 قمری با «آقامحمدخان» بر سر کار آمد و در سال 1343 قمری، مصادف با 1304 شمسی، با خلع «احمدشاه» منقرض شد. در دوران قاجاریه، که آغاز تأثیرپذیری ایران از غرب بود، علی‌رغم افزایش تعداد موقوفات، اوضاع اوقاف آشفته بود. البته در دوران «میرزاحسین‌خان سپهسالار قزوینی» اقدامات اصلاحی در جهت بهبود اوضاع اوقاف انجام شد که برای مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1️⃣ نظارت بر اعمال متولیان؛ 2️⃣ دستور مبنی بر ثبت صحیح اوقاف در وزارت اوقاف؛ 3️⃣ اخذ مالیات موقوفه‌ها به سبب بی‌مبالاتی برخی متولیان که از موقوفه‌ها بهره‌برداری شخصی می‌کردند. میرزاحسین‌خان قزوینی از اموال خودش نیز موقوفات قابل توجهی را بر جای گذاشته است که «مدرسۀ علمیۀ سپهسالار» (مدرسۀ عالی شهید مطهری) و «مجلس شورا یا ساختمان بهارستان» از آن جمله است. وقف‌نامه‌‌‌‌هایی از سدۀ سیزدهم در دست است که نشان از افزایش شمار موقوفات در این دوره دارد. #سیر_وقف_در_ایران 🌺✨🌸✨ دهه وقف گرامی باد ✨🌸✨🌺 💠کانال آستان مقدس امامزاده شاهرضا (علیه‌السلام) 🆔️ @shaahreza_ir

#بصیرت_عاشورایی #راسخون #دهه_وقف 🔆 سیر وقف در ایران ⭕️

 پهلوی (1)

🔻 در دورۀ پهلوی (1344ـ1399ق/1304ـ1357ش) ثروتمندان کمتر از طریق وقف به کمک نیازمندان می‌شتافتند، ‌چراکه رضاشاه بسیاری از املاک موقوفه را به نام خود و اطرافیان و اداره‌جات دولتی ثبت کرد؛ و این عمل تأثیر زیادی در ‌‌کم‌رنگ شدن سنت حسنۀ وقف داشت؛ به‌خصوص قانون «اصلاحات ارضی» که موقوفات عام به افراد بدون مجوز شرعی فروخته شد و یا بسیاری از مردم، از ترس این‌که املاک وقفی به دست عمال شـاه نیفتد، وقف‌نامه‌ را مخفی کرده و به مرور زمان وقف‌نامه‌‌ها ناپدید و املاک وقفی به بوتۀ فراموشی سپرده شد. رضاشاه که علاقۀ جنون‌آمیزی به مالکیت زمین و اراضی کشاورزی و باغی داشت، بسیاری از املاک وقفی امام رضا(ع) را به بهانۀ تولیت آن‌ها، به نام خود به ثبت رسانید و به پیروی از او، استانداران و فرمانداران او نیز به این عمل مبادرت کردند؛ تا جایی که رواج موقوفه‌خواری در این دوره باعث شد اعتماد مردم به وقف، کم و میزان وقف اموال به صفر برسد! 🔻 دولت رضاخان سیستمی به وجود آورد که به او امکان می‌داد بسیاری از حوزه‌‌های عمومی را کنترل کند. تصویب «قانون موقوفات» در سال 1313 شمسی برای ادارۀ امور، به دولت قدرت تصمیم‌گیری وسیعی تفویض می‌کرد. مادۀ اولِ این قانون اشعار می‌دارد که ادارۀ موقوفاتی که متولّی ندارد یا مجهول‌التولیه است، با وزارت معارف است. مادۀ دوم، نظارت کامل وزارت معارف و اوقاف را نسبت به موقوفات عامه مورد تصریح قرار می‌دهد. برابر نظام‌نامۀ اجرایی این قانون، دامنۀ رسمی برای نظارت دولت بر نحوۀ دخل و خرج و عمران رقبات در نظر گرفته شده بود. ‌هم‌چنین در این نظام‌نامه، موارد مصرف عواید حاصل از موقوفاتی که ادارۀ آن با وزارت اوقاف است، به ترتیب ذیل تعیین شد: احداث ساختمان دبستان‌ها (40 درصد)، خرید لوازم تحصیل و لباس شاگردان بی‌بضاعت (10 درصد)، کمک به منافع عمومی امور عام‌المنفعه و شیر و خورشید سرخ (20 درصد)، کمک به تبلیغات عمومی و بهداشت عمومی (10 درصد)، طبع کتاب‌‌های مفید (10 درصد) و ذخیره برای مخارج غیرمترقبه (10 درصد). 🔻 برقراری مقررات مربوط به اوقاف، تا حدودی دست روحانیان را از منابع مالی حاصل از درآمد اوقاف، کوتاه کرد و قدرت مالی آن‌ها را محدود ساخت. دخل و تصرف دولت در املاک موقوفه تا آن‌جا پیش رفت که در چهاردهم اردیبهشت 1320، قانون اجازۀ فروش املاک زراعتی موقوفه، در مجلس شورای ملی به تصویب رسید؛ و بنا بر مواد این قانون، دولت اختیارات بسیاری در فروش املاک اوقافی به دست می‌آورد. 🔻 بنا به سنت گذشته و با وجود سایر اقدامات غیرمذهبی، رضاشاه خود را متولّی آستان قدس اعلام کرد. او نحوۀ مدیریت را تغییر داد و بخشی از درآمد‌های موقوفات را صرف آبادانی شهر مشهد (ساختن خیابان‌‌های بزرگ و احداث کانال‌‌های بزرگ آب) و تأسیس یک بیمارستان برای زائران کرد. بنا بر اسناد تاریخی، تعدادی از املاک وقفی، به‌خصوص موقوفات آستانۀ ری، به عنوان خالصی دولتی به رضاخان فروخته شد. #سیر_وقف_در_ایران 🌺✨🌸✨ دهه وقف گرامی باد ✨🌸✨🌺 💠کانال آستان مقدس امامزاده شاهرضا (علیه‌السلام) 🆔️ @shaahreza_ir

#بصیرت_عاشورایی #راسخون #دهه_وقف 🔆 سیر وقف در ایران ⭕️

 جمهوری

اسلامی

🔻 «سازمان اوقاف و امور خیریه» پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بررسی جامعی دربارۀ موقوفات انجام داد؛ اشکالات و آفات را شناسایی کرد و راه‌کار‌های لازم را در جهت رفع نواقص و توسعۀ وقف و بهره‌وری بهینه از این منابع مهم به کار بست. با نگاهی کلی می‌توان مجموعۀ این فعالیت‌ها را، به تعبیر حجت‌الاسلام و المسلمین نظام‌زاده (ریاست وقتِ سازمان اوقاف و امور خیریه)، در سه بخش دسته‌بندی کرد: 1️⃣ بازیابی و کشف موقوفات گم‌شده در طول ده‌ها سال گذشته، برخی از موقوفات بنا به دلایل گوناگون از بین رفتند و نشانی از آن‌ها نمانده بود. سازمان اوقاف بنا به وظیفۀ شرعی و قانونی، گروهی از متخصصان و حقوق‌دانان خود را برای یافتن موقوفات بسیج کرد، و آن‌ها با مراجعه به ادارات ثبت اسناد و املاک و بررسی پرونده‌ها و مطالعۀ وقف‌نامه‌‌ها، اطلاعات ذی‌قیمتی به دست آوردند و املاک فراوانی را که سابقۀ وقفیت آن‌ها محرز بود، شناسایی کرده و به وقفیت برگرداندند. 2️⃣ بازستانی موقوفات غصب‌شده بخش دیگر فعالیت سازمان، در زمینۀ بازستانیِ موقوفات غصب‌شده است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در زمان رژیم گذشته، از دو ناحیه به موقوفات ضربه وارد شده است: یکی از راه‌‌های تصویب قوانین خلاف شرع، مانند «قانون اصلاحات ارضی» که طی آن بسیاری از زمین‌‌های وقفیِ مزروعی توسط حکومت پهلوی از وقفیت خارج و سند مالکیت به نام زارعین صادر شد؛ و دوم از ناحیۀ برخی متصدیان امور وقف که با موقوفه‌خواری و حیف و میل موقوفات، موجب سلب اعتماد مردم و خیرین از این سنت نبوی شدند و به تدریج انگیزۀ خیرخواهی در جامعه ضعیف شد. اما در مورد اول، یعنی تصویب قوانین خلاف شرع، اقداماتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در جهت لغو آن قوانین صورت گرفت و طبق فتوای امام خمینی(ره) که فرمودند: «موقوفات باید به حال وقفیت باقی و عمل به وقف شود»، زمینۀ بازگرداندن موقوفات غصب‌شده به وقفیت فراهم شد و شورای انقلاب اسلامی در تاریخ 4/2/1358 ـ یعنی سه ماه بعد از پیروزی انقلاب ـ لایحۀ قانونی مهمی را تحت عنوان «لایحۀ قانونی تجدید اجارۀ املاک موقوفه» تصویب کرد. در ماده یک این قانون به صراحت آمده است:

به منظور جلوگیری از هر گونه تضییع حق در موقوفات کشور و تنظیم اسناد و قرارداد اجاره و تعیین اجاره‌بهای عادلانۀ املاک استیجاری و متصرفی و موقوفه، از این تاریخ کلیۀ اسناد و قراردادها، اعم از عادی و رسمی منعقده بین اوقاف و مستأجرین در موقوفات عامه، نظیر املاک مزروعی و باغات و اراضی و مستغلات و مستحدثات شهری و روستایی، فسخ و به این قبیل مستأجرین و سایر اشخاص، اعم از حقیقی و حقوقی که به هر نحوی از انحاء در حال حاضر املاک موقوفه را متصرف می‌باشند، اخطار می‌شود که در ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این لایحه، جهت روشن نمودن وضع املاک استیجاری و متصرفی خود و تأییدیۀ اجاره‌بهای گذشته و تنظیم اسناد اجارۀ جدید به نرخ عادلۀ روز، به ادارۀ اوقاف محل ملک مراجعه نمایند.

🔻 این اقدام شورای انقلاب اسلامی ایران، روحی تازه در کالبد بی‌جان موقوفات کشور که در حال اضمحلال کامل بودند، دمید و مشتاقانِ به کار خیر را دوباره امیدوار کرد. با تصویب این قانون، کلیۀ ارتباطات قانونی بین متولیان موقوفات و مستأجرین لغو شد و مجدداً با در نظر گرفتن صرفه و صلاح وقف، تجدید اجاره گردید. در همین راستا، مجلس شورای اسلامی هم در سال 1363 شمسی، قانونی را در یک ماده و پنج تبصره به تصویب رساند که در این قانون آمده است:

از تاریخ تصویب این قانون، کلیۀ موقوفاتی که بدون مجوز شرعی به فروش رسیده یا به صورتی به ملکیت درآمده باشد، به وقفیت خود برمی‌گردد و اسناد مالکیت صادرشده، باطل و از درجۀ اعتبار ساقط است.

به منظور اجرای دقیق و عادلانۀ قانون مذکور و تعیین تکلیف متصرفان موقوفاتی که به فروش رفته، کمیسیونی مرکب از پنج نفر از علما و مجتهدان در سازمان اوقاف تشکیل گردید، تا طبق مادۀ دوم آیین‌نامۀ قانون مذکور، کلیۀ پرونده‌‌‌هایی را که از سراسر کشور در این رابطه به سازمان اوقاف می‌رسند، بررسی و تعیین تکلیف نماید. شایان ذکر است، با اجرای قانون «ابطال اسناد فروش رقبات موقوفه» از سال 1363 تا کنون، هزاران هکتار از اراضی و املاک موقوفات در روستاها و شهر‌های مختلف کشور به ارزش میلیاردها ریال، به وقفیت برگشته و عواید آن‌ها در جهت اجرای نیات خیر واقفان هزینه می‌شود. 3️⃣ بازسازی و احیای موقوفات مخروبه اقدام مهمّ دیگر سازمان اوقاف، علاوه بر بازشناسی و کشف موقوفات گم‌شده و علاوه بر بازستانیِ موقوفات غصب‌شده، بازسازی و احیای موقوفات و بهینه‌سازی آن‌هاست. احیا و بازسازی موقوفات شامل دو جنبه است: الف. بازسازی عمرانی؛ ب. بازسازی فرهنگی و معنوی. #سیر_وقف_در_ایران 🌺✨🌸✨ دهه وقف گرامی باد ✨🌸✨🌺 💠کانال آستان مقدس امامزاده شاهرضا (علی