📝📝📝📝 📎حجت‌الاسلام والمسلمین زائری در اولین نشست اندیشه صدر 🔺مهمترین ویژگی شهید صدر ارائه چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام است 📎حتی اگر شهید صدر در حوزه علمیه تحصیل نکرده بود از نوادر روزگار ما بود؛ بی شک در فضای حوزه علمیه و چارچوب حوزه‌های علمیه، شخصیت شهید سید محمد باقر صدر استثنایی و بسیار ویژه است؛ از سویی ایشان فرزند خاندانی با سابقه نهصد سال فقاهت است؛ از سوی دیگر شرایط شخصی یتیم شدن در کودکی، فقر، خود اتکایی در تحصیل و رشد عجیب درسی که نمی‌شود برای آن مثالی پیدا کرد. 📎از نشانه‌های نبوغ بسیار زیاد شهید محمدباقر صدر را اجتهاد در دوازده سالگی است. باور کردنی نیست که آثار ایشان برای ایام کودکی است؛ وی در سن ۲۲ سالگی درس خارج دارد؛ جایی که بزرگان در آن حوزه علمیه تدریس می‌کردند. 📎 در غیاب ائمه معصوم علما باید جلوه‌ای از حضور ایشان باشند؛ غالب علما از جهت سلوک فردی و اخلاقی سعی کرده‌اند شبیه اهل بیت (ع) باشند؛ هرچند فاصله زیاد است اما در آن پیروی و توسل، مردم آن جلوه‌ها را دیده‌اند. 📎جلوه‌ای از نمایندگی اهل بیت به وسیله علما، تفکر نظام‌مند در شناخت دین است. زندگی نماینده ائمه اطهار (ع) باید مجموعه‌ای منسجم در تمام ابعاد زندگی باشد؛ ارتباطات و رسانه‌های جدید، شناختی جدید را به ارمغان آورده است و سئوالات متعددی در برابر اسلام قرار گرفته است. 📎مطالب قدیمی مشکلی را از مخاطب جدید حل نمی‌کند؛ اجتهاد به معنای سنتی که احکام دین را از منابع اصیل استخراج کند و تنها احکام نماز و روزه را بگوید، پاسخگوی بشر امروز نیست؛ اینجا به اجتهادی نیاز داریم که کلیت علم و دین را بفهمد و بتواند پاسخ بدهد. 📎 اجتهاد به معنای سنتی در بعضی موارد نوعی تقلید است. برخی از اساتید فعلی، آرای علمای قدیم را در سینه دارند و آن‌ها را بازگو می‌کنند؛ این کار بسیار ارزشمند است اما اجتهاد برای زمان فعلی نیست؛ گاهی اوقات به دلیل محیط اجتماعی جرأت نوآوری نداشته‌ایم، در نتیجه خیلی از اشکالات و ایرادات در حوزه علمیه به وجود آمده است و به این خاطر نمی‌تواند مشکلی حل کند. 📎استاد سید ابوالحسن اصفهانی فرمودند اجتهاد «منطق پیغمبر فهمی» است؛ مجتهد کسی است که به اندازه توان خود تشخیص دهد پیامبر (ص) درباره موضوع فعلی چه تصمیمی می‌گرفت؛ اگر پیامبر اکرم (ص) با این سئوال مواجه می‌شد چه می‌کرد؛ در نتیجه اینجا پیام امام، پیامبر و خدا است پیام فقه، اصول و تفسیر نیست. 📎اجتهاد جلوه‌ای از رفتار است که شناخت همگن، منسجم و منضبط با یک دستگاه فکری روشن از دین را ارائه می‌کند. نخست اینکه عالم باید خود این دستگاه فکری را دریافت کند و دوم اینکه آن را منتقل کند؛ چنین مواردی زیاد نبوده است و اگر هم بوده، امکان عرضه خود را پیدا نکرده است؛ البته عمر کوتاه شهید محمدباقر صدر نیز باعث شد که فرصت تبیین اندیشه خود را پیدا نکند. 📎مهمترین ویژگی شهید صدر پیدا کردن چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام است. شهید محمدباقر صدر توانست پیام دین را برای انسان امروز بیان کند؛ این مهمترین جنبه شهید صدر است و دریغ و افسوس از اینکه جنایت وحشتناک صدام فرصت نداد که این شخصیت بی‌نظیر بتواند این دستگاه فکری را بیشتر تبیین کند. 📎 شهادت خواست شهید صدر بود. شهید صدر می‌توانست با سفر به کشورهای اروپایی خود را از مهلکه نجات دهد، اما ایستادگی و شهادت را برگزید و جهان معاصر ما از ایشان محروم شد؛ هرچند آثار ایشان به صورت منسجم در اختیار همگان قرار دارد. 📎 برای ترویج اندیشه شهید صدر، ابتدا باید شخصیت خود شهید صدر را به درستی تبیین کرد؛ حتی مخاطبان نخبه و متخصص با شخصیت شهید صدر آشنا نیستند؛ کتاب‌هایی مانند «نا» و آثار عمومی‌تر درباره ایشان، باید ترویج و خوانده شود؛ به شکل‌های دیگری مانند برگزاری همین نشست‌های علمی نیز لازم است که فعالیت‌هایی برای شناخت شخصیت شهید صدر صورت گیرد. 📎 آثار امام موسی صدر مکمل آثار شهید محمدباقر صدر هستند. این دو در کنار هم چشم‌انداز روشن‌تری را ارائه می‌کند؛ اول اینکه امام موسی صدر ارتباط بین‌الملل بیشتری داشت؛ دوم اینکه شهید محمدباقر صدر تجربیات اجتماعی، علمی و فرهنگی محدود به جامعه شیعه و حوزه نجف داشت اما امام موسی‌صدر با عمر طولانی‌تر و فعالیت‌های بیشتر توانست آن اندیشه‌ها و افکار را با شرایط روز تطبیق کند؛ تلفیقی از امام موسی صدر با شهید محمدباقر صدر بسیار سودمند خواهد بود. #اندیشه_صدر #مرور_نشست 🆔 @shahidsadr

📎دکتر مسعود پورفرد در دومین نشست اندیشه صدر: 🔺دیدگاه‌های شهید صدر راهگشای جمهوری اسلامی و جهان اسلام است 📎کتاب «فقه سیاسی شهید صدر» را سال 1396 چاپ و منتشر کردم؛ نگاه شهید صدر در حوزه سیاست می‌تواند تحول آفرین باشد؛ نگاه شهید صدر در قلمروهای مختلف علوم انسانی بویژه سیاست، بسیار کاربردی و کارآمد است. 📎طرح بحث‌های شهید صدر در اقتصادنا، فلسفتنا و مانند آن‌ها را دریایی از خلاقیت در حوزه‌های علوم اجتماعی هستند. با توجه به دیدگاه‌های شهید صدر می‌توانیم حوزه علم سیاست را متحول کنیم؛ این نگاه‌ها بومی و اسلامی است. 📎ما در تبیین «نظریه عاملیت جمعی در اندیشه سیاسی شهید صدر» از کتاب‌های «المدرسه القرآنیه»، «الاسلام یقود الحیات» و «اقتصادنا» استفاده کرده‌ایم. 📎به طور ساده منظور از عاملیت جمعی چیزی در مقابل عاملیت فردی است؛ شهید صدر حامی این عاملیت جمعی است که در حوزه نظام‌های اجتماعی سیاسی عاملیت جمعی مؤثرتر و کارآمدتر است؛ سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های مردمی و جمعی نمونه ساده‌ای از عاملیت جمعی هستند؛ یعنی گروهی از مردم که مجموعه‌ای از روابط اجتماعی، شبکه اجتماعی و هدف خاص دارند. 📎منظور از عاملیت جمعی یک گروه مستقل از قدرت سیاسی است که ممکن است تخصصی در فرهنگ، اقتصاد و سیاست نیز داشته باشند؛ این گروه زیرمجموعه قدرت اجتماعی هستند. 📎شهید صدر نقشی کلیدی و اساسی برای عاملیت جمعی در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی در نظر داشت. این عاملیت جمعی در دوران معاصر پیروزی‌های بزرگی را برای جمهوری اسلامی در جنگ تحمیلی و عرصه‌های مختلف رقم زده است؛ اگر این عاملیت مهم شمرده شود نظام سیاسی هم می‌تواند موفقیت خود را بیمه کند. 📎شهید صدر ثابت کرد عاملیت جمعی بر پایه اسلام می‌تواند ساختارهای متصلبی مانند ساختار سیاسی صدام را در هم بشکند. هرچند متأسفانه این عالم بزرگ جهان اسلام را به شهادت رساندند اما ایشان منابع و مطالب کلیدی را در فلسفه جامعه‌شناسی مطرح کرد که می‌تواند مورد استفاده ما قرار گیرد. 📎شش گزاره در چگونگی استفاده از آثار شهید صدر مورد توجه قرار دارد. گزاره اول این است که عاملیت فردی با تلاش اجتماعی می‌تواند به سمت عاملیت جمعی سوق پیدا کند؛ دو نوع می‌توان این طریق را پیمود یکی حب ذات که مورد اشاره شهید صدر است که خودخواهی ذاتی افراد زمینه‌ای برای رساندن خیر به دیگران است و این کمال خواهی می‌تواند به حرکات خیرخواهانه جمعی نیز منتقل شود؛ دوم فلسفه صدرایی و حکمت متعالیه که شهید صدر آن را تدریس می‌کرد نیز به دنبال حرکت جوهری فردی به حرکت جوهری جمعی و مورد تأیید شهید صدر است. 📎گزاره دوم موید این است که تغییر در ساختار غیر ممکن نیست. دو بخش ساختار و کارگزار نشان می‌دهد که ساختارها سیستم جبری است که الزامات و شکل‌های خاص خود را دارد و ممکن است منعطف یا متصلب باشد؛ شهید صدر اعتقاد دارد ساختار به هر شکلی باشد قابل تغییر است؛ از سویی عاملیت جمعی با قدرت بیشتر خود می‌تواند این ساختار را تغییر دهد. 📎در کتاب مدرسه القرآنیه شهید صدر، ویژگی‌های امت که همان ویژگی‌های عاملیت جمعی است بیان شده است؛ در این کتاب بیان شده است که امت باید هدفی خاص، همبستگی، همدلی و ارزش‌های معنوی داشته باشد. 📎در گزاره چهارم کارگزار فردی نقش فردی و کارگزار جمعی نقش جمعی دارد. باید عاملیت جمعی با ویژگی‌های مطلوب خود فعال شود و ما این قدرت اجتماعی را در کنار قدرت سیاسی به رسمیت بشناسیم و وظیفه نظارت و کنترل را به آن واگذار کنیم که این یکی از پایه‌های اساسی و زیرساخت‌های نظریه عاملیت است. 📎تأکید نصوص دینی بر عاملیت جمعی و نهی از گوشه‌گیری عنوان کرد است و همچنین گزاره ششم مطرح می‌کند که آیات مربوط به این مسأله در حوزه اجتماعی وجود دارد؛ شهید صدر آیاتی را انتخاب می‌کند که زندگی اجتماعی سیاسی نشان می‌دهد که این جامعه، جمع و امت، می‌تواند در راه‌ها و سبک‌های زندگی خود موفق شود؛ عاملیت جمعی بر اساس این آیات می‌تواند گره‌گشای کارآمدی یک نظام باشد. 📎مشکلات جمهوری اسلامی ناشی از توجه کم به عاملیت جمعی است. شهید صدر به این مشکلات پاسخ می‌دهد که مشارکت جمعی را در نظام خود استفاده کنید و هیچ نگران نباشید؛ ما با این دیدگاه می‌توانیم در جمهوری اسلامی و حتی در جهان اسلام تحول ایجاد کنیم. 📎ناکارآمدی نظام سیاسی با وجود داشتن اندیشمندی مانند شهید صدر عجیب است. دیدگاه‌های شهید صدر راهگشای جمهوری اسلامی و جهان اسلام است. 📎در جمهوری اسلامی هم نظریات مختلفی در باب عاملیت جمعی داریم که البته قوی نیستند؛ در نظریات نخبگانی یک عده خاص تصمیم می‌گیرند و تصمیم‌ساز و همه کاره هستند و مردم هیچ کاره هستند؛ اما در دیدگاه شهید صدر حتی نخبگان هم مجبور هستند در تشکل‌های مردم حضور پیدا می‌کنند. #اندیشه_صدر #مرور_نشست 🆔 @shahidsadr

1⃣ بخش اول 📎حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان در چهارمین نشست اندیشه صدر: 🔺شهید صدر معمار اندیشه اسلامی بود 📎اگر چهل سال پیش به نگاه شهید صدر خوب پرداخته بودیم، در فضای روشنفکری و حتی فضای سیاسی جامعه اینقدر تلفات نمی‌دادیم. 📎 شهید محمد باقر صدر را علامه باهوش و با زکاوت بود. شهادت هولناک این شخصیت که علم و عمل را با هم در آمیخت و در اوج صفای باطن در چنین ایامی به شهادت رسید را تسلیت عرض می‌کنم؛ این شهادت مصداق اتم و اکمل ورود ثلمه به اسلام بود. 📎متاسفانه جامعه اسلامی به آثار شهید صدر بی‌مهری کرده است. ما باید برگردیم به پنجاه سال پیش و سخنان شهید صدر را واکاوی کنیم و ببینیم که چقدر این اندیشه‌ها راهگشای ما در عرصه‌های مختلف جهان اسلام است؛ این اندیشه‌ها از نیازهای اساسی ما برای پی‌ریزی تمدن عظیم اسلامی است. 📎 نابغه بودن شهید محمد باقر صدر با دیگر ستارگان جهان اسلام متفاوت بود؛ شهید صدر امتیازاتی داشت که این شخصیت را کم‌نظیر می‌کند؛ نبوغ برخی در حافظه، سرعت یادگیری یا انتقال مطلب است، اما شهید صدر قدرت جمع‌بندی، نظریه‌پردازی، نگاه نظام‌مند و ساختار‌مند و سیستماتیک، قدرت تولید راهبرد داشتن و دارای تفکر استراتژیک بود که نبوغ ایشان در این عرصه‌ها بود. 📎 شهید صدر نه تنها تفکر استراتژیک داشت بلکه در این زمینه نابغه بود؛ شهید صدر معمار اندیشه اسلامی بود؛ خانه‌هایی از اندیشه اسلامی می‌ساخت که می‌شد بشریت در این خانه‌ها زندگی کند و پناه بگیرد. 📎باید کاری کنیم که در مکتب‌ها و مدرسه‌ها، افرادی مانند شهید صدر در حد استعدادهای خود تربیت شوند؛ گاهی اوقات شیوه آموزش ما جزئی نگری را تشدید می‌کند و افراد از کلی‌نگری پرهیز می‌کنند و ناتوان می‌شوند؛ جزئی نگری لازم است اما شهید صدر با سرعت بسیار بالا جزئیات را در کنار هم قرار می‌داد و در همان دوران یک کل‌نگر بزرگ بود و می‌توانست از بالا مجموعه‌ای را تحت نگاه هوشمندانه خود قرار دهد. 📎 روش‌های مختلفی برای بهره‌گیری از قرآن وجود دارد که شهید صدر این روش‌های تفسیر قرآن و تلاش برای فهم قرآن را به دو روش جزئی‌نگر و موضوع محور تقسیم‌بندی می‌کند؛ و رویکرد جزئی‌نگر را مورد توجه بسیاری از مفسران می‌داند که لازم است تا قرآن کریم مورد تحریف قرار نگیرد. 📎شهید صدر تفسیر موضوع را مطرح می‌کند و بر دیگر تفاسیر برتری می‌دهد؛ در این نوع از تفسیر، انسان موضوع خود را به قرآن عرضه می‌کند و قرآن پاسخ این مسأله یا شرح آن موضوع را بیان می‌کند؛ در اینجا اتفاقات عجیبی رقم می‌خورد؛ شهید صدر اعتقاد دارد تفسیر جزئی‌نگر محدودیت‌هایی دارد ولی تفسیر موضوعی نامحدود است و با این روش به صورت نامحدود می‌توان از قرآن بهره برد. 📎شهید صدر به فرموده امیرمؤمنان حضرت علی (ع) از قرآن استنطاق و حل مسائل را از آن طلب می‌کند؛ این بی‌نهایت بودن فواید قرآن کریم در تفسیر موضوعی نکته بسیار جالبی است که مورد توجه این اندیشمند جهان اسلام است و ما را به آن توجه داده است. 📎فهم عمیق آیات قرآن را به واسطه استفاده از این روش شروع شد: شهید صدر نکته‌ای را اشاره می‌کند که «حقیقت آن است که تعیین و استخراج این نظریه‌ها، امروز امری بایسته و ضرورتی اساسی است و نمی‌توان به هیچ وجه خود را از آن بی‌نیاز پنداشت؛ پیامبر اکرم(ص) نیز نظریه‌ها را ارائه می‌کرد، اما از رهگذر اجرا و در چارچوب فضای کلی قرآنی که در زندگی اسلام ایجاد می‌کرد؛ هر فرد مسلمانی در این فضای کلی هرچند به صورت اجمالی و ارتکازی، نظریه‌های اسلامی را می‌فهمید زیرا آن فضا و چارچوب روانی، اجتماعی، فکری و تربیتی که پیامبر بنا نهاده بود، توانایی آن را داشت که نگاه صحیح را ارائه کند». #مرور_نشست #اندیشه_صدر 🆔 @shahidsadr

2⃣ بخش دوم 📎اکنون در زمان نزول قرآن نیستیم. اکنون نیازمند تفاسیر جزئی قرآن کریم هستیم تا کلمه به کلمه قرآن را متوجه شویم، اما نیازی که امروز باید با تأمل برطرف شود این است که به وسیله نبوغ شهید صدر بدانیم که مردم در صدر اسلام قرآن را به وسیله رسول گرامی اسلام(ص) در اجرا می‌دیدند اما امروز الگویی مانند رسول خدا(ص) که حجت را بر ما تمام کند نداریم، حال چگونه باید جایگزین رسول خدا(ص) را پیدا کنیم؟ درک کل‌نگر به قرآن کریم و حل مسائل خود با این کتاب ارزشمند چگونه انجام شود؟ 📎 روش تفسیر موضوعی در نظر شهید صدر مرحله دوم تفسیر است و نباید تفسیر جزء نگر فراموش شود. شهید صدر نشان می‌دهد که تفسیر جزئی‌نگر با رویکرد جزئی‌نگری مقدمه‌ای برای تفسیر موضوع‌محور است؛ ما نباید در جزئی‌نگری متوقف شویم که شهید صدر از باقی ماندن در جزئی‌نگری نهی می‌کند و اشاره می‌کند اگر در جزئی‌نگری باقی بمانیم باعث می‌شود که از قرآن برداشت‌های نادرستی پیدا کنیم که نمونه‌هایی از آن در تاریخ بوده است. 📎 اکنون برخی آنچنان در جزئی‌نگری فرو رفته‌اند که حتی با نگاهی که بخواهد کلی نگاه کند و مسأله‌ای را حل کند و با برداشت‌هایی که نتیجه همین رویکرد موضوع محور است مخالفت می‌کنند؛ شهید صدر اشاره می‌کند که رشد و بالندگی فقه هم به خاطر همین کلی‌نگر شدن است؛ رشد فقه در تاریخ فقاهت از زمانی است که فقها با موضوعات و مسائل به سراغ روایات معصومان (ع) و قرآن رفتند. 📎 کافی نیست که ما جمع‌بندی بین آیات را پیدا کنیم یا بر اساس چند واژه یک سری آیات را در کنار هم قرار دهیم، بلکه باید نظریه‌پردازی کنیم و به نظریه برسیم؛ به نظریه‌های علمی و انسانی که پاسخ‌دهنده نیاز بشر باشد. 📎شهید صدر مدافع شیعیان در مقابل اهل سنت نیست بلکه شهید صدر مدافع اسلام در برابر تمام اندیشه‌های انحرافی است و حتی می‌توان گفت ویژگی برجسته شهید صدر این است که می‌خواهد با قرآن جهان و حیات بشر را اداره کند؛ مسائلی که دنبال می‌کند مسائلی است که بشر برای اداره حیات خود نیاز دارد؛ ما الان به چنین تشیعی نیاز داریم که دغدغه آن صرف نقد دیگر مذاهب یا شبهات دیگر مذاهب نباشد؛ امروز با نیازهایی از بشریت مواجه هستیم که اندیشمندان جهان بی‌توجه یا ناتوان از پاسخ به آن‌ها هستند. 📎 به بیان شهید صدر رویکرد جزئی نگر از قرآن شروع و به قرآن ختم می‌شود و شاید به هیچ یک از نیازهای جامعه نگاه نکند. شهید صدر تصریح دارد برای نظریه‌پردازی در رویکرد موضوع‌محور تفسیر قرآن، ما باید از مسائل عینی حیات بشر شروع کنیم و به قرآن برسیم و بعد برگردیم و مسائل حیات بشر را حل کنیم؛ چقدر روشنفکران جهان به این نگاه دینی نیاز دارند. 📎 اگر ما چهل سال پیش به این نگاه شهید صدر خوب پرداخته بودیم، اینقدر در فضای روشنفکری و حتی فضای سیاسی جامعه تلفات نمی‌دادیم؛ چند ده سال در درگیری‌های بیهوده برخی روشنفکران معطل ماندیم و فرسوده شدیم چون از دین تلقی غلطی داشتند که این افکار تابناک و روشنفکرانه شهید صدر می‌توانست تلقی‌های غلط آن‌ها را برطرف کند. 📎 شهید صدر در درک مسائل جامعه دارای نبوغی بی‌نظیری است. وقتی انقلاب اسلامی به پیروزی نرسیده است می‌گوید، «با پیروزی انقلاب خمینی ابرقدرت‌ها نابود شدند»، که این اوج دقت در وضعیت جامعه را نشان می‌دهد و متأسفانه برخی هنوز با این همه پیروزی به این نگاه نرسیده‌اند. 📎متن صریح شهید صدر این است که «این روش تفسیری از موضوع یا واقعیت خارجی یا شیء بیرونی آغاز می‌کند و به قرآن مجید می‌رسد، بنابراین به این دلیل که این تفسیر از موضوع بیرونی آغاز می‌کند و به قرآن کریم می‌رسد در پرتو تفاوت اول آن را تفسیر موضوع محور می‌نامیم، از سوی دیگر آن را تفسیر وحدت‌بخش نیز می‌نامیم؛ زیرا در این رویکرد بین تجربه بشری و کتاب الهی وحدت برقرار می‌کنیم؛ البته نه آنکه تجربه بشری را بر قرآن حاکم کنیم، یا قرآن را تابع آن نماییم، بلکه به این معنا که آن دو را در قالب یک روند پژوهشی می‌ریزیم تا در نتیجه این روند یکسان پژوهش، مفهومی قرآنی به دست بیاید که می‌تواند موضع اسلام را در برابر آن تجربه بشری یا مقوله فکری که به روند پژوهشی وارد شده است معین کند». این روند موضوع محور به درد دانشگاه‌های ما می‌خورد؛ زیبایی و روشنفکری بیانات شهید صدر تمامی ندارد. #مرور_نشست #اندیشه_صدر 🆔 @shahidsadr

3⃣ بخش سوم 📎از موضوعات مورد توجه شهید صدر به «سنت‌های تاریخ در قرآن کریم» که مورد نیاز حوزه‌های علمیه از صدر اسلام تاکنون بوده است می‌توان اشاره کرد. همانطور که باید خودشناسی را بر خدا شناسی اولویت دهیم، باید سنت‌های تاریخ را بشناسیم و بعد سراغ دین برویم تا دین برای ما نجات بخش باشد؛ همانطور که اگر طبیعت انسان، حیات اجتماعی و سنت‌های الهی در تاریخ را نشناسیم، اسلام را تحمیلی خواهیم شناخت؛ همانگونه که بسیاری به این دلیل، دین گریزی دارند. 📎 توجه به «چه کسی بودن» و «کجا بودن» را که دو امر برای ورود به مسائل است مهم است. خیلی‌ها درباره انسان‌شناسی که ما چه کسی هستیم توجه کرده‌اند، اما باید ببینیم که کجا هستیم؛ ما انسانی در خلأ نیستیم؛ انسانی محکوم به یک سلسله سنت‌های تاریخی و اجتماعی هستیم که تنها در این چارچوب می‌توانیم حیات و حرکت داشته باشیم؛ حالا دستوراتی که برای حرکت مناسب در این چارچوب است را بعد از شناخت چارچوب دریافت کنیم. 📎 شهید صدر ناجی عراق از مارکسیسم است. شهید صدر مسأله مارکسیسم را طوری برای مردم حل شده نشان دادند که امروز هیچ اثری از مارکسیسم نمی‌بینید. 📎 توصیه امام خمینی (ره) مبنی بر مطالعه آثار و اندیشه شهید صدر را اجرا کنید و از این اندیشه‌های تابناک بهره ببرید؛ حتی موضوعات مطرح شده به وسیله وی که موضوع و مسأله کاری شما نباشند را نیز مطالعه کنید، تا از روی دست این متفکر، این کسی که دارای تفکر راهبردی است نگاه کرده باشید و از روی دست او نحوه برخورد با مسائل را یاد بگیرید؛ بویژه برای طلاب گرامی و محققان علوم اسلامی و حتی علوم انسانی شایسته است که به اندیشه‌های تابناک و روش مطالعه و پژوهش و تفکر او مراجعه کنند. #مرور_نشست #اندیشه_صدر 🆔 @shahidsadr

📎حجت‌الاسلام‌ والمسلمین بهمنی در سومین نشست از سلسله درس‌گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر: 🔺تفسیر موضوعی شهیدصدر، تمام روش‌های معتبر را در خود دارد ✔️ آنچه شهید صدر می‌گوید یک رویکرد است؛ امروز هیچ رویکردی پیشرفته‌تر، نیرومندتر و پرظرفیت‌تر از تفسیر موضوعی شهید صدر نمی‌شناسیم؛ تفسیر موضوعی ایشان، در عرض هیچ روش دیگری قرار نمی‌گیرد. ✔️ تفسیر موضوعی، تمام روش‌های معتبر را در خود دارد و از اساس با روش‌ها، اصول، ضوابط و قواعد که عناصر روش هستند، کاری ندارد؛ تفسیر موضوعی، پژوهش یا تفسیر مسأله محور، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است. ✔️اصطلاحات الاتجاه الموضوعی و المنهج الموضوعی به جای تفسیر موضوعی به کار برده شده است و چیزی که شهید صدر را از دیگران ممتاز می‌کند رویکرد مسأله محوری، جامعیت و انتاج نظریه است که از نقطه‌ای در بیرون آغاز می‌شود. ✔️ برخی افراد روش را در قرآن منبع تفسیر می‌دانستند اما در تفسیر شهید صدر مجموعه مبانی، منبع، اصول، قواعد، عوامل فرآیندی، رویکردها، گرایش‌ها و مهارت‌ها، روش تفسیر موضوعی را شکل می‌دهد. ✔️ تفسیر موضوعی با عنوان پژوهش منتج به نظریه نامیده شود؛ چون دقیقاً همین است و لازم نیست آن را تفسیر موضوعی بنامیم و در ادامه ثابت کنیم این تفسیر همان پژوهشی است که به نظریه منتج می‌شود. هیچ یک از کسانی که به تفسیر موضوعی پرداخته‌اند و با الهام از ایشان در این مسیر قدم برداشتند، اصلاً به چیزی که شهید صدر می‌گوید نزدیک نشده‌اند. ✔️ مراد شهید صدر از سنت تاریخی، سنت تمدنی است؛ یعنی آن‌ها که دامنه تأثیرشان مانایی زمانی دارد؛ اما اگر مدت محدودی داشت سنت تاریخی نیست. شهید صدر وقتی از سنت‌های تاریخی سخن می‌گوید، دستگاه کاملی از تمدن را برای ما بیان می‌کند. 🔍برای خواندن متن کامل اینجا را کلیک نمایید. 🔰 #مرور_نشست 🆔 @shahidsadr 🆔 @dorehtafsirshahidsadr

📎حجت‌الاسلام‌ والمسلمین بهمنی در چهارمین نشست از سلسله درس‌گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر: 🔺تفسیر موضوعی شهید صدر همه روش‌های تفسیری موضوعی آینده را هم در خود هضم می‌کند. ✔️تفسیر موضوعی شهیدصدر ناظر به انقلاب اسلامی ایران بیان شده است؛ شهید صدر کمتر از دو ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در چهارده درس این رویکرد استفاده از قرآن برای حل مسائل بشر را بیان کرده است و آخرین مطلب به جا مانده از این شهید است. ✔️اولین گام در این تفسیر، مسأله‌شناسی است؛ که در این مسأله‌شناسی شناخت مشکلات واقعی و پرداختن به حقایق کبری یا مسائل بزرگ بشری بسیار مهم است. پیشینه‌شناسی دستاوردهای بشری مرحله دوم این تفسیر است؛ وحی، راه‌های ناقص بشر را تصحیح یا تکمیل می‌کند؛ البته در مواردی هم راهکار جدید ارائه می‌شود، راهکارهایی که بشر نمی‌توانست به آن‌ها دست یابد؛ پیشینه‌شناسی دقیق‌تر و عمیق‌تر، نتایج بهتری را در گرفتن پاسخ در تفسیر موضوعی به همراه خواهد داشت. ✔️مسأله با هدف متفاوت است؛ شهید صدر دو هدف انتزاعی خیلی دقیق را مطرح می‌کند؛ نخستین هدف رسیدن به نظریه است؛ دومین هدف رسیدن به رسالت برآمده از نظریه است؛ رسالت امری انسانی است و ماهیت دستوری دارد که تا رسالت نباشد نظریه اهمیت چندانی ندارد؛ شهید صدر در نظریه متوقف نمی‌شود. ✔️ استنطاق اصلی‌ترین مرحله این تفسیر است و می‌توان کل این روش را مدل استنطاق نامید. شهید صدر در تبیین علمی روش برداشت از قرآن می‌گوید «قبل از تفسیر موضوعی، مفسر باید روش‌های خود را اجتهاداً تعیین کرده باشد» یعنی اصولی که می‌خواهد به کار ببرد تقلیدی نباشد. ✔️ پرسش و پاسخ از قرآن در این مرحله به این صورت است که معطیات قرآن درباره موضوع خود را استخراج می‌کنید؛ از معطیات سؤال می‌کنید که کدام مطلب درباره موضوع من را در بر دارد؟ بعد به مدالیل می‌رسید؛ ممکن است از یک داده یا معطی قرآنی به یک داده یا مدالیل زیادی برسید؛ الزاماً هر داده یک مدلول ندارد. پس از پرسش و پاسخ باید اجتهاد و نوآوری کنید ✔️ «نقش مفسر موضوعی نقش مستمع و نویسنده به تنهایی نیست» از این مطلب می‌توان فهمید مفسر تسجیل و تدوین می‌کند؛ ولی منظور از تدوین در این تفسیر، تدوین نهایی نظریه است که شما آن را فصل‌بندی شده و مرتب به مخاطب خود ارائه می‌دهید. 🔍برای خواندن متن کامل اینجا را کلیک نمایید. 🔰 #مرور_نشست 🆔 @shahidsadr 🆔 @dorehtafsirshahidsadr

📎حجت‌الاسلام‌ والمسلمین بهمنی در پنجمین نشست از سلسله درس‌گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر: 🔺تبیین کامل نمونه‌ای از نظریه‌پردازی قرآنی شهید صدر ✔️شهید صدر قوانین حاکم بر قوانین مورد ادعای مارکس را با قرآن نقد و بررسی می‌کند؛ شهید صدر قوانین رویدادهای اجتماعی و قوانین خاص از سنت‌های تاریخی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد؛ البته می‌دانیم که هر سنت تاریخی سنت اجتماعی است ولی هر سنت اجتماعی سنت تاریخی نیست. ✔️ شهید صدر در ابتدا با مد نظر قرار دادن آیه «قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ۚ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» که اشاره می‌کند خودتان می‌توانید این قوانین را ببینید، دستیابی به این سنت‌ها را قطعی می‌داند؛ این را «الفتح الجلیل» می‌خواند که قرآن با این پیشتازی در بیان سنت‌های الهی یک گشایش گرانقدر در زندگی بشر ایجاد کرده است. ✔️هدف شهید صدر دستیابی به نظریه قرآنی درباره این مسأله و دستیابی به رسالت‌ها، رسیدن به حقایق و رسیدن به بایدها است؛ یعنی قصد دارد از هست‌ها به بایدها منتقل شود؛ اول معرفت توصیفی و بعد معرفت دستوری است؛ مرحله بعدی طرح سئوال است. ✔️  استنباط شخصی من در بازسازی انجام شده در این نظریه‌پردازی این است که شهید صدر دو فرضیه می‌سازد؛ نخست این فرضیه اثباتی که تاریخ سنت‌مند است؛ فرضیه دوم اینکه رسالت قرآنی برآمده از سنت‌های تاریخی جهاد اکبر و جهاد اصغر برای اقامه دین است. ✔️ در اولین گام، تبیین اجتهادی منهج را طلب می‌کند؛ وقتی می‌گوید ظاهر قرآنی مقدم است یا خبر واحد؟ مشخص می‌شود مرادش از منهج همین قواعد هستند. دومین گام استنتاج در داده‌ها یا معطیات قرآن است؛ ابتدا باید داده‌ها را استخراج کرد؛ در کتاب نظریه‌پردازی الگوهایی را برای استخراج داده از قرآن و مدل آن تقدیم کرده‌ام؛ هر کسی بخواهد این کار را انجام دهد نیازمند مدل سازی است. ✔️ هر چند همه این کارها اجتهادی است، اما وقتی مدالیل را دارید اجتهادی نوآورانه پیش می‌آید؛ شهید صدر به مقایسه افکار، نظریه‌ها، انتاجات، تجربه بشری، مقوله فکری می‌پردازد و در دو جا هم مواقف الاسلام، مواضع التی عالجت التجارب البشریه، اشاره می‌کند به طور خاص در یک تقسیم بندی قرآن، آثار دانشمندان اسلامی، تفکر اروپایی و همه مسلمانان را می‌آورد. ✔️ شهید صدر زیاد به رسالت نپرداخته است؛ سنت‌هایی که شهید صدر صورت‌بندی می‌کند، سنت دین و سنت استخلاف است که وجه اعطایی خلافت است، سنت استیمان نیز وجه قبول خلافت است؛ نظریه الگوی چهار بعدی در برابر ابعاد سه‌گانه ارتباط انسان است؛ سنت استیمان، سنت تغییر و سنت اصالت تأثیر آرمان‌ها بر حرکت انسان است. ✔️ شهید صدر دو رسالت جهاد اصغر و جهاد اکبر برای اقامه دین را رسالت برآمده از سنت‌های تاریخی می‌داند و از تغییر و تحول به وسیله دین سخن می‌گوید؛ هر کس عامل به دین شود، می‌تواند تحول مورد انتظار خلیفه الهی را در درون خود ایجاد کند. جهاد اصغر همین درگیری‌های سخت است و جهاد اکبر تهذیب نفس و رویارویی نرم است. 🔍برای خواندن متن کامل اینجا را کلیک نمایید. 🔰 #مرور_نشست 🆔 @shahidsadr

📎حجت‌الاسلام‌ والمسلمین میرزایی در ششمین نشست از سلسله درس‌گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر: 🔺تفسیر موضوعی شهید صدر حرکت از واقعیت اجتماع به متن است. ✔️ هر وقت از اسلامی‌سازی شناخت بحث می‌کنیم بدون تردید شهید صدر یکی از مبتکران و پیشگامان اسلامی‌سازی علوم است؛ البته تعبیر اسلامی‌سازی در ادبیات شهید صدر کم است اما پروژه کارآمدسازی علوم انسانی، عقلی و اجتماعی به وسیله مرجعیت علمی قرآن را پیگیری می‌کند. ✔️ انسان یعنی مفسر قرآن در طول تاریخ، هر قدر هم که تلاش کند، امکان اینکه از نقطه خلأ قرآن را بفهمد وجود ندارد؛ به هر صورت زمان و مکان اینقدر قدرت دارند که اجازه نمی‌دهند انسان خارج از آن دو حرکت کند ولی این مقدار کافی نیست؛ باید آگاهانه نقاط عزیمت مکانی، زمانی و اجتماعی و تمدنی را انتخاب کرد و از این نقاط بیرونی به سمت متن حرکت کرد و این غلبه داشته است. ✔️ شهید صدر قائل بود که باید واقعیات را شناخت و از آن‌ها شروع کرد، اما قائل به این نبودند که باید متن را برای سازگاری با امر واقع قیچی، ویرایش یا مورد اهمال قرار دهیم. ✔️ تفسیر متن‌گرا و عینیت‌گرا اگر در مسیر انحراف قرار گیرد، خروجی سلفیت یا نگاه سکولاریستی به معنای فلسفی خواهد داشت. در تفسیر موضوعی مفسر مسأله خود را از بیرون و متن عینی جامعه و انسان به سطح قرآن کریم می‌آورد، برای مثال معضل اندیشه سیاسی یا مسأله عدالت در مکاتب مختلف را بر قرآن عرضه می‌کند. ✔️ شهید صدر می‌گوید تفسیر باید حرکت من الواقع الی النص باشد؛ یعنی باید از عینیت به متن باشد نه از متن به عینیت. وقتی شهید صدر از متن یا نص صحبت می‌کند، مباحثی را مطرح می‌کند که متن را با تفسیر گفتمانی در یک بستر وسیع‌تری از نگاه کلاسیک یا سنتی به متن مورد مطالعه، تفسیر و واکاوی قرار می‌دهد. ✔️ اگر بخواهیم در قرآن کریم نگاه تولید نظریه داشته باشیم باید این متن را در ذیل نگاه به عینیت و معطوف به واقعیت تفسیر کنیم و دیگر اینکه این متن را توحیدی و یکپارچه ببینیم. راه آن تفسیر موضوعی است که موضوع را باید مطرح کرد و کل قرآن را در آن موضوع آورد و از زاویه کل قرآن به آن موضوع نگاه کرد و آن موضوع هم باید با واقعیت بیرونی نسبتی داشته باشد؛ یعنی مسأله‌های زندگی باشد؛ این مسأله کلیدی است که نتیجه این روش به تعبیر شهید صدر تضمین عنصر فاعلیت یا کارآمدی است. 🔍برای خواندن متن کامل اینجا را کلیک نمایید. 🔰 #مرور_نشست 🆔 @shahidsadr 🆔 @dorehtafsirshahidsadr