🌓 لطیفه‌ای علمی از ماثر حسنی(ره) در رویت هلال روز اول ماه قمری 💢 آیت‌الله صمدی آملی(ره): ✍《از سماعه نقل شده است: امام صادق(ع) فرمود: روزه ماه رمضان با #رؤیت_هلال است، نه با ظن و گمان؛ زیرا گاه بیست و نه روز و گاه سی روز است و مثل ماه‌های دیگر #تغییر_پذیر است، گاه تام و گاه ناقص می‌شود》 در نتیجه، سی روز بودن دائمی ماه رمضان، پذیرفته نیست؛ زیرا با شهرت و اجماع، سیره و عادت، احادیث صحیحه و معتبره دیگر ناسازگار است درباره تبیین این روایت حضرت استاد عظیم الشانم علامه حسن‌زاده آملی فرمودند: 《این كه شیخ صدوق(ره) فرمود: همیشه ماه رمضان سی روز است و روایاتی نیز در تأیید آن آورده، اشاره به یك نكته علمی دارد كه متأسفانه، حضرت شیخ در تهذیب و استبصار، این را نیاورده است. جناب استاد ما مرحوم علامه شعرانی فرمودند: این روایت درست است، اما باید بین 《#هلال_نجومی》 و 《#هلال_واقعی_سماوی》 تمیز داده شود،[مثل تمیز و تشخیص تفاوت بین علم هیئت و علم نجوم] 🔶این روایات ناظر به 《هلال نجومی》است، نه《هلال سماوی》 چون كسانی كه اهل فن می‌باشند و در علم هیئت، ریاضیات، نجوم و زیجات واردند، می‌دانند كه رسم زیجات (جداول نجومی) این طور است و جداول این طرز ترتیب داده شده: که در بین دوازده ماه سال (محرم، صفر... ذیحجه) ماه‌های فرد (محرم، ربیع الاول... رمضان...)، بصورت 30 روز تمام است و ماه‌‌های زوج(صفر، ربیع الثانی...) بصورت ۲۹ روز ناقص است. این ترتیب ثابت، مربوط به #هلال_خارجی نیست (آن چه در واقعیت در آسمان رخ می‌دهد)، بلكه مربوط به یك روش و نظام ریاضی و محاسبه‌ای است كه باید اهل فن آنرا را تنظیم كنند، بعد مستخرج، در وقت استخراج، از این تنظیم شده (تعدیلات) كه در علم هیئت و زیجات، بخشش هست، تعدیلات، كسور، كبیسه و ... را حساب می‌كند، بعد از این‌ها منتقل می‌شود به "هلال خارجی" (که برای اعلام نظر رویت اول و آخر ماه برای شرعیّات بکار می‌آید). پس "هلال زیج" مقدمه‌ای است برای یافتن "هلال خارجی"، نه این كه خودش ملاك باشد. اصطلاح زیج را غربی‌ها (لاتابز) و در زبان عربی (جدول) گویند. این كه «شهید اول» در كتاب صوم لمعه فرمود: «لا اعتبار بالجدول ؛ یعنی: جدول و زیج را اعتبار نكنید»؛ مراد این نیست كه اعتباری به علم ریاضی و هیئت، نباید داشت، بلكه منظورشان این است كه چون ماه‌های زیج، این طوری است كه همیشه، محرم سی روز و صفر بیست و نه روز و... یعنی همیشه ماه فرد، تمام و کامل و ماه زوج، ناقص است و جدول، روی فرمول خاصی پیاده شده است، نباید آن را برای تعداد روزهای ماه، ملاك قرار داد، بلكه باید از آن ملاك، ماه خارج را استخراج كرد. بعضی در بیان این كلام شهید نوشته‌اند: جدول، یعنی تقویم‌هایی كه استخراج می‌شود و به این اعتباری نیست و... این كلام شهید را درك نكرده‌اند. جناب شهید اول خیلی فنی و حساب شده نوشته، چون زیج را به زبان عربی می‌گویند: (جدول) و چون ترتیب زیجات به حركت وسطی، به قاعده فرمول استخراجی تنظیم شده كه فردها (سی روز) و زوج‌ها (بیست و نه روز) و ناقص است، شهید فرمود:«لااعتبار بالجدول» نكته‌اش این است. ما بحمدالله چند تا زیج این جا داریم كه اگر بازگو كنیم می‌بینیم كه: محرم (سی روز) صفر (بیست ونه روز) و... و چون رمضان، در فردهاست، همیشه تا قیام قیامت، در زیجات (سی روز) است؛ زیرا كه از ماه‌های مفرد است و این مطلب را پیش حضرت امام صادق(ع) كه عنوان كرده‌اند و گفتند: آقا مبنای جداول طوری است كه ماه رمضان همیشه (سی روز) تمام است.ا این را امام(ع) خوشش آمده كه چه خوب شده كه ماه رمضان سی روز است. آن آقای راوی كه عادل و باتقوا و صادق هم بود و آنجا نشسته بود، متوجه حرف و تمایز این دو نشده و آمد بیرون و گفته: بله! امام امضا كرده كه ماه رمضان تا قیامت، سی روز است. [در حالیکه منظور امام این نبود که در رویت هلال ماه رمضان تا قیامت ۳۰ روز است] ✍علامه شعرانی(ره) می‌فرمود: 《روایاتی كه جناب شیخ صدوق در ‌کتاب 《من لا یحضره‌الفقیه》(ج4، ص 200ـ199) آورده، روی مبنا و برداشت آن روات عزیزی است كه درست، حرف امام را متوجه نشده و این را بیان نفرموده است و فقط فرمود كه: «ان هذه الاخبار لایجوز العمل بها من وجوه، منها...منها...» و در این وجوهی كه ذكر كرده، در این نكته ریاضی وارد نشده‌اند》 ┈┉┅━❀✨❀━┅┉┈ 📚منابع: ۱) دروس معرفة الوقت و القبلة، حسن‌زاده آملی، ص 522، درس75. ۲) روزنامه اطلاعات» ش19819، تاریخ۲۶ دی ۱۳۷۱ش، ص۷