🔹 راه‌های شناخت دشمن #محسن_ظریفیان 🔸 واژه «عدو» در زبان و فرهنگ قرآنی به معنای «دشمن»، متضمن مفاهیمی چون تجاوز و دویدن است. در حقیقت دشمن کسی است که به حدود و مرزهای الهی بسنده نمی‌کند و شتابان و بی‌درنگ از خط قرمزها عبور می‌کند. به طور طبیعی، دشمن کسی است که بر اساس قوانین انسانی و عقلی عمل نمی‌کند، چه رسد که موازین شرعی را نیز مراعات کند. با توجه به این ویژگی‌های دشمن این پرسش مطرح است که دشمن را چگونه و با چه شاخصه‌هایی می‌توان شناخت؟ در نوشتار حاضر به این پرسش بر اساس آیات قرآن پاسخ داده شده است. ضرورت دشمن‌شناسی و هوشیاری از مهم‌ترین رفتارهایی که نسبت به دشمن می‌بایست در پیش گرفت، دشمن‌شناسی است؛ زیرا دشمن‌شناسی به ما کمک می‌کند تا افزون بر اینکه قدرت‌های دشمن را بشناسیم، از نقاط ضعف او نیز آگاه شویم. همچنین دشمن‌شناسی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم اهداف و انگیزه‌های وی را بشناسیم و برای مقابله آن نقشه راهی را داشته باشیم. از آنجا، که دشمن‌ترین دشمن انسان، هواهای نفسانی است، باید پیش از اینکه از دشمن بیرونی ضربه بخوریم از حامی داخلی او در امان باشیم و مدیریت نفس خویش را به دست گیریم، همچنین از آنجا که دشمن نادیدنی به نام شیطان در کمین ماست و او سوگند خورده تا خودش ضربه بزند و حتی انسان‌ها را علیه انسان‌ها بسیج کند ، می‌بایست به شیوه‌های ایجاد دشمنی ابلیس آشنا شویم، زیرا این ابلیس است که انسان‌ها را به جان هم می‌اندازد. (جاثیه، آیه 23؛ ناس، آیات 4 و5؛ اعراف، آیه 27؛ مائده، آیه 91) در صورت شناخت دشمن و امکانات و اهداف و مواضع اوست که می‌توان برای هر یک نقشه راه مناسبی تهیه و ابزارهای مناسبی نیز به کار گرفت (کهف، آیات 82 تا 92) و با هوشیاری و «حذر» می‌توان دشمن را از رسیدن به اهدافش نومید کرد و موفقیت را برای خود و امت به ثبت رسانید. (نساء، آیات 71 و 102) از آنجا که دشمن شناسی یک مسئله اساسی و ریشه‌ای در حوزه شیوه برخورد با دشمن است، لازم است تا دشمن را شناخت و برای مقابله و دفع تجاوزات او سیاست و برنامه‌ریزی داشت. پیچیدگی دشمن و نهان‌کاری در بسیاری از موارد و بهره‌گیری از دوستان و حامیان داخلی موجب می‌شود تا انسان به سادگی نتواند دشمن خویش را بشناسد؛ چنانکه خدا در قرآن به انسان‌ها هشدار می‌دهد که دو دشمن اصلی یعنی هواهای نفسانی و وسوسه‌های شیطانی گاه چنان است که انسان گمان می‌کند این فکر شیطانی از آن خود اوست، در حالی که اینها خواسته‌های شیطان است که از زبان نفس خویش زمزمه می‌شود.