ابونصر علی بن احمد اسدی توسی شاعر ایرانی قرن پنجم هجری و سرایندهٔ اثر حماسی گرشاسپ‌نامه است. وی به نقل مجمع الفصحاء در سال ۴۶۵ هجری درگذشت. آرامگاه وی در تبریز است. اسدی نظم گرشاسپ‌نامه را در سال ۴۵۸ هجری قمری به پایان رساند. گرشاسپ‌نامه در میان آثاری که به پیروی از شاهنامهٔ فردوسی نوشته شده‌اند، یکی از متنهای بسیار موفق به شمار می‌رود. اسدی توسی از چند جهت دیگر هم در تاریخ ادبیات ایران دارای اهمیت است: کهن‌ترین دستنویس فارسی که تاکنون به دست آمده ‌(الابنیه عن حقائق الادویه) به خط اسدی توسی است. افزون بر این وی نخستین واژه‌نامهٔ پارسی را (بنا بر آنچه تا امروز به دست ما رسیده‌است) به نام لغت فرس تدوین نموده است. #معرفی_شاعر #اسدی_توسی 📜 @sheraneh_eitaa

چنین دان که جان برترین گوهر است نه زین گیتی از گیتی دیگرست درفشنده شمعیست این جان پاک فتاده درین ژرف جای مغاک یکی نور بنیاد تابندگی پدید آر بیداری و زندگی نه آرام جوی و نه جنبش پذیر نه از جای بیرون و نه جای گیر سپهر و زمین بستهٔ بند اوست جهان ایستاده به پیوند اوست نهان از نگارست لیک آشکار همی برگرد گونه گونه نگار کند در نهان هرچه رأی آیدش رسد بی زمان هرکجا شایدش ببیندت و دیدن ورا روی نیست کشد کوه و همسنگ یک موی نیست تن او را به کردار جامه است راست که گر بفکند ور بپوشد رواست به جان بین گرامی تن خویشتن چو جامه که باشد گرامی به تن تنت خانه ای دان به باغی درون چراغش روان زندگانی ستون فروهشته زین خانه زنجیر چار چراغ اندر او بسته قندیل وار هر آن گه که زنجیر شد سست بند زهر گوشه ناگه بخیزد گزند شود خانه ویران و پژمرده باغ بیفتد ستون و بمیرد چراغ از آن پس چو پیکر به گوهر سپرد همان پیشش آید کز ایدر ببرد چو دریاست گیتی تن او را کنار بر این ژرف دریاست جان را گذار به رفتن رهش نیست زی جای خویش مگر کشتی و توشه سازد ز پیش تو کشتیش دین و دهش توشه دان ره راست باد و خرد بادبان و گرنه بدان سر نداند رسید در این ژرف دریا شود ناپدید گرت جان گرامیست پس داد کن ز یزدان و پادافرهش یاد کن ز تو هرچه نتوانی ایزد نخواست تو آن کن که فرمودت از راه راست مپندار جان را که گردد نچیز که هرگز نچیز او نگردد بنیز تباهی به چیزی رسد ناگزیر که باشد به گوهر تباهی پذیر سخنگوی جان جاودان بودنیست نه گیرد تباهی نه فرسودنیست از این دو برون نیستش سرنبشت اگر دوزخ جاودان گر بهشت #اسدی_توسی #شعر 📜 @sheraneh_eitaa

چو دریاست این گنبد نیگون زمین چون جزیره میان اندرون شب و روز بر وی چو دو موج بار یکی موج از و زرد و دیگر چو قار چو بر روی میدان پیروزه رنگ دو جنگی سوار این ز روم آن ز زنگ یکی از بر خنگ زرین جناغ یکی بر نوندی سیه تر ز زاغ یکی آخته تیغ زرین ز بر یکی بر سر آورده سیمین سپر جهان حمله گه کرده تا زنده تیز گه اندر درنگ و گه اندر گریز نماید گهی رومی از بیم پشت گریزان و آن زرد خنجر به مشت گهی آید آن زنگی تاخته ز سیمین سپر نیمی انداخته دو گونست از اسپانشان گرد خشک یکی همچو کافور و دیگر چو مشک ز گرد دو رنگ اسپ ایشان به راه سپیدست گه موی و گاهی سیاه نه هرگز بودشان به هم ساختن نه آسایش آرند از تاختن کسی را که سازند با جان گزند بکوبندش از زیر پای نوند تکاور تکانند هر دو چو باد سواران چه بر غم از ایشان چه شاد #شعر #اسدی_توسی 📜 @sheraneh_eitaa

خور از کُه چو بفراخت زرین کلاه شب از سر بینداخت شعر سیاه سپاه از لب رود برداشتند چو یک نیمه زان بیشه بگذاشتند غَوِ پیشرو خاست اندر زمان که آمد به ره چار ببر دمان سپهبد همی راند بر پیل راست چو دیدارشد اسپ‌و خفتان بخواست به شبرنگ شولک درآورد پای گرایید با گرز گردی ز جای بغرّید چون تندر اندر بهار به کین روی بنهاد بر هر چهار به پیش اندر آمد یکی تند ببر جهان‌چون‌درخش‌و‌خروشان چوابر دو چشمش ز کین چشمه خون شده ز دنبال گردش به هامون شده سر چنگ چون سفت الماس تیز چو سوزن همه موی پشت ازستیز خمانیده دُم چون کمانی ز قیر همه نوک دندان چو پیکان تیر درافکنده بانگش به هامون مغاک زکفکش چوقطران شده روی خاک ز دندان همی ریخت آتش به جنگ ز خارا همی کرد سوهان به چنگ به یک پنجه ران تکاور ببرد بزد بر زمین گردنش کرد خُرد یکی گرز زد پهلوان بر سرش که زیر زمین برد نیمی برش به دیگر شد و زدش زخمی درشت چنان کش ز سینه برون برد پشت سوم ببر تیز اندر آمد به خشم ز بس خشم چون لاله بگشاد چشم به دستی گرفتش قفا یل فکن به دستی کشیدش زبان از دهن به زیر لگد پاک مغزش بریخت چهارم دوان سوی بیشه گریخت بینداخت گرز از پسش پهلوان شکستش دو پای و بر پهلوان ز مغز ددان چون برآورد دود پیاده سوی بیشه بشتافت زود دگر نیز بسیار جست و نیافت چو بشنید مهراج زآن‌سو شتافت ببد خیره زان دست و زان دستبرد گرفت آفرین بر سپهدار گرد کشیدند نزدیک دشمن سپاه رسیدند هردو به یک روز راه سپهبد بزد خیمه آمد فرود ز هر سو طلایه برافکند زود به نزد بهو نامه‌ای کین گذار بفرمود پرخشم و پر کار زار #شعر #اسدی_توسی 📜 @sheraneh_eitaa

همان سال ضحاک کشورستان ز بابل بیامد به زابلستان به هندوستان خواست بردن سپاه که رفتی بدان بوم هر چندگاه درِ گنج اثرط سبک باز کرد سپه را به نزل و علف ساز کرد بزد کوس و با لشکر و پیل و ساز سه منزل شد از پیش ضحاک باز فرود آوریدش به ایوان خویش سران را همه خواند مهمان خویش کیانی یکی جشن سازید و سور که آمد ز مینو بدان جشن حور دَم مشک از مغز بر میغ شد دِلِ میغ ازو عنبر آمیغ شد ز عکس می زرد و جام بلور سپهری شد ایوان پُر از ماه و هور به تلّ بود زرّ ریخته زیر گام به خرمن برافروخته عودِ خام کشیده رَده ریدکان سرای به رومی عمود و به چینی قبای دو گلشان به باد از شبه دِرع ساز دو سٌنبل به میدان گل گوی باز می زرد کف بر سرش تاخته چو دٌرّ از بَرِ زرّ بگداخته شهان پاک با یاره و طوقِ زر همان پهلوانان به زرّین کمر شده هر دل از خرّمی نازجوی لَبِ می کشان با قدح رازگوی نوازان نوازنده در چنگ چنگ ز دل برده بگماز چون زنگ زنگ ز بس کز نوا بود در چرخ جوش همی زهره مر ماه را گفت نوش همه چشم ضحاک از آن بزم و سور به گرشاسب بٌد خیره مانده ز دور که از چهر و بالا و فرّ و شکوه همانند او کس نبد زآن گروه به اثرط چنین گفت کز چرخ سر اگر بگذرانی، سزد زین پسر هنرهاش زآنسان شنیدم بسی که نادیده باور ندارد کسی ستود اثرط از پیش ضحاک را به رخساره ببسود مر خاک را به فرّ تو شاه جهاندار گفت چنانست کش در هنر نیست جفت چو او بانگ بر جنگی ادهم زند سپاهی به یک حمله بر هم زند سنانش آتش کین فروزد همی خدنگش دل شیر دوزد همی کس ار هست بدخواه شاه زمین فرستش بَرِ وی به پرخاش و کین که گر هست میدانش چرخ اسپ میغ سرش پیشت آرد بریده به تیغ جهاندار گفتا چنینست راست بدین، برز و بالا و چهرش گواست هنر هرجه در مرد والا بود به جهرش بر از دور پیدا بود چو گوهر میان گهردار سنگ که بیرون پدیدار باشدش رنگ شنیدم هنرهاش و دیدم کنون به دیدار هست از شنودن فزون به جمشید ماند به چهر و به پوست گواهی دهم من که از تخم اوست بدین یال و گردی بَر و گرده گاه چه سنجد به چنگالِ او کینه خواه کنون آمدست اژدهایی پدید کزآن اژدها مِه دگر کس ندید از آن گه که گیتی ز طوفان برست ز دریا برآمد به خشکی نشست گرفته نشیمن شکاوند کوه همی دارد از رنج گیتی ستوه میان بست بایدش بر تاختن وزان زشت پتیاره کین آختن چنین گفت گرشاسب کز فرّ شاه ببندم بر اهریمنِ تیره راه مرا چون به کف گرز و شبرنگ زیر به پیشم چه نر اژدها و چه شیر کنم ز اژدهای فلک سر زکین چه باک آیدم ز اژدهای زمین سرِ اژدها بسته دام گیر تو اندیشه او مبر، جام گیر مهان بر ستایش گشادند لب همه روز ازین بٌد سخن تا به شب چو در سبز بُستان شکوفه برُست جهان زردی از رخ به عنبر بشست گسستند بزم نی و رود و باد پراکنده گشت انجمن مست و شاد به گرشاسب گفت اثرط ای شوربخت ز شاه از چه پذرفتی این جنگ سخت نه هر جایگه راست گفتن سزاست فراوان دروغست کان به زراست نگر جنگ این اژدها سرسری چنان جنگ های دگر نشمری نه گورست کافتد به زخم دُرشت نه شیری که شاید به شمشیر کشت نه دیوی که آید به خم کمند نه گردی کِش از زین توانی فکند دمان اژدهاییست کز جنگ او سُته شد جهان پاک بر چنگ او زدندش بسی تیر مویی ندوخت تنش هم ز نفط و ز آتش نسوخت مشو غرّه زین مردی و زورِ تن به من برببخشای و بر خویشتن به خوان بر نیاید همی میهمان کش از آرزو در دل آید گمان به گیتی کسی مرد این جنگ نیست اگر تو نیازی، بدین ننگ نیست فکندن به مردی تن اندر هلاک نه مردیست کز باد ساریست پاک هر امید را کار ناید به برگ بس امید کانجام آن هست مرگ بدو گفت گرشاسب مَندیش هیچ تو از بهر شه بزم و رامش بسیچ شما را می و شادی و بمّ و زیر من و اژدها و کُه و گُرز و تیر اگر کوه البرز یک نیمه اوست سرش کنده گیر از که آکنده پوست همه کس ز گرشاسب دل برگرفت که تند اژدهایی بٌد آن بس شگفت به دُم رود جیحون بینباشتی به دَم زنده پیلی بیو باشتی ز برش ار پریدی عقاب دلیر بیفتادی از بوی زهرش به زیر کُهی جانور بُد رونده ز جای به سینه زمین در به تن سنگ سای چو سیل از شکنج و چو آتش ز جوش چو برق از درخش و چورعد از خروش سرش بیشه از موی وچون کوه تن چو دودش دَم و همچو دوزخ دهن دو چشم کبودش فروزان ز تاب چو دو آینه در تَف آفتاب زبانش چو دیوی سیه سر نگون که هزمان ز غاری سرآرد برون ز دنبال او دشت هرجای جوی به هر جوی در رودی از زهر اوی تنش پُر پشیزه ز سر تا میان به کردار بر عیبه برگستوان ازو هر پشیزه چو گیلی سپر نه آهن نه آتش برو کارگر نشسته نمودی چو کوهی به جای ستان خفته چندانکه پیلی به پای کجا او شدی از دَم زهر بیز دو منزل بُدی دام و دَد را گریز #شعر #اسدی_توسی 📜 @sheraneh_eitaa

شبی بد ز مهتاب چون روز پاک ز صد میل پیدا بلند از مغاک به هم نور و تاریکی آمیخته چو دین و گنه درهم آویخته زمین یکسر از سایه وز نور ماه به کردار ابلق سپید و سیاه مه از چرخ تابان چه از گرد نیل به روز آینه تابد از پشت پیل نماینده بر گنبد تیزپوی دو پیکر تو گوئی چو زرینه گوی چنان خیل پروین به دیدار و تاب که عقدی ز لؤلؤ گسسته در آب چو ترگی مه و گرد او شاد ورد چو ناوردگاه یلی در نبرد چو دریای سیمین روشن هوا زمان و زمین کرده دیگر نوا تو گفتی در ایوانی از آبنوس مَه چارده بد یکی نو عروس شب قیرگونش دو زلف بخم ستاره ز گردش نثار درم یکی فرش سیمین کشیده جهان زمین زیر آن فرش یکسر نهان بپوشیده شب بر پرند سیاه یکی شعر سیمابی از نور ماه برافروخته چهر ماه از پرند در تیرگیش آسمان کرده بند چو لوح زبرجد سپهر و ز سیم ستاره برو نقطه و ماه میم درین شب سپهبد میان بست تنگ همی کرد بر نور مهتاب جنگ پیاده همی تاخت هر سو که خواست که را گرز کین زد دگر برنخاست ز بس سر که تیغش همی کرد پخش زمین کرد گلگون و مه کرد رخش بدانسان ز گرزش قضا زار شد که از پای بفتاد و بیمار شد چنان مرگ گشت از سنانش به درد که بر خویشتن نیز نفرین بکرد ز دشمن سواری به برگستوان همی تاخت مانند کوهی روان همی زد چپ و راست شمشیر تیز فکند اندر ایرانیان رستخیز سپهبد به زیر درختی به کین بد استاده چون دید جست از کمین گرفتش دم اسپ و برجا بداشت ز بالای سر چون فلاخن بگاشت هم از باد بنداخت صد گام بیش دگر سرکشان را درافکند پیش سپه را ز هر سو پراکنده کرد ز سر هر مغاکی جراکنده کرد وز آنجا به لشگرگهش بازگشت برآسود و بد تا شب اندر گذشت چو آهخت خور تیغ زرین ز بر نهان کرد از او ماه سیمین سپر کمربست گرشاسب بر جنگ و کین نشاند از چهل سو سپه در کمین زنای نبردی برآمد خروش غو کوس در لشکر افکند جوش دمید آتش از خنجر آبگون چه آتش که تف جان بدش دود خون هوا شد چو سوکی ز گرد نبرد زمین چون پر از خون تن کشته مرد ز بس گرد بر کرد گردون چون نیل تو گفتی هوا بود پر زنده پیل همه یشک و خرطوم پیلان زند ز خشت دلیران و خم کمند چنین گفت پس پهلوان با سپاه که این بیشه بدخواه دارد پناه گریزان یکی سوی هامون کشید مگرشان از این بیشه بیرون کشید یلان سپه پشت برتافتند ز پس دشمنان تیز بشتافتند پس از دشت و که خیل ایران زمین زمین گشادند ناگه چهل سو کمین گرفتندشان در میان پیش و پس از ایشان نماندند بسیار کس چه بر مرد اسپ و چه بر اسپ مرد بد افتاده هر جای پر خون و گرد همه دل خدنگ و همه مغز خاک همه کام خون و همه جامه پاک یکی درع در بر سر از گرز پست یکی را سر افتاده خنجر به دست بکشتند چندان که نتوان شمرد گرفتن دیگر بزرگان و خرد گرفتار گشت آنکه سالار بود چو دیدش همان گه سپهدار زود بیفکند بینی و دو گوش مرد به ده جای پیشانی اش داغ کرد بدو گفت رو همچنین راهجوی ز من هر چه دیدی به شاهت بگوی به تو این بدی ها که کردم درست مکافات آن بد سخن های توست بدان گونه سالار زار و تباه همی شد دهی پیش اش آمد به راه یکی پیرزن دید پالیزبان ازو خواست تا باشدش میزبان زن پیر نشناخت او را و گفت اگر خورد خواهی و جای نهفت گزارت نیارم که رز کن شیار نگویم که خاک آور اندر کوار زمانی بدین داس گندم درو بکن پاک پالیزم از خار و خو چنان کرد هر چند سالار بود که بد گسنه و سخت ناهار بود سبک جست کدبانوی گنده پیر به هم نان و خرما و کشکین و شیر بپخت و بیاورد پیشش نهاد بخورد و بر شاه شد بامداد من اینک چنین ام ز پیشت بپای نه هوش و نه گوش و نه بینی بجای و گر بازپرسی ز دیگر کسان بخوردند دی مغزشان کرکسان شه از غم در کینه را باز کرد دگر ره سپه رزم را ساز کرد #شعر #اسدی_توسی 📜 @sheraneh_eitaa