فخرالدین اسعد گرگانی شاعر و داستانسرای ایرانی نیمهٔ نخست سدهٔ پنجم هجری است. وی معاصر طغرل سلجوقی بود. وی با علوم دینی و حکمی آشنا و بر مذهب اعتزال بود. پیش کشیده شدن حدیث ویس و رامین بین او و عمید ابوالفتح مظفر نیشابوری حاکم اصفهان، موجب شد که فخرالدین آن داستان را به نظم درآورد. این داستان از زبان پهلوی به فارسی درآمده و تأثیر زبان پهلوی بر شاعر در این منظومه باعث شده که صورت اصل و کهنهٔ بسیاری از لغات را در کتاب خویش حفظ کند و علاوه بر آن سادگی و بی‌پیرایگی نثر پهلوی شعر وی را بسیار روان و ساده و بی‌تکلف سازد. از این شاعر به جز «ویس و رامین» و چند بیت پراکنده اثر دیگری در دست نیست. وفات وی پس ازسال ۴۴۶ هجری قمری و گویا در اواخر عهد طغرل اتفاق افتاده است. #معرفی_شاعر #فخرالدین_اسعد_گرگانی 📜 @sheraneh_eitaa

سپاس و آفرین آن پادشا را که گیتی را پدید آورد و ما را بدو زیباست ملک و پادشایی که هر گز ناید از ملکش جدایی خدای پاک و بی همتا و بی یار هم از اندیشه دور و هم ز دیدار نه بتواند مرو را چشم دیدن نه اندیشه درو داند رسیدن نه نقصانی پذیرد همچو جوهر نه زان گردد مرو را حال دیگر نه هست او را عَرَض با جوهری یار که جوهر پس از او بوده‌ست ناچار نشاید وصف او گفتی که چون است که از تشبیه و از وصف او برون است به وصفش چند گفتن هم نه زیباست که چندی را مقادیرست و احصاست کجا وصفش به گفتن هم نشاید که پس پیرامنش چیزی بباید به وصفش هم نشاید گفت کی بود کجا هستیش را مدت نپیمود وگر کی بودن اندر وصفش آید پس او را اول و آخر بباید نه با چیزی بپیوسته‌ست دیگر که پس باشند در هستی برابر نه هست او را نهاد و حد و مقدار که پس باشد نهایاتش پدیدار نه ذات او بود هر گز مکانی نه علم ذات او باشد نهانی زمان را مبدع او بوده‌ست زآغاز نبایستش در ان مبداع انباز زمان از وی پدید آمد به فرمان به نزد برترین جوهر ز گیهان بدان جایی که جنبش گشت پیدا وز آن جنبش زمانه شد هویدا مکان را نیز حد آمد پدیدار میان هر دوان اجسام بسیار نفرمایی که آراید سرایی بدین سان جز حکیمی پادشایی که قوت را پدید آورد بی یار به هستی نیستی را کرد قهار خداوندی که فرمانش روایی چنین دارد همی در پادشایی #فخرالدین_اسعد_گرگانی #شعر 📜 @sheraneh_eitaa

اگرچه عشق سر تا سر زیانست همه رنج تن و درد روانست دو شادی هست او را در دو هنگام یکی شادی گه نامه‌ست و پیغام دگر شادی دم دیدار دلبر دو شادی بسته با تیمار بی‌مر نباشد همچو عاشق هیچ رنجور به خاصه کز بر جانان بود دور نشسته روز و شب چون دیدبانان به راه نامه و پیغام جانان سمن‌بر ویس بی دل بود چونین نشسته روز و شب بر راه آذین چو کشت تشنه بر اومید باران و یا بیمار بر اومید درمان چو آذین را بدید از دور تازان چو باغ از باد نیسان گشت نازان چنان خرم شد از دیدار آذین که گفتی یافت ملک مصر یا چین یکایک یاد کرد آذین که چون دید نهیب عشق رامین را فزون دید بگفت آن غم که او را از هوا بود بر آن گفتار او نامه گوا بود همان کرد ای عجب ویس سمن‌بوی که رامین کرده بُد با نامهٔ اوی چو زو بستد هزاران بوسه دادش گهی بر چشم و گه بر دل نهادش به شیرین بوسگانش کرد شیرین به مشکین زلفکانش کرد مشکین پس آنگه نامه را بگشاد و برخواند تو گفتی کو ز شادی جان برافشاند دو روز آن نامه را از دست ننهاد گهی خواند و گهی بوسه همی داد همی تا دررسید از راه رامین ندیم و غمگسارش بود آذین پس آنگه روی مه پیکر بیارست سر مشکین گُلِه بر گل بپیراست نهاد از زر و گوهر تاج بر سر چو خورشیدی از مه دارد افسر خز و دیبای گوناگون بپوشید فروغ مهر بر گردون بپوشید رخش گفتی نگار اندر نگارست تنش گفتی بهار اندر بهارست دو زلفش مایهٔ صد شهر عطار لبانش داروی صد شهر بیمار به روی آشوب دلهای جوانان به زلف آسیب جان مهربانان به سرین برشکسته زلف پُر چین شکسته‌ستند گویی زنگ بر چین نگاری بود کرده سخت زیبا ز مشک و شکر و گلبرگ و دیبا بهشتی بود گل‌بوی و وشی‌رنگ ز کام و راحت و گشّی و فرهنگ دو زلف از بوی و خم چون عنبر و جیم دهانی همچو تنگ شکر و میم شکفته بر کنار جیم نسرین نهفته در میان میم پروین چنین ماهی اسیر مهر گشته تن سیمینش زرین چهر گشته نگاری بود گفتی نغز و دلکش نهاده دست مهر او را بر آتش شتابش را تب اندر دل فتاده نشاطش را خر اندر گل فتاده رسیده کارد هجران به ستخوانش فتاده لشکر غم بر روانش به بام گوشک موبد بر، بمانده به هر راهی یکی دیده نشانده به سان دانه بر تابه بی آرام بمانده چشم بر راه دلارام شب آمد ماهتاب او نیامد به شب آرام و خواب او نیامد تو گفتی بستر دیباش هموار به زیرش همچو گلبن بود پرخار سحرگه ساعتی جانش برآسود دلش بیهوش گشت و چشم بغنود بجست از خواب همچون دیو زد مرد یکی آه از دل نادان برآورد گرفتش دایه و گفتش چه بودت ستنبه دیو بد خو چه نمودت سمن‌بر ویس لرزان گشت چون بید چو در آب روان در، عکس خورشید به دایه گفت هرگز مهر دیدی چو مهر من به گیتی یا شنیدی ندیده‌ستم شبی هرگز چو امشب که آمد جان من صد باره بر لب تو گویی زیر من منسوج بستر به مار و کژدم آگنده‌ست یکسر مرا بخت دژم چون شب سیاهست شب بخت مرا رامین چو ماهست سیاهی از شبم آنگه زداید که ماه بخت من چهره نماید کنون در خواب دیدم ماه رویش جهان پر مشک و عنبر کرده مویش چنان دیدم که دست من گرفتی بدان یاقوت قند آلود گفتی به خواب اندر به پرسش آمده‌ستم که از بد خواه تو ترسان شده‌ستم به بیداری نیایم زانکه دشمن نگه دارد ترا همواره از من ترا از من نگه دارند محکم روان را چون نگه دارند از هم مرا بنمای رویت تا ببینم که من از داغ روی تو چنینم مترس اکنون و تنگ اندر برم گیر که بس خوش باشد اندر هم مِیْ و شیر برم از زلفکانت عنبرین کن لبم از بوسگانت شکرین کن به سنگین دل وفا و مهر من جوی به نوشین لب نوازشهای من گوی مکن تندی که از تو باشد آهو بهست از روی نیکو خوی نیکو من اندر خواب روی دوست دیدم سخنهای چنین از وی شنیدم چرا بی صبر و بی چاره نباشم چرا همواره غمخواره نباشم مرا تا بخت از آن مه دور دارد بدین غم هر کسی معذور دارد #شعر #فخرالدین_اسعد_گرگانی 📜 @sheraneh_eitaa

چو مادر دید ویسِ دلستان را، به گونه خوار کرده گلستان را، بدو گفت: «ای همه خوبی و فرهنگ، جهان را از تو پیرایه‌ست و اورنگ. ترا خسرو پدر، بانوت مادر؛ ندانم در خُورَت شویی به کشور. چو در گیتی تو را همسر ندانم، به ناهمسرْت دادن چون توانم؟ در ایران نیست جفتی با تو همسر؛ مگر ویرو که هستت خود برادر. تو او را جفت باش و دوده بفروز. وزین پیوند فرّخ کن مرا روز. زن ویرو بُوَد شایسته خواهر؛ عروسِ من بُوَد بایسته دختر. ازآن خوشتر نباشد روزگارم، که ارزانی به ارزانی سپارم.» چو بِشْنید این سخن ویسه ز مادر، شد از بس شرم رویش چون مُعَصْفَر. بِجُنْبیدَش به دل‌بر مهربانی؛ نمود از خامُشی همداستانی. نگفت از نیک و بد بر روی مادر؛ که بودَ انْدر دلش مِهرِ برادر. دلش از مهربانی شادمان شد. فروزان همچو ماهِ آسمان شد. به رَنگی می‌شُدی هر دَم عُذارش. به رو افتاده زلفِ تابدارش. بدانِستَ ازْ دلش مادر همانگاه، که آمد دخترش را خامشیْ راه؛ کجا، او بود پیرِ کاردیده؛ بد و نیکِ جهان بسیار دیده. به بُرنایی همان حال آزموده؛ همان خاموشی او را نیز بوده. چو دید از مهر، دختر را نکو، رای، بِخواندَ اخْترشناسان را ز هر جای. بِپُرسیدَ ازْ شمارِ آسمانی، کزو کِی سود باشد کِی زیانی؛ از اختر، کِی بُوَد روزِ گُزیده، بَدِ بَهرام و کیوان زو بریده؟ که بیند دخترش شوی و پسر زن؛ که بهتر آن ز هر شوی، این ز هر زن. همه اخترشناسان زیج بُردند. شمارِ اختران، یک یک بِکردند. چو گردشهای گردون را بدیدند، ز آذرماه روزی برگزیدند؛ کجا، آنگه ز گشتِ روزگاران، در آذرماه بودی نوبهاران. چو آذرماه روز دی درآمد، همانَ ازْ روز شش ساعت برآمد، به ایوانِ کیانی رفت شهرو؛ گرفته دستِ ویس و دستِ ویرو. بسی کرد آفرین بر پاک دادار؛ چو بر دیوِ دُژَم نفرین بسیار. سروشان را به نام نیک بِسْتود. نیایشهای بی‌اندازه بِنْمود. پس آنگه گفت با هر دو گرامی: «شما را باد ناز و شادکامی. نباید زیور و چیزی دلارای؛ برادر را و خواهر را به یک جای. به نامه مُهر موبد هم نباید. گوا گر کس نباشد نیز شاید. گواتان بس بُوَد دادارِ داور، سروش و ماه و مهر و چرخ و اختر.» پس آنگه دستِ ایشان را به هم داد. بسی کرد آفرین بر هر دوان یاد؛ که سال و ماهتان از خرّمی باد. همیشه کارتان از مردمی باد. به نیکی یکدگر را یار باشید. وزین پیوند برخوردار باشید. بمانیدَ انْدرین پیوند جاوید. فروزنده به هم چون ماه و خورشید. #شعر #فخرالدین_اسعد_گرگانی 📜 @sheraneh_eitaa

چو در مرو گزین شد شاه شاهان عدیل شاه شاهان ماه ماهان به مرو اندر هزار آذین ببستند پری رویان بر آذینها نشستند مهانش گوهر و عنبر فشاندند کهانش فندق و شکر فشاندند غبارش بر هوا خود عنبرین بود چو ریگ اندر زمینش گوهرین بود جهان را خود همان روزی شمردند به جای خاک سیم و زر سپردند بهشت آن روز مرو شاهجان بود بدو در گلستان گوهر فشان بود ز بس بر بامها از روی گل فام همی تابید صد زُهره زِ هر بام ز بس رامشگران و رودسازان ز بس سیمین بران و دلنوازان به دل آفت همی آمد ز دیدن به جان خویشی و شادی از شنیدن چو در شهر این نشاط گونه‌گون بود سرای شاه خود دانی که چون بود ز بس زیور چو گنج شایگان بود ز بس اختر چو چرخ آسمان بود ز بس نقش وشی چون شوشتر بود ز بس سرو سهی چون غاتفر بود سرایی از فراخی چون جهانی بلند ایوان او چون آسمانی ستورش بود گفتی پشت ایوان کجا بودش سر اندر تیر و کیوان در و دیوار و بوم و آستانه نگاریده به نقش چینیانه ز خوبی همچو بخت نیک‌روزان ز زیبایی چو روی دل‌فروزان چو بخت شه شکفته بوستانش چو روی ویس خندان گلستانش شه شاهان به فیروزی نشسته دل از غم پاک همچون سیم شسته ز لشکر مهتران و نامداران برو بارنده سیم و زر چو باران یکایک با نثاری آمده پیش چو کوهی تودهٔ گوهر زده پیش همی کرد و همی خورد و همی داد بکن وانگه خور و ده تا بود داد نشسته ویس بانو در شبستان شبستان زو شده همچون گلستان شه شاهان نشسته شاد و خرم ولیکن ویس بنشسته به ماتم به زاری روز و شب چون ابر گریان همه دلها به دردش گشته بریان گهی بگریستی بر یاد شهرو گهی ناله زدی بر درد ویرو گهی خاموش خون از دیده راندی گهی چون بیدلان فریاد خواندی نه لب را بر سخن گفتن گشادی نه مر گوینده را پاسخ بدادی تو گفتی دررسیدی هر زمانی از انده جان او را کاروانی تنش همچون قضیب خیزران گشت به رنگ و گونه همچون زعفران گشت زنان سرکشان و نامداران به گرد ویس همچون سوکواران بسی لابه برو کردند و خواهش دریغ و درد او نگرفت کاهش هر آن گاهی که موبد را بدیدی به جای جامه تن را بردریدی نه گفتاری که او گفتی شنودی نه روی خوب خود او را نمودی نگارین روی در دیوار کردی به رخ بر، دیده را خونبار کردی چنین بود او چه در مرو و چه در راه ازو خرم نشد روزی شهنشاه چو باغی بود روی ویس خرم ولیکن باغ را در بسته محکم #شعر #فخرالدین_اسعد_گرگانی 📜 @sheraneh_eitaa