هدایت شده از اندیشکده راهبردی تبیین
♦️ نتایج و پیامدهای توقف اجرای پروتکل الحاقی
#تحلیل_کوتاه
🔹 ایران در برابر بدعهدی‌های آمریکا و اروپا تصمیم گرفت طبق قانون اخیر مجلس و در راستای کاهش تعهدات برجامی، از 5 اسفند اجرای اقدام‌های داوطلبانه نظارتی و فراتر از پادمان‌های آژانس را به حالت تعلیق دربیاورد. این اقدامات نظارتی شامل نظارت‌های برجامی و همچنین پروتکل الحاقی است. پیامدهای فنی این اقدامات را می‌توان چنین برشمرد:
1️⃣ برخی اقدام‌های نظارتی مانند نمونه‌برداری، استفاده از دستگاه‌های آشکارساز و اندازه‌گیری پرتوها نیازمند کارشناسانی است که در هنگام عدم اجرای پروتکل الحاقی، نیازی به حضورشان نیست. پس تعداد بازرسان فعال کاهش خواهد یافت.
2️⃣ با توقف بازرسی‌های سرزده، زمان حضور بازرسان محدود به موارد از پیش اعلام‌شده می‌شود و فاصله میان حضور آنان نیز افزایش خواهد یافت. در عین حال که خاموشی دوربین‌های نظارتی سبب می‌شود سطح نظارت دائمی به‌شدت کاهش یابد.
3️⃣ ایران بدون اعلام به آژانس می‌تواند تأسیسات هسته‌ای را بازسازی کرده و یا حتی توسعه بخشد و پس از آغاز فعالیت در آن بخش، به آژانس اطلاع دهد.
4️⃣ عدم ارائه مشخصات مرتبط با افراد حقیقی و حقوقی درگیر در چرخه سوخت هسته‌ای و عدم الزام به‌روزرسانی این داده‌ها در بازه‌های مشخص‌شده پروتکل و همچنین بازه‌های سالیانه، سطح دسترسی اطلاعاتی آژانس را به میزان قابل توجهی کاهش خواهد داد.
✅ توقف اجرای پروتکل الحاقی و برخی نظارت‌های دیگر در مفاد برجام، باعث خواهد شد که آژانس برای رصد برنامه هسته‌ای، نیازمند تعاملی قوی‌تر با هدف جلب نظر ایران برای بازرسی‌های موردی باشد. در عین حال که احتمال اقدام سیاسی علیه ایران از سوی دولت‌های غربی در شورای حکام و ارسال پرونده به شورای امنیت نیز وجود دارد. در شرایط فعلی، رویکرد مقاومت در صورت بروز تهدیداتی از این جنس باید با قوت بیشتری ادامه یابد و از تصمیمات تاکتیکی که به این راهبرد خدشه وارد می‌کند، پرهیز گردد.
☘️ اندیشکده راهبردی تبیین🌿 http://eitaa.com/joinchat/1881014274Cd314e9fec6
▪️ سفر پزشکیان به بصره و سیاست نگاه به جنوب
#تحلیل_کوتاه
🔹 مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران در نخستین سفر خارجی خود، روز گذشته وارد بغداد شد و با نخست‌وزیر، رئیسجمهور، نائب‌رئیس پارلمان و سران چهارچوب هماهنگی شیعه در عراق دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیسجمهور همچنین صبح امروز با سفر به اربیل به گفت‌وگو با مقامات بلندپایه اقلیم کردستان عراق پرداخت. اما بخش مهم و متفاوت سفر پزشکیان به عراق حضور در بصره، به عنوان پایتخت اقتصادی این کشور است که نخستین سفر یک رئیسجمهور خارجی در ۱۰۰ سال گذشته به این شهر محسوب می‌شود.
💢 سیاست نگاه به جنوب
🔸 مهم‌ترین بعد اهمیت سفر رئیسجمهور به بصره، راهبرد نگاه به جنوب عراق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. براساس این راهبرد، به موازات اهمیت اربیل در شمال عراق از منظر قومی و امنیتی؛ اهمیت کربلا، نجف و بغداد در مرکز عراق (به‌ترتیب) از منظر مذهبی و سیاسی؛ شهر بصره در جنوب عراق، به‌عنوان کانون توسعه همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی برای تهران مرکزیت خواهد داشت. درنتیجه این شهر با ایفای نقشِ مرکز ثقلِ روابط اقتصادی ایران با عراق، مکمل راهبرد همگرایی دوجانبه با این کشور خواهد بود.
💢 شهر بصره از چند منظر واجد اهمیت راهبردی است:
🔸 نخست اینکه این شهر نقطه ثقل فرهنگی، جمعیتی و اقتصادی منطقه جنوب و استان‌های واسط، ذی‌قار، مثنی و القادسیه است.
🔸 از منظر تولید و صادرات نفت، منطقه جنوب و بصره مهم‌ترین شهر عراق است و بیش از ۷۰٪ منابع و میادین نفتی عراق در این محدوده واقع شده است. بیش از ۹۰٪ از صادرات نفت‌خام و فرآورده عراق از طریق بندر فاو واقع در جنوب این شهر صورت می‌پذیرد. همچنین به دلیل نزدیک بودن این استان به مناطق ویژه صنعتی ایران نظیر منطقه ویژه امام خمینی(ره)، پیوند اقتصادی وصنعتی استان‌های بصره و خوزستان، می‌تواند منطقه جنوب را به قطب تولید محصولات پالایشی و پتروپالایشی تبدیل نماید.
🔸 از منظر تجارت کالایی، بصره تنها نقطه دسترسی عراق به آب‌های آزاد محسوب می‌شود و دارای بنادر مهمی چون خورالزبیر، ام قصر و فاو است. بندر خورالزبیر و شهرک صنعتی خورالزبیر که در مجاورت آن واقع شده است، نقش ویژه‌ای در توسعه صنعتی عراق دارند. براین‌اساس، بصره را می‌توان پایتخت اقتصادی عراق دانست.
🔸 باتوجه‌به اهمیت بصره در اتصال عراق به خلیج فارس، این شهر ریه لجستیک دریایی عراق محسوب می‌شود و به‌همین دلیل طی سال‌های اخیر، همواره مورد توجه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس قرار داشته است. هم‌اکنون بصره و بندر فاو، نقطه آغاز «جاده توسعه» هستند که قرار است تا از دو مسیر ریلی و جاده‌ای، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس را به ترکیه و سپس اروپا متصل کنند. علاوه‌براین، این شهر در معرض رقابت با بندر مبارک کویت نیز قرار دارد.
🔸 این شهردربردارنده مهم‌ترین طرح اتصال ایران به عراق، یعنی راه‌آهن شلمچه‌ـ‌بصره است. این مسیر ریلی علاوه بر تسهیل تردد زائران می‌تواند در راستای تحقق چشم‌انداز همکاری تجاری ۲۰ میلیارد دلاری کمک کند. دراین‌راستا، بصره را می‌توان تکمیل‌کننده چرخه توسعه مناطق جنوبی ایران باتوجه‌به دسترسی این شهر به عراق و قرارگیری در مسیر جاده توسعه در نظر گرفت.
🔸 بصره ازجمله شهرهای عراق محسوب می‌شود که نفوذ و جایگاه قبایل و عشایر در آن زیاد و بیشتر از شهرهایی چون کربلا و نجف است. چنانکه در جهاد کفایی مرجعیت، مرکز اصلی تشکیل نیروی مقاومت مقابله با داعش یعنی حشدالشعبی بود. براین‌اساس، حضور رئیسجمهور ایران در این شهر و دیدار و گفت‌وگو با سران قبایل آن، می‌تواند در ارتقای قدرت نرم ایران در عراق اثرگذار باشد.
🔸 در حال حاضر بصره از یک‌سو به‌دلیل درآمدهای بالای نفتی و از سوی دیگر عقب‌ماندگی‌های زیربنایی و خدماتی و نیز چشم‌انداز توسعه همه‌جانبه، به یک کارگاه ساختمانی و صنعتی تمام عیار تبدیل شده است. براین‌اساس، درصورت رفع برخی موانع ازجمله پذیرش ضمانت‌نامه صندوق ضمانت صادرات یا بیمه مرکزی ایران از سوی دولت عراق، این شهر می‌تواند به مقصد حضور شرکت‌های پیمانکاری ایرانی تبدیل شود.
💢 جمع‌بندی
▪️ سفر رئیسجمهور ایران به بصره گام مهمی در جهت تقویت و تکمیل روابط ایران با عراق از منظر اقتصادی و اتخاذ سیاست نگاه به جنوب توسط ایران است. براین‌اساس، ایران نیازمند ارتقای کنشگری در عراق از طریق بازتعریف و بازطراحی روابط تهران با شهرهای اثرگذار عراق ازجمله بصره است. منطقه‌ای که به‌نظر می‌رسد طی سال‌های آتی و با راه‌اندازی پروژه‌هایی چون جاده توسعه و بندر فاو، اهمیتی فزاینده‌ای در معادلات منطقه‌ای داشته باشد. بر این اساس پیشنهاد می‌شود با ایجاد مناطق آزاد مشترک و سهولت تردد تجار به ویژه بین دو استان خوزستان و بصره رویکرد وابستگی اقتصادی متقابل بیش از پیش فعال گردد.
▪️اندیشکده راهبردی تبیین▪️
🌐 چرا آمریکا اجازه استفاده اوکراین از موشک‌های دوربرد را صادر کرد؟
#تحلیل_کوتاه
🔹دولت جو بایدن به اوکراین اجازه داده است تا از موشک‌های دوربرد آمریکایی، به ویژه موشک‌های اتکمز(ATACMS)، برای هدف قرار دادن خاک روسیه استفاده کند. این تصمیم در حالی اتخاذ شده که عمر دولت بایدن رو به پایان است و ترامپ به عنوان رئیسجمهور منتخب بارها از ضرورت پایان بخشیدن به جنگ اوکراین و اتمام کمک‌های مالی و نظامی آمریکا به این کشور سخن گفته است.
🔸اگر چه در گذشته، ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، بارها خواستار لغو این محدودیت‌ها شده و تأکید کرده بود که بدون این تسلیحات، پیروزی بر روسیه غیرممکن است اما بدیهی است دولت بایدن این اقدام را صرفاً به دلیل درخواست‌های کی یف انجام نداده و اهداف دیگری را در سر می‌پروراند.
🔸در وهله نخست، اقدام آمریکا می‌تواند واکنشی به ادعای اعزام حدود ۱۲ هزار نیروی کره شمالی به جبهه‌های جنگ در کنار نیروهای روسیه باشد. به نحوی که حضور نیروهای کره شمالی موجب برانگیخته شدن نگرانی‌هایی در واشنگتن و متحدان اروپایی آن شده و از طریق اعطای اجازه به کی یف برای استفاده از موشک‌های دوربرد، تلاش کرده‌اند شرایط جدید میدانی را مدیریت کنند.
🔸در وهله دوم، اقدام آمریکا می‌تواند پاسخی به حملات اخیر روسیه به زیرساخت‌های اوکراین باشد. این حملات می‌توانند به کلی کی یف را زمین‌گیر کنند و موجب تضعیف موقعیت اوکراین در مذاکرات احتمالی آتی شوند. از این رو اجازه استفاده از موشک‌های دوربرد که می‌تواند به اوکراین کمک کند اهداف نظامی را در عمق خاک روسیه هدف قرار دهد، موجب تقویت موضع کی یف در مذاکرات آتش‌بس آتی خواهد شد. ضمن آنکه چنین تصمیمی می‌تواند بخشی از استراتژی بزرگ‌تر غرب برای تضعیف توانایی‌های نظامی روسیه و تقویت جبهه خودی در برابر آن نیز تلقی شود.
🔸در وهله سوم، اقدام دولت بایدن می‌تواند به مثابه تضعیف رویکرد ترامپ برای پایان بخشیدن به جنگ اوکراین باشد. در حالی که ترامپ از زمان آغاز جنگ اوکراین با آن مخالفت ورزیده و در ایام مبارزات انتخاباتی نیز از لزوم پایان یافتن آن سخن گفته، احتمالا دموکرات‌ها تمایلی ندارند پروؤه ترامپ در این زمینه به موفقیت دست یابد. زیرا در این حالت، دموکرات‌ها به عنوان آغازگر جنگ و ترامپ جمهوری‌خواه به مثابه پایان‌دهنده جنگ شناخته خواهند شد. چنین امری به هیچ وجه برای دموکرات‌ها که به تازگی از ترامپ و جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری شکست خورده‌اند، خوشایند نیست.
🔸اگر چه می‌توان درخواست یا فشار اروپایی‌ها را نیز در این زمینه به عنوان یک دلیل جدی مطرح کرد، اما به نظر می‌رسد نگاه یکپارچه‌ای میان کشورهای اروپایی در این خصوص وجود ندارد. در حالی که لهستان و کشورهای حوزه دریای بالتیک از این اقدام آمریکا استقبال کرده‌اند، سایر کشورهای اروپایی نگران هستند که این تصمیم منجر به تشدید تنش‌ها و افزایش خطرات نظامی در منطقه شود. به خصوص که کرملین نیز این اقدام را به عنوان دخالت مستقیم آمریکا در درگیری‌ها تلقی کرده و هشدار داده که ممکن است عواقب جدی داشته باشد.
✅واقعیت آن است که با توجه به چالش‌های داخلی در ایالات متحده و احتمال تغییر سیاست‌ها با ورود دولت جدید، کشورهای اروپایی باید خود را برای شرایط جدید آماده کنند. در چنین وضعیتی، اروپایی‌ها تمایلی به تشدید تنش با روسیه ندارند. زیرا افزایش تخاصمات می‌تواند بر سیاست‌های دفاعی و امنیتی کشورهای اروپایی تأثیر بگذارد و هزینه‌های دفاعی این کشورها را به شکل چشمگیری افزایش دهد. این در حالیست که دیگر اروپایی ها همانند سابق نمی‌توانند روی حمایت های امریکا در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ حساب باز کنند.
✅اندیشکده تهران✅
✅ @InstituteTehran
🌐 instagram.com/institutetehran1
تحلیل سیاسی منطقه و جهان
🌐 تغییر دکترین نظامی عربستان؛ تولید امنیت به جای خرید امنیت
#تحلیل_کوتاه
🔹دولت عربستان سعودی اعلام کرد که امسال میزان بومی‌سازی تجهیزات نظامی به ۱۹.۳۵ درصد رسیده است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ این میزان تنها 4 درصد بوده است. بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ که سال ۲۰۱۷ از سوی ولیعهد سعودی به‌عنوان یک سند بالادستی ابلاغ شد، این میزان باید به ۵۰٪ برسد. تحولی که در صورت تحقق می‌تواند ساختار دفاعی عربستان و فراتر از آن الگوهای ائتلاف‌ساز این کشور به‌ویژه با ایالات‌متحده را تحت تأثیر قرار دهد. پرسش مهمی که در ارتباط با این تغییر راهبردی مطرح می¬گردد این است که چرا عربستان به این سمت حرکت کرده است؟ در پاسخ باید به چند متغیر اشاره کرد:
🔸متغیر اول؛ رهایی از اعتیاد امنیتی به ایالات‌متحده حتی در سطح تسلیحات ابتدایی و غیر پیشرفته چون سلاح‌های سبک و نیمه سنگین مانند اسلحه، خودروهای زرهی و ... بوده است که در چارچوب معادله نفت در برابر امنیت برای دهه‌ها بخشی از ستون امنیتی-دفاعی عربستان را تشکیل داده است؛ بنابراین ریاض همچنان در سطح سلاح‌های پیشرفته و سنگین وابستگی بیش‌ازحدی به آمریکا خواهد داشت و بومی‌سازی شامل این بعد از تسلیحات نخواهد شد.
🔸متغیر دوم؛ ایجاد یک ساختار تحقیقاتی-آموزشی بومی ذیل وزارت دفاع تحت عنوان SAMI است که بتواند در موضوع نیازسنجی و تحقیق و توسعه ارتباطات خود را با کشورهای تولیدکننده سلاح در جهان تقویت کند.
🔸متغیر سوم؛ همان‌گونه که در سایر بخش‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ بر ایجاد شغل تأکید شده، بومی‌سازی تسلیحاتی و ایجاد چنین ساختاری می‌تواند به این موضوع کمک کند. با توجه به بکر و بدیع بودن این حوزه و با نظر به حجم بالای بودجه نظامی عربستان، این حوزه می‌تواند یکی از پیشران‌های ایجاد شغل برای ویژن سعودی باشد.
🔸فراتر از این تصویر در حال تغییر، عربستان سعودی همچنان نیازهای امنیتی خود را از طریق دو ستون دیگر برآورده خواهد کرد. به عبارت بهتر؛ گزینه‌های استراتژیک دیگری برای عربستان برای بازدارندگی و دفاع در برابر تهدیدات نظامی در دسترس است. همان‌طور که ناظران درک و استدلال می‌کنند، تفکر امنیتی حاکم در ریاض و حتی در ابوظبی و دوحه این است که دفاع ملی ازاین‌پس بر سه‌پایه استوار خواهد بود:
1️⃣ توسعه قابلیت‌های دفاعی در داخل که به‌خودی‌خود بخش عمده‌ای از استراتژی تحول دفاعی گسترده‌تر را تشکیل می‌دهد و در چارچوب بومی‌سازی تسلیحاتی بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ در حال دنبال کردن است.
2️⃣ تفاهم با ایران تا حد ممکن که از سال ۲۰۱۹ پس از انفجارهای آرامکو در دستور کار عربستان قرار گرفت و در مارس ۲۰۲۳ منجر به احیای روابط دیپلماتیک با ایران شد. از این منظر ریاض دیگر بخشی از جبهه ائتلاف‌سازی علیه ایران نخواهد بود.
3️⃣ بهبود روابط دفاعی با ایالات‌متحده و یا دیگر قدرت‌های خارجی. این راهبرد دوسویه به این معنا است که عربستان تلاش خواهد کرد پیمان دفاعی با ایالات‌متحده را امضا کند و یا اگر این مسیر ممکن نباشد، به توافقات محدودتر باهدف دستیابی به تسلیحات پیشرفته نائل شود. سویه دوم متنوع سازی خریدهای تسلیحاتی از رهگذر متنوع سازی شرکای بین‌المللی در حوزه تسلیحاتی است. چین، روسیه، فرانسه، اسپانیا و بریتانیا پنج حوزه‌ای است که ریاض برخی از نیازهای خود را از این کشورها تأمین می‌کند.
✅اندیشکده تهران✅
✅ @InstituteTehran