🍂سلسله مباحث: #راه_و_رسم_طلبگی شماره 31 موضوع: دورنمای برنامه تحصیلی حوزه / #درس_خارج درس خارج با وارد شدن به فضای درس خارج، «تمرین استنباط»، جدی می‏شود. اکنون کار مستقل طلبه تحت اشراف استاد، او را با مشکلات عملی پژوهش از نزدیک آشنا و قدرت او را بسیار بارور می‏سازد. جوانی که به آموختن حرفه‏ای مثل نجاری علاقه دارد مدتی درکنار استادِ این فن به «مشاهده دقیق» می‏پردازد. در هفته اول، استادکار برای ساختن میز، تخته‏ها را اندازه می‏گیرد، رنده می‏کند، می‏برد، کم و زبانه می‏دهد، چسب می‏زند، درون یکدیگر می‏کند و با میخ، محکم و پس از آن رنگ‏آمیزی می‏نماید. هفته دوم همین مراحل را براساس طرح دیگرن برای ساختن صندلی اجرا می‏کند؛ اندازه‏گیری، رنده، اره، زبانه، چسب، میخ، و.. . هفته‏های بعد، استاد همین مراحل را در منظر شاگرد برای ساختن کمد، در و پنجره، تکرار می‏کند. و شاگرد این مراحل را یک‏به‏یک می‏بیند و می‏آموزد. این «مشاهده» برای آموختن نجاری کافی نیست. شاگرد باید هریک از این مراحل را عملاً «تمرین» کند و با فوت وفن آن از نزدیک آشنا شود. شاگرد، که از بیرونِ گود، ارّه کردن و رنده کشیدن را ساده تصور می‏نمود، وقتی خود مستقلاً با اره و رنده و چکش کار کند آرام آرام توانایی نجاری را کسب می‏کند و پس از مدتی تمرین و استقامت به نقطه‏ای می‏رسد که در غیاب استاد می‏تواند سفارش قبول کند و پاسخ‌گو باشد. در این نقطه، شاگرد می‏تواند تخت‏خواب بسازد، با این‏که تاکنون ساختن تخت‏خواب را ندیده است. اینک آن شاگرد، نجار شده یعنی ملکة این حرفه را به‏دست آورده‏است. البته تخت‏خوابی که این شاگرد در ابتدا می‏سازد با تخت‏خوابی که استاد او پس از سال‌ها تجربه می‏سازد، از نظر ظرافت، استحکام، زیبایی و کیفیت، زمین تا آسمان فرق دارد. اما در هر صورت به آن، تخت‏خواب گفته می‏شود و حد نصاب شرایط یک تخت‏خواب را دارا است. طلبه در دورة سطح، فعالیت فقهای بزرگ را در بررسی‏های فقهی مشاهده می‏کند و با مراحل مختلف استنباط (مراجعه به منابع، بررسی سند، بررسی دلالت، کشف نسبت بین ادله، رفع تعارض‏ها و..) آشنا می‏شود. در درس خارج این اطلاعات را به صورت مستقل البته تحت نظر استاد به‏کار می‏گیرد و تجربه می‏کند. اگر این تمرین و تجربه با استقامت و به‏سلامت طی شود طلبه به نقطه‏ای می‏رسد که بدون نیاز به استاد می‏تواند توان استنباطی خود را در مسائلی که تاکنون حل آن‏ها را ندیده، به‏کار گیرد و تحقیق نوینی عرضه کند. اینک طلبه صاحب‏ نظر شده یعنی ملکه «اجتهاد» را به‏دست آورده‏است. گرچه نمی‏توان انتظار داشت قوت استدلال و شیوه پژوهش او هم‏ تراز کار اساتید صاحب‏تجربه باشد. اجتهاد یا توان کشف پیام خدا از منابع اصلی، قدرت صیادی و غواصی است که در دریای مسائل فقهی تمرین می‏شود و به ‏دست می‏آید و در دریاهای دیگر هم قابل استفاده است. تحصیل تا قبل از درس خارج، «متن محور» است. یعنی از سوی مدیریت حوزه برای هر پایة تحصیلی متون آموزشی ویژه‏ای معین گردیده که استاد، در ضمن تدریس تا حد امکان به آن وفادار باقی می‏ماند و طلبه موظف است در پایان سال همین «متن» را امتحان دهد. با رسیدن به درس خارج، شیوة تحصیل عوض می‏شود. در فضای درس خارج، استاد، موضوع بحث را از منابع مختلف تحقیق می‏کند و به بررسی و نقد آراء عالمان دیگر در همان موضوع می‏پردازد. درس استاد در چارچوب عبارت و کتابی منحصر نمی‏شود و «خارج» از متن آموزشی معین عرضه می‏گردد. به همین جهت به آن «درس خارج» گفته می‏شود. طلبه موظف است پس از مراجعه به آثار عالمان گذشته استنباط مستقل خود را در مقایسه با پژوهش دیگران به بوته داوری گذارد. حدود 5 سال حضور فعال و پرمحتوا در درس خارج برای دست‌یابی به اجتهاد کافی است، مشروط بر آن‏که اشتغالات مزاحم، وقت تحصیلی طلبه را تباه نگرداند. #ندای_تهذیب 🌷 @nedaye_tahzib ✅ tahzib-howzeh.com