🌹#کلمات_قصار_نهج_البلآغه 🌴#شماره_92 أَوْضَعُ الْعِلْمِ مَا وُقِفَ عَلَى اللِّسَانِ، وَأَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِي الْجَوَارِحِ وَالاَْرْکَانِ. امام(عليه السلام) فرمود: بهترین نوع علم آن است که زبان انسان را نگه دارد (و دارنده اش آن را در زندگى خود به کار بندد بهترين و بدترين نوع علم ج-۱۲ شرح و تفسير بهترين و بدترين نوع علم امام(عليه السلام) در اين گفتار حکيمانه خود به علوم بى ارزش و باارزش اشاره کرده نشانه هاى آن را بازگو مى کند ومى فرمايد: «بى ارزش ترين دانش ها آن است که تنها بر زبان متوقف شود (و هرگز در عمل ظاهر نگردد) و پرارزش ترين دانش ها آن است که در اعضا وارکان بدن آشکار گردد (و دارنده اش آن را در زندگى خود به کار بندد)»; (أَوْضَعُ الْعِلْمِ مَا وُقِفَ عَلَى اللِّسَانِ، وَأَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِي الْجَوَارِحِ وَالاَْرْکَانِ). تعبير به «ما وُقِفَ عَلَى اللِّسانِ» اشاره به اين که علمى خالى از هر گونه عمل و به تعبير معروف تنها لقلقه زبان است و به يقين چنين علمى بى ارزش ترين علم و دانش است، زيرا از يک سو براى صاحبش مسئوليت آفرين است چون طبق روايات و حکم عقل، خداوند جاهل بى عمل را زودتر از عالم بى عمل مى بخشد و از سوى ديگر چنين عالمى گرفتار خسارت فراوان شده چون اسباب نجات را در اختيار داشته و از آن استفاده نکرده و در واقع شکر اين نعمت را بجا نياورده بلکه کفران نموده است و از سوى سوم چنين عالمى منافق است، زيرا به زبان علومى را بازگو مى کند که در عمل به آنها پشت کرده است و از سوى چهارم چنين کسى در ميان مردم منفور است، زيرا همه مى گويند: اگر اين عالم راست مى گويد چرا خودش عمل نمى کند و به همين سبب هيچ کس به او اعتماد نخواهد کرد. به عکس، عالم با عمل که آثار علم در جوارح او (جوارح جمع جارحه به معناى اعضاى بدن) و ارکان بدنش (اشاره به اعضاى مهم و رئيسى مانند چشم و زبان و دست) ظاهر شده در نظر همه مردم محترم و مورد اعتماد و در پيشگاه خدا نيز رو سفيد است. اضافه بر اين علم آميخته با عملش مردم را به سوى خدا و فضايل اخلاقى جذب مى کند و پاداش ها و برکاتِ هدايت ناس را براى خود فراهم مى سازد. قرآن مجيد، عالم بى عمل را به چهارپايى که کتاب هايى بر او حمل کرده اند تشبيه نموده مى فرمايد: (کَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ أَسْفاراً).(1) در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم که پيوسته عرضه مى داشت: «أللّهُمَّ إنّى أعُوذُ بِکَ مِنْ عِلْم لا يَنْفَعُ وَمِنْ قَلُب لا يَخْشَعُ وَمِنْ نَفْسٌ لا تَشْبَعُ وَمِنْ دَعْوَة لايُسْتَجابُ لَها; خدايا به تو پناه مى برم از علمى که سودى نمى بخشد و قلبى که خشوع در آن نيست و نفسى که هرگز سير نمى شود و دعايى که هرگز مستجاب نمى گردد».(2) در خطبه 110 از خطبه هاى نهج البلاغه خوانديم که امام(عليه السلام)مى فرمايد: «وَإِنَّ الْعَالِمَ الْعَامِلَ بِغَيْرِ عِلْمِهِ کَالْجَاهِلِ الْحَائِرِ الَّذِي لاَ يَسْتَفِيقُ مِنْ جَهْلِهِ; بَلِ الْحُجَّةُ عَلَيْهِ أعْظَمُ، وَالحَسْرَةُ لَهُ أَلْزَمُ، وَهُوَ عِنْدَ اللهِ أَلْوَمُ; به يقين، عالمى که به غير علمش عمل مى کند همچون جاهل سرگردانى است که هرگز از جهل خويش به خود نمى آيد! بلکه حجّت بر او عظيم تر و حسرتش پايدارتر و سرزنش او در پيشگاه خدا سزاوارتر است!». بلکه از بعضى از روايات استفاده مى شود که اگر انسان به علمش عمل نکند، علم از او گرفته مى شود و در ظلمت جهل قرار مى گيرد. امام صادق(عليه السلام)مى فرمايد: «الْعِلْمُ يَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَهُ وَإِلاَّ ارْتَحَلَ عَنْهُ; علم، عمل را فرا مى خواند اگر اجابت کرد باقى مى ماند وگرنه از آن کوچ مى کند».(3) همان طور که در بالا اشاره شد، مهم ترين فايده وجود يک عالم در ميان مردم آن است که مايه هدايت گردد و با سخنانش در دل ها اثر بگذارد. در حالى که عالم بى عمل هرگز چنين آثارى ندارد. همان گونه که در حديثى از امام صادق(عليه السلام)مى خوانيم که فرمود: «إِنَّ الْعَالِمَ إِذَا لَمْ يَعْمَلْ بِعِلْمِهِ زَلَّتْ مَوْعِظَتُهُ عَنِ الْقُلُوبِ کَمَا يَزِلُّ الْمَطَرُ عَنِ الصَّفَا; هنگامى که عالم به علمش عمل نکند پند و اندرز او از دل ها فرو مى ريزد همان گونه که باران از سنگ سخت فرو مى ريزد».(4) (1). جمعه، آيه 5. (2). ميزان الحکمه، ح 14005 و نظير آن در مستدرک، ج 5، ص 70، ح 5381 آمده است. (3). کافى، ج 1، ص 44، ح 2. (4). همان، ح 3. 🌺@tanhamasirKordestan